Kıdem tazminatının artıları ve eksileri

Kıdem tazminatı sistemi tümden değişiyor. Çalışan kadar işvereni de ilgilendiren taslağın ayrıntıları yankı uyandırdı. Peki tasarının olumlu ve olumsuz yanları ne?

ÇALIŞANI ÖLDÜRECEK!

Öncelikle belirtelim. Bu tasarı çalışanın haklarını tırpanlarken, işverene bayram ettirecek. Zira tasarı bu şekliyle geçerse 1 yıl çalışana, evlilik nedeniyle çalışma hayatını sonlandıran kadınlara, askere gidenlere artık tazminat verilmeyecek.

Dahası da var... 15 yılı doldurmayanlar eskiden kıdem tazminatının yarısını alabiliyordu. Artık bu da olmayacak. 15 yılı dolduranları da kötü bir kader bekliyor. Düzenleme çalışan açısından öyle bir hal almış ki kısaca şöyle diyelim "ölmeyene" kıdem tazminatı yok.

PATRONU SEVİNDİRECEK

İşveren açısından ise tasarı dört dörtlük. Zira 'kıdem tazminatı' nedeniyle işten atamama gibi bir sorun kalmayacak. Yani istediği anda istediği çalışanını işten atabilecek.

Hürriyet yazarı Şükrü Kızılot, köşesinde bardağın dolu ve boş taraflarını madde madde sıraladı. Buyrun okuyun;

BARDAĞIN DOLU TARAFI

1) Hak kaybı Sona Eriyor:
Mevcut uygulamada; doğum, istifa, başka işe geçme gibi nedenlerle işten ayrılanların, kıdem tazminatı yönünden hak kaybı oluyordu.
Yeni sistemde, hak kaybı sona erecek. Kıdem tazminatı bir havuzda (Emeklilik Gözetim Merkezi’nde) toplanacak. İşçi bir gün dahi çalışsa, kıdem hakkı doğacak.
2) Ev Alanlara Tazminatın Yarısının Ödeneceği:
Pazartesi günü de yazdığımız gibi, “ev alanlara” (hizmet süresi ve prim ödeme gün sayısına bakılmadan), hak ettiği kıdem tazminatı ve getirisinin “yarısı” ödenecek.
Bu iyi ancak, yarısı yerine “tamamı ödenebilse” daha anlamlı olurdu.
3) İşverenin Zor Durumda Olmasının Tazminat Ödenmesini Etkilemeyeceği:
Mevcut sistemde, işveren zor durumda olması, iflas etmesi ya da tasfiyeye girmesi durumlarında, kıdem tazminatının ödenmesi tehlikeye giriyordu.
Yeni sistemde, kıdem tazminatının ödemede muhatap işveren olmuyor. Tazminatlar ortak bir fonda toplanacak ve paraya devlet güvencesi verilecek.
4) Herkes Kıdem Tazminatı Alabilecek:
Mevcut sistemde, 100 çalışanın yaklaşık 10’u kıdem tazminatı alabiliyordu. 90’ı belli bir süre çalışıp, çeşitli nedenlerle işten ayrıldıklarından, kıdem tazminatı alamıyorlardı.
Yeni sistemde, tazminatlar bir havuzda toplanacağından, kimsenin kıdem tazminatı kaybı olmayacak.

BARDAĞIN BOŞ TARAFI

1) Kıdem Tazminatı Her Yıl İçin Yarıya İniyor:
Mevcut uygulamada, kıdem tazminatı; “en son brüt ücret X hizmet süresi “şeklinde hesaplanıyor.
Yeni sistemde, aylık brüt ücretin yüzde 4’ü esas alınacağı için; “4x12 ay = 48” yani her yıl için aylık brüt ücretin yüzde 48’i oranında kıdem tazminatı, çalışma süresi ile çarpılacak.
Özetle, brüt ücretin tamamı değil, yüzde 48’i esas alınacak. Her yıla karşılık gelen kıdem tazminatı, yarı yarıya azalmış olacak.
2) 15 Yıla Kadar Kıdem Tazminatı Olmayışı:
Mevcut uygulamada; 15 yıldan az çalışanlara, gerekli koşulların oluşması durumunda (örneğin işverenin işten çıkarması halinde), kıdem tazminatı ödeniyordu.
Yeni yasaya göre, 15 yıldan önce (ölüm, beş yıl iş bulamama vb durumlar hariç), 15 yıl ve 3.600 günü doldurmayana, kıdem tazminatı ödenmeyecek.
3) 15 Yılı Doldurana Tazminatın Yarısı Ödeneceği:
Mevcut uygulamada, 15 yıl
ve 3.600 günü doldurana, kıdem tazminatının “tamamı” ödeniyordu. Yeni sistemde, “yarısı” ödenecek.
4) Evlenene ve Askere Gidene Ödenmeyeceği:
Mevcut uygulamada; evlenen kadınlara, evlilik tarihinden itibaren bir yıl içinde işten ayrılmaları halinde, kıdem tazminatının “tamamı” ödeniyordu.
Askere giden erkeklere de kıdem tazminatının “tamamı” ödeniyordu.
Yeni sistemde, her iki durumda da kıdem tazminatı hiç ödenmeyecek!
5) Getirisinden Vergi Kesintisi Yapılacağı:
 Mevcut uygulamada, kıdem tazminatı tutarı gelir vergisine tabi değil.
Yeni sistemde, “kıdem tazminatı getirisi” ödenirken, getirisi stopaja “vergi kesintisine” tabi tutulacak.
6)Tazminat İçin 5 Yıl Bekleneceği:
İşten çıkartılan veya kendi isteğiyle ayrılan bir işçi, ayrıldıktan sonra bir iş bulamazsa, çalışmadan geçen beş yıllık süre dolduğunda, kıdem tazminatı ve getirisinin tamamını alabilecek.
7) Patronların Çalışanı Rahatça İşten Çıkartabileceği:
İşveren, işçinin işine son verdiğinde “kıdem tazminatı” ödemeyeceği için, yeni sistem yürürlüğe girdiğinde çalışanlarını daha rahatça işten çıkartabilecek.

İNCE BİR NOKTA

Tasarıya göre, işverenler işçinin brüt ücretinin yüzde 4’ü oranında “kıdem primi” ödeyecekler. Bu primi de “Emeklilik Gözetim Merkezi” adına açılacak bir hesaba yatıracaklar.
İlk bakışta, kıdem tazminatı olayının, işverene “brüt ücretin yüzde 4’ü oranında” bir yük getirdiği anlaşılıyor. Ancak, gerçek yük yüzde 2.5 olacak. Nedenine gelince, işverenlerin yüzde 2 oranında ödedikleri “işsizlik sigortası primi”, bu yasa ile birlikte yüzde 0.5’e inecek.
Kıdem tazminatı ile ilgili tasarıda, yasalaşması öncesinde bazı değişiklikler yapılması kaçınılmaz gözüküyor..