Kiralık işçi nedir çalışma hayatında yeni dönem

Kamuoyunda ‘kiralık işçi yasası’ olarak adlandırılan düzenleme yürürlüğe girdi. Böylece, sayıları 1.5 milyona ulaşan KOBİ’ler sürekli işçi çalıştırmak yerine, yoğun oldukları dönemlerde 7.5 milyon kişiye kadar geçici işçi çalıştırabilecek. Peki kiralık işçi yasasıyla birlikte çalışma hayatını neler bekliyor? Detaylar internethaber'de.

Sosyal Güvenlik Uzmanı Şevket Tezel, kiralık işçi yasasıyla ilgili bilinmeyenleri yazdı.  Geçici veya tam anlam ifadesiyle kiralık işçi çalışma hayatımıza 2016 yılında giriyor. Özel istihdam bürolarının işçileri ile çok sayıda muhtelif işyerlerinin geçici görünümlü işçi ihtiyaçları daha ucuz işçi maliyetiyle karşılanmış olacak.

KİRALIK İŞÇİ

Anlamı genişleyen geçici iş ilişkisindeki geçici işçi kavramına aslında “Kiralık işçi” kavramı daha denk düşüyor. On işçiye kadar işçi çalıştırma işyerlerinde beş kiralık işçi çalıştırılabilecek oluşu bu yeni istihdam şeklinin ne kadar yaygınlaşacağının da göstergesi durumunda. 

UYGULAMANIN ÜÇ AYAĞI VAR

Taşeron işçiliğinin yerine büyük ölçüde geçmesi beklenen bu yeni çalışma tarzında üç unsur bulunuyor.

İlki kiralık işçinin işvereni konumunda olan ve İş-Kur’dan izin alınarak kurulmuş olan özel istihdam bürosu, işçiyi özel istihdam bürosundan geçici süre için kiralayan firma ve kiralamaya konu işçi.

Özel istihdam bürosu ihtiyaç duyan bir işverenle geçici işçi sağlama sözleşmesi yaparak bir veya birden fazla işçisini geçici olarak bu işverene devredebiliyor.

Bu yönüyle de mevsimlik tarım işlerinde taşrada kullanılan ve dayıbaşı usulü tabir edilen çalıştırma şeklini andırıyor. 

NERELERDE UYGULANACAK?

Kiralık işçi uygulaması kadınların doğum izni halleri ile doğum veya evlat edinmeden sonra çocuk okula başlayıncaya kadar kullanılan kısmî süreli çalışma hallerinde, askere giden işçiden veya iş akdinin askıya alındığı hallerde doğacak geçici iş gücü ihtiyacının giderilmesi amacıyla önemli işlev görecek. Bu tür istihdam asıl işçinin izin süresinin bitimine kadar mümkün bulunuyor.

ASIL İŞTE DE VAR OLACAKLAR

Ayrıca işletmenin ortalama mal ve hizmet üretim kapasitesinin geçici iş ilişkisi kurulmasını gerektirecek ölçüde ve öngörülemeyen şekilde artması hâlinde ve mevsimlik işler hariç dönemsellik arz eden iş artışları hâlinde de kiralık işçi kullanılabilecek ki bu alanda istismara en fazla açık kullanım şekli de bunlar olacak.

Yani taşeron işçiliğinde bile yasak olan asıl işte kadrolu olmayan işçi çalıştırma bu istihdam şeklinde mümkün ve yasal bulunuyor.

DÖRT AY SINIRI

Mal ve hizmet üretim kapasitesinin artması ve dönemsellik arz eden iş artışları halinde kiralık işçi çalıştırma süresi dört ayla sınırlı bulunuyor. Ancak mal ve hizmet üretim kapasitesinin geçici işçi gerektirecek ölçüde artması ve öngörülemeyen şekilde artması halinde kiralık işçi çalıştırma süresi sekiz aya kadar yenilenebilecek. Bu tür işyerlerinde çalıştırılan işçi sayısı o işyerinde çalıştırılan işçi sayısının dörtte birini geçemeyecek.

ALTI AY SINIRI 

Kiralık işçi çalıştıran işveren, belirtilen sürenin sonunda aynı iş için altı ay geçmedikçe yeniden geçici işçi çalıştıramayacak. Ancak bu şartın altı aylık fasılalarla kiralık işçi çalıştırmayıp ondan sonra sekizer ay kiralık işçi çalıştırma imkânı verildiği şeklinde anlaşılması kaçınılmaz olacak.

Kiralık işçi uygulamasında diğer yasaklayıcı hükümler ise toplu işçi çıkarımı yapılan işyerlerinde sekiz ay süresince, grev ve lokavt halleri devam eden işyerlerinde de bu halin devamı süresince ilke olarak kiralık işçi çalıştırılamayacak. Ancak bu halde bile grev ve lokavta katılması yasak olan işçilerden herhangi bir nedenle çalışmayanların yerine kiralık işçi çalıştırılabilecek.

ÇALIŞTIRANIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ

Geçici işçinin, geçici işçiyi çalıştıran işverenin işyerindeki çalışma süresince temel çalışma koşulları, bu işçilerin aynı işveren tarafından aynı iş için doğrudan istihdamı hâlinde sağlanacak koşulların altında olamayacak.

İşletmenin ortalama mal ve hizmet üretim kapasitesinin geçici iş ilişkisi kurulmasını gerektirecek ölçüde ve öngörülemeyen şekilde artması gerekçesiyle kurulan geçici iş ilişkisine özgü olarak, geçici işçi çalıştıran işveren, işyerinde bir ayın üzerinde çalışan geçici işçilerin ücretlerinin ödenip ödenmediğini çalıştığı süre boyunca her ay kontrol etmekle yükümlü olacak.

Geçici işçi çalıştıran işveren, ödenmeyen ücretler mevcut ise bunlar ödenene kadar özel istihdam bürosunun alacağını ödemeyerek, özel istihdam bürosunun alacağından mahsup etmek kaydıyla geçici işçilerin en çok üç aya kadar olan ücretlerini doğrudan işçilerin banka hesabına yatırabilecek.

TAŞERON İŞÇİ- KİRALIK İŞÇİ ARASINDAKİ FARK

Taşeron işçiliğinde aynı asıl işverenin işyerinde çalışan işçilerin tam 1 yıl dolmadan her yıl değişen alt işverenler nedeniyle kıdem tazminatı ve yıllık izin hakları budanıyor, olmayan iş güvencesi nedeniyle de bu hakları için ancak işyerinde tamamen ayrıldığında hak arayabiliyordu. Taşeron işçiliğinde iki işveren vardı ve biri alt diğeri asıl olarak tanımlanıyordu. Kiralık işçi uygulamasında ise işveren sadece özel istihdam bürosu olarak nitelendirilerek işçi ile işçiyi fiilen çalıştıran firmanın bağı çok daha zayıf olarak kurgulanıyor.

Bu yönüyle taşeron işçiliğinde kaybedilen haklar için yine dava ile bir netice almak mümkün bulunuyordu. Kiralık işçi yönteminde ise asıl işveren ile çalışan işçi arasındaki bağ daha da zayıflaştırılmış olduğundan kıdem tazminatı ve yıllık izin almaları neredeyse imkânsız bulunuyor.