Kira artışları enflasyonun yarısı

Hükümetin, enflasyona etkisi açısından izlemeye aldığı ve geçmiş enflasyona dönük endekslemenin devam ettiği kira artışlarının, enflasyon üzerindeki belirleyici etkisi iyice ortaya çıkmaya başladı. TÜFE'deki enflasyonun neredeyse yarısı kira artışlarından kaynaklandı. DİE'nin verilerinden yapılan hesaplamaya göre, son bir yıllık dönemde yüzde 9 olan TÜFE'deki artışın tek başına 3.9 puanlık kısmı kira artışlarından kaynaklandı. Eylüldeki yüzde 0.9 oranındaki enflasyona ise kira artışları 0.5 puanlık katkı yaptı. Buna göre diğer tüm harcama gruplarında hiç fiyat artışı yaşanmayıp, sadece kiralardaki bu artışlar yaşansaydı, yıllık enflasyon yüzde 3.9, eylül ayı enflasyonu ise yüzde 0.5 düzeyinde gerçekleşecekti. Kira ödemelerinin DİE'nin tüketici fiyatları endeksi (TÜFE) içerisindeki ağırlığı yüzde 16.2 düzeyinde bulunuyor. Oysa eylül sonu itibariyle son bir yıllık dönemdeki enflasyonun yüzde 42.3'ü, eylül ayındaki yüzde 0,9 oranındaki enflasyonun da yüzde 57.2'si ev sahiplerinin kiraya yaptığı zamlardan kaynaklandı. Tek bir harcama kaleminin enflasyon oranına bu ölçüde katkıda bulunmasının, gelecek yıllarda enflasyonla mücadelede karşılaşılacak en önemli zorluklardan biri olacağı belirtiliyor. Eylül ayında kira ödemeleri yüzde 2.5, son bir yılda ise yüzde 19.7 oranında artış kaydetti. Kira artışları yılın ilk dokuz ayında yüzde 12.9, yıllık ortalamalara göre ise yüzde 22.3 olarak gerçekleşti. Kira ödemelerinin de içerisinde yer aldığı konutla ilgili toplam harcamaların (kira, konutun bakım ve tamiri, elektrik, gaz ve diğer yakıtlar) enflasyona katkısı ise son bir yıllık dönemde 4.6 puan, eylül ayında ise 0.61 puan oldu. TÜFE içerisindeki toplam ağırlığı yüzde 25.8 olan konutla ilgili harcamalardaki artış, son bir yıllık toplam enflasyonun yüzde 50.4'ünü, eylül ayında ise yüzde 67.4'ünü oluşturdu. Kira dışında, lokanta ve pastane, eğitim ve ulaştırma harcamaları enflasyona kendi ağırlığından daha yüksek katkıda bulunan harcama grupları oldular. Son bir yıllık enflasyon oranının yüzde 6.4'ü endeks içerisindeki ağırlığı yüzde 3.09 olan lokanta, pastane ve otel harcamalarındaki artıştan kaynaklandı. Söz konusu sektördeki fiyat artışları yüzde 9 olan son bir yıllık enflasyona 0.6 puanlık katkı yaptı. Endeks içerisindeki ağırlığı yüzde 1.6 ile çok düşük bir düzeyde kalan eğitim harcamalarındaki artış ise yıllık enflasyonun yüzde 3.44'ünü, eylül ayındaki yüzde 0.9'luk artışın ise yüzde 8.5'ini meydana getirdi. Eğitim harcamaları yıllık enflasyona 0.3 puan, eylül enflasyonuna ise 0.1 puan katkı yaptı. Bu arada, kira artışlarının sadece bu yıl değil önceki yıllarda da genel enflasyon oranına göre çok daha yüksek artış kaydetmesi, konutla ilgili harcamaların toplam harcamalar içerisindeki payını önemli ölçüde artırdı. DİE'nin 1994 yılında yaptığı tüketim harcamaları anketinde yüzde 22.8 olan konutla ilgili harcamaların ailelerin toplam harcamaları içerisindeki payı 2002 yılında yüzde 27.3'e, 2003 yılı anketinde ise yüzde 28.3'e çıktığı izlenmişti. DİE'nin enflasyonu hala 1994 yılındaki tüketim harcamalarının dağılımına göre hesaplıyor olması, kira artışlarından kaynaklanan gerçek enflasyonu eksik hesaplamasına da yol açıyor. Öte yandan kira artışlarının, genel enflasyondan daha yüksek oranda artması, gelir dağılımını da önemli ölçüde bozan bir faktör olarak ön plana çıkıyor. Özellikle ekonomik program uygulanan son beş yıllık dönemde, ücret ve diğer bazı gelirlerdeki artışları enflasyonun altında kalan kesimlerin, yüksek kira artışları nedeniyle ev sahiplerine çok yüksek bir reel gelir transferi yaptıkları gözleniyor. DİĞER SEKTÖRLER TÜFE içerisindeki ağırlığı yüzde 9.3 düzeyinde bulunan ulmaştırma harcamaları ise yıllık enflasyona 1 puanlık katkı yaptı. Buna göre yıllık enflasyonun yüzde 11.2'lik kısmı ulaştırma harcamalarından geldi. Endeks içerisinde yüzde 31.1 ile en yüksek ağırlığa sahip bulunan gıda ve içki harcamalarının yıllık enflasyona katkısı ise 2 puanda kaldı. Gıda fiyatlarındaki artış yıllık enflasyonun yüzde 22.1'ini oluşturdu. Gıdadaki bu yavaşlama enflasyon düşüşüne önemli bir katkı gerçekleştirdi. Ancak enflasyondaki düşüşe asıl net katkıyı ise giyim ve ayakkabı fiyatlarında yaşanan düşüş yaptı. Endeks içerisinde yüzde 9.7'lik bir ağırlığı bulunan söz konusu harcama grubundaki fiyat düşüşü, son bir yıllık dönemdeki genel enflasyon oranını 0.04 aşağı çekti.