Kira, devleti alarma geçirdi

SABAH Gazetesi'nin haberine göre Enflasyon hedefinin tutmama riskinin artmasında önemli bir faktörün kira artışları olduğu uyarısını Devlet İstatistik Enstitüsü de tekrarladı. Bu harcamanın aile bütçesinin yüzde 28'ini götürdüğü hesaplandı. ARTAN KİRA GİDERLERİ ÖTEKİLERDEN ÇALIYOR DİE 2002-2003 döneminde hane halklarının kira harcamalarındaki artış nedeniyle giyim, sinema, tiyatro, ev eşyası giderlerini ya sabit tuttuğunu ya da kıstığını, ailelerin dışarıda yemek yemekten vazgeçtiğini belirledi. ÖTEKİ HARCAMALAR AZALDI KİRADA İSE ARTIŞ VAR Hazırlanan "Ekonomide Durum" raporuna göre gıda ve ulaşım dışı tüketim kalemlerinde harcamalar azalırken, kira ve konut giderleri 2003'te bir yıl öncesine göre bir puan arttı. Kira, devleti alarma geçirdi Merkez Bankası'ndan sonra DİE de, "Kira artışlarına dikkat" diye uyardı. DİE, Çalışma Bakanlığı'na gönderdiği Ekonomide Mevcut Durum raporunda, kira harcamalarının aile bütçesinin yüzde 28'ine denk geldiğine işaret etti. Merkez Bankası, 2005 yılı enflasyon hedefi açısından "kira artışlarını" önemli bir risk faktörü olarak gösterirken Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE), kira harcamalarının aile bütçesinin yüzde 28'ini alıp götürdüğünü hesapladı. DİE, 2002-2003 döneminde hane halklarının kira harcamaları nedeniyle giyim, sinema, tiyatro, ev eşyası giderlerini kıstığını, dışarıda yemek yemekten vazgeçtiğini belirledi. Son olarak kasım ayı enflasyonun ardından kira artışlarına dikkat çeken Merkez Bankası Başkanı Süreyya Serdengeçti, "Kira artışlarının, enflasyonun kalıcı olarak düşürülmesi açısından risk yarattığını söyledik. Konu, hükümetin de gündeminde" dedi. Kira artışları sorunu, Başbakan Yardımcısı Abdüllatif Şener'in başkanlığında daha önce ele alınmış, Şimdilik müdahale edilecek bir durum yok. İzleyeceğiz" açıklaması yapılmıştı. EN YÜKSEK PAY EV SAHİBİNE DİE'nin, geçtiğimiz hafta Çalışma Bakanlığı'na gönderdiği "Ekonomide Mevcut Durum" raporunda, "2003 Hane Halkı Bütçe Anketi'nin sonuçlarına göre, Türkiye genelinde tüketim harcamaları içinde en yüksek payı yüzde 28.3 ile konut ve kira harcamaları alırken, harcamaların yüzde 27.5'i ise gıda ve alkolsüz içeceklerden oluşmaktadır" denildi. DİE, kira artışlarına paralel olarak 2002- 2003 döneminde giyim harcamalarının aile bütçesindeki payının yüzde 6.3'ten 6.2'ye, ev eşyası harcamalarının payının yüzde 7.3'ten yüzde 5.7'ye, sağlık harcamalarının payı yüzde 2.3'ten yüzde 2.2'ye, kültür-eğlence harcamalarının payının yüzde 2.5'ten yüzde 2.2'ye, otel-lokanta-pastane harcamalarının payının ise yüzde 4.4en yüzde 4.1'e gerilediğini de tespitlerinde yansıttı. DİE, 2003 yılında, Türkiye'de hane halkı başına aylık ortalama tüketim harcamasını 738 milyon lira olarak tahmin etti. Kentlerde hane halkları ayda ortalama 840 milyon lira tüketim harcaması yaparken, kırsal yerlerde bu tutar 558 milyon lirada kaldı. Merkez Bankası'nın uyarısı ile son aylarda şimşekleri üzerine çeken kira artışları yaklaşık 3.5 milyon gibi geniş bir kitleyi ilgilendiriyor. Üstelik projeksiyonlara göre, bu grubun yakın zamanda ev sahibi olması da mümkün değil. 2005'te yasası çıkacak olan mortgage sisteminin tam anlamı ile işlemeye başlamasının ise 2006'yı bulması bekleniyor. Yani kiraların enflasyon üzerinde bir süre daha baskı unsuru oluşturacağı ortada. Daha önce yapılan araştırmalara göre, özellikle kent merkezlerinde kiracı sayısı çoğunlukta. Vergilere göre İstanbul'da oturanların yüzde 35'i, Ankaralı'ların yüzde 33'ü kiracı. Açıklanması güç bir olgu! SON bir yılda enflasyon yüzde 9.8 artarken kiraların yüzde 20 yükselmesi üzerine Merkez Bankası isyan ederek, "Bu açıklanması güç bir olgu" demişti. Türkiye'nin enflasyon hedefini tutturmada önündeki tek engel olarak kira ve eğitimdeki artışları gösteren Merkez Bankası, kasım ayı değerlendirmesinde bir kez daha kiraya dikkat çekmişti. Merkez Bankası, "Enflasyonda yıl sonu hedefinin yüzde 8 olacağı bir döneme girilirken, yıllık kira artışının yüzde 20'lere yakın olması dikkat çekici'' değerlendirmesini yapmış, önümüzdeki dönemde de aynı şekilde devam etmesi durumunda, kira artışının 2005 yılı enflasyonuna katkısının, hedefin yüzde 40'ına kadar ulaşabileceği uyarısında bulunmuştu. Kiracılar krizde nefes aldı ENFLASYONLA mücadele neredeyse her alanda başarılı olurken, Merkez Bankası bu mücadelede bir tek ev sahiplerine yenildi. Oysa bu tabloyu geçen yıllarda bir tek 2001 krizi ve sonrasında yaşananlar değiştirebilmişti. Krizin daha yeni patladığı dönem olan Nisan 2001'de ilk kez ev sahipleri TÜFE'nin altında kira artışı yaparak herkesi şaşırttı. Mart 2001'te enflasyon bir önceki yılın aynı ayına oranla yüzde 48.3 oranında artarken, kira artışları yüzde 45'te kalmıştı. Bir anlamda kiracıların devalüasyonla ve işsizlikle eriyen gelirleri ilk kez ev sahiplerini TÜFE'nin altında artış yapmaya ikna etmişti. Taki Eylül 2003'e kadar ev sahipleri kriz şartlarına ayak uydurmak zorunda kaldı! Bu tarihten itibaren ise ev sahipleri yeniden enflasyonun üzerinde fiyat artışı yapmaya koyuldu ve 2 yılki ödünlerini kiracılardan çıkarmaya başladı. Kasım 2004'e gelindiğinde enflasyon yüzde 9.8'e kadar inmesine karşın ev sahipleri yüzde 20'lik artışlarla düşüşe direnmeyi sürdürdüler.