Kısa çalışma ödeneği nedir? İŞKUR ne kadar ödüyor başvuru şartları

Koronavirüs salgını işyerlerinin üretimini ara vermesini zorunlu kılmaya başladı. Peki işveren bu durumda ne yapacak? Çalışanlarını evden çalıştırma hakkı var mı? Çalışanlar ücretli ya da ücretsiz izne hangi şartlarda çıkarılabilir? Böyle zorunlu durumlar için devlet desteği var mı? Bir çok işletmenin önünde böyle sorular var. Konuya ilişkin ayrıntılı ve aydınlatıcı bilgileri TOBB ETÜ öğretim üyesi Prof. Dr. Cem Kılıç bilgi verdi. Kılıç'ın aktardığı bilgiler içinde özellikle 'Kısa Çalışma Ödeneği' dikkat çekici. Bu ödenekle işveren çalışanlarını eve gönderebiliyor ve 3 ay maaşını devlet ödüyor. Peki şartları neler, kısa çalışma ödeneği maaşı ne kadar? İşte Prof. Dr. Cem Kılıç'ın verdiği çok önemli bilgiler:

Soru - Koronavirüs sebebiyle işyeri kapanınca çalışan tazminat alabilir mi? İşveren para maaş zorunda mı? 
Cevap : Bu bir mücbir (zorunlu) sebeptir. İş kanununumuz bunu düzenlemiştir. Böyle bir zorunlu durumun ortaya çıkması söz konusu olduğunda işyeri faaliyetini durdurduğunda çalışanlarının ilk hafta ücretinin yarısını vermek durumundadır. Birinci haftadan sonra işverenin ödeme yükümlülüğü ortadan kalkar. Böyle bir durumda çalışanlar ilk hafta ücretinin yarısını aldıktan sonra isterlerse kendileri sözleşmelerini feshedebilir ve kıdem tazminatını alabilirler. Bunu yaparlarsa sadece ihbar tazminatlarını alamazlar. İşveren de bu durumda çalışanlarının sözleşmesini feshetme hakkına sahiptir. Ancak kıdem tazminatına ek olarak ihbar tazminatını ödemek durumundadır. 

Soru - Koronavirüs sebebiyle şirketler evden çalıştırabilir mi? Yasal yükümlülükleri neler?
Cevap : Dava yükünden şu aşamada korkmamak lazım. Bu sadece bir işletmeye has bir durum değil. Küresel ölçekte bir durum. Evden çalışma yapılırken işyeri kendini garantiye almak için ek protokoller imzalatılabilir. Evden çalıştırırken çalışanlarınıza karşı gerekli materyalleri verme hükümlülüğünüz doğar. Kişinin evinde internet yoksa internet bağlantısı ya da bunun masraflarının karşılanması ya da bilgisayarının alınması gibi hususlar devreye girer. Evden ya da uzaktan çalışma yapıldığında çalışanın ücreti tam ve eksiksiz ödenmek zorundadır. 

Soru : Koronavirüs sebebiyle çalışanlarını 2 saat erken gönderen bunu daha sonrasında çalışma süresine ekleyebilir mi? 
Cevap -Bu durumda işverenler bu salgın geçtikten sonra telafi çalışması yaptırabilirler. Bu kanunla düzenlenmiştir. Eksik süreyle çalışanlar bu olayın bitiminden itibaren 2 ay içinde telafi edebiliriniz. Burada dikkat etmek lazım. Bu telafi çalışması 11 saati geçemez. Biz şu süreçte işletmelerin daha az süreyle çalıştırsınlar, devlet 2 ay ile kısıtlamayıp yıl sonuna kadar telafiye izin versin.

Soru-Patronunuz koronavirüs sebebiyle sizi yıllık izne çıkmaya zorlayabilir mi?
Cevap - Bu durumu atlatabilmek için işverenlerin ilk başvuracakları yöntem yıllık ücretli izinlerin kullandırılmasıdır. Bu işverenin hakkı kapsamında değerlendirilir. İşveren yıllık izne çıkacaksın deyince çalışanın söz söyleme hakkı yoktur. Hatta avans izin bile kullandırılabilir. 1 yıllık süreyi doldurmamış ya da kullandıkları için izinleri olmayanlara avans izin verilebilir. Burada önemli nokta ücretlerinin ödenmesidir. Şu süreçte benim tavsiye ettiğim yöntem budur. 

Soru-Koronavirüs sebebiyle işverenin çalışanı ücretsiz izne çıkarma hakkı var mı?
Cevap -Ücretsiz izin ancak işverenin ve çalışanın anlaşması ve çalışanın bunu yazılı bir şekilde onaylaması durumunda geçerli olacaktır. İşveren 'ücretsiz izne çıkarıyorum" derse çalışan bunu kabul etmeme hakkına sahiptir. Bunu tavsiye etmem. Ancak çalışanla işverenin anlaşması durumunda ücretsiz izin söz konusu olabilir. 

Soru -Kısa çalışma nedir? 
Cevap -Bu iş hukukumuzda düzenlenmiştir buna dair yönetmelik vardır. Kısa çalışma ödeneği şu anda devreye girebilir.  İşsizlik sigortasını bu dönemde 'kısa çalışma ödeneği' olarak işletmelere kullandırmak bu dönemde en doğru yöntem olacaktır. Peki kısa çalışma nedir? Kısa çalışma zorlayıcı nedenlerin varlığı ve işletmelerin küçülmek durumunda kalmaları halinde işçilerin iş sözleşmelerini feshetmek yerine çalışma sürelerini azaltarak üretimi kısmaları, veya faaliyetlerini geçici süreyle tamamen durdurmaları anlamına geliyor.

Soru -Kısa çalışma süresi ne kadar?
Cevap -Faaliyetlerin azaltılmasında şöyle bir koşul var; normal haftalık çalışma süresini 3'te bir oranında azaltırlarsa kısa çalışmaya geçebilirler. Kısa çalışmaya geçtikten sonra da kısa çalışma ödeneği için işyerleri İŞKUR'a talepte bulunmak durumundadır. 2018 yılındaki ekonomik dalgalanma sırasında bir çok işyeri kısa çalışma ödeneğinden faydalandı. Cumhurbaşkanlığı kararıyla 3 ay olan kısa çalışma ödeneği o zaman 6 aya kadar uzatıldı. Bu yaşadığımız olağanüstü durumda da kısa çalışma ödeneğinin devreye girebileceğini düşünüyorum. 

Soru -Kısa çalışma ücreti başvurusu nasıl ve nereye yapılır?
Cevap -Diyelim ki faaliyeti tamamen durdurdunuz. 50 kişilik bir firmasınız. Bütün işçileri eve gönderdiniz. O çalışanların isimleri ile birlikte hangi sürelerde çalışmayacaklarını bir tablo ekli formatta hazırlayın, bir de İŞKUR'un formatı var onu doldurarak talepte bulunun. Eğer bu talebiniz kabul edilirse kısa çalışma ödeneğine kavuşursunuz. Bu dönemde siz ücret ödemezsiniz, ücret işsizlik sigortası fonundan çalıştırmadığınız bu kişilere 3 ay müddetince ödenir. Ama bunun bir takım koşulları var. Siz başvurduktan sonra İŞKUR müfettişleri görevlendirir. İşyerinde müfettiş gerçekten işverenin söylediği gibi faaliyet tamamen durmuş mu bunu raporlar. 

Soru : Kısa çalışma ödeneği ne kadar? Kaç lira maaş veriliyor?
Cevap -Kısa çalışma ödeneğinin miktarı kişinin son 1 yıldaki brüt ortalama kazancının ay başına düşen miktarının yüzde 60'sıdır. Bu rakam brüt asgari ücretin yüzde 60'ını geçemez. 2020 yılı için en yüksek kısa çalışma ödeneği 4 bin 380 lira en düşük kısa çalışma ödeneği 1752 liradır. Kimler bundan faydalanabilir? İşsizlik sigortasından işsizlik ödeneği almayı hak edenler faydalanabilir. Yani son 3 yıl içinde 600 gün sigorta primi ödenmişse ve son 120 günde bir işyerinde hizmet akdine bağlı olarak bulunuyorsa bu işçiler için işverenler kısa çalışma ödeneği talebinde bulunabilirler.