Kerkükün tapusu Türkiyede

Başbakanlık, Kerkük ve Musul'daki petrol kaynaklarının kullanım hakkına ilişkin arşivi de içeren belgeleri yayımladı..

FATMA SİBEL YÜKSEK/ANKARA

İnternethaber / Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Irak'ın geleceğinin ve Kerkük'ün statüsünü tartışma konusu olduğu bir ortamda, çok önemli bir çalışmaya imza attı. Bir yıldır süren çalışmanın sonucunda, Osmanlı dönemine ait, Musul'daki petrol kaynaklarının kullanım haklarını da içeren yüzlerce belge günışığına çıkarıldı.

"Osmanlı Dönemi'nde Irak" adlı 227 sayfalık kitapta toplanan orijinal belgeler arasında, Musul ve Kerkük'ün tek tek binaları da içeren şehir planları, sancak haritaları ve petrol kuyularının işletme hakkı devirleri de var.

Basımı bir hafta önce tamamlanan ve 100 kişilik bir protokol listesine gönderilen kitabın, Musul ve Kerkük üzerindeki 'mülkiyet' tartışmalarında Türkiye için önemli bir kaynak oluşturması bekleniyor..

SOKAK SOKAK KERKÜK..

Irak'ın siyasi yapısı yeniden belirlenirken, Birinci Dünya Savaşı sürecinde Misak-ı Milli sınırlarının dışında kalan Kerkük ve Musul'un 'mülkiyeti ve yeni statüsü'de tartışma konusu oldu. Kerkük'ün demografik yapısını değiştirmeye ve Türkmen nüfusu petrol gelirlerinin dışında bırakmaya yönelik pek çok girişim gerçekleşti. Türkiye'nin tarihi ve hukuki hakları, savaş ortamında yaratılan 'fiili durumlarla' ortadan kaldırılmaya çalışıldı.

Başbakanlık tarafından yapılan bu önemli çalışma, Bağdat, Basra ve Musul vilayetlerindeki Osmanlı varlığına ait toplam 136 adet arşiv belgesini içeriyor. Pek çoğu ilk kez günışığına çıkarılan belgeler plan, fotoğraf, harita, rapor ve devir işlemlerinden oluşuyor. Belgeler arasında; peygamber mezarları, okullar, köprüler, hastaneler, kışlalar, camiler, karakollar, hükümet konakları ve çarşıların 'iç odalarına' kadar detaylı planları yer alıyor.

PETROL HARİTASI

Kitabın en önemli bölümünü, zengin petrol kaynakları ve bunların kullanım haklarına ilişkin belgeler oluşturuyor. Bu belgeler arasında, Dicle-Fırat havzasındaki altmış beş adet petrol yatağını gösteren harita da var. İlk kez yayınlanan bu haritanın yanı sıra kitapta, Musul'daki petrol madeni imtiyazlarının Osmanlı Hazine'sine devrini ve padişahın şahsi mülkiyetindeki arazilerden çıkan petrolün arama-işletme hakkınının Hazine'ye devrini öngören belgeler de bulunuyor.

Yayımlanan arşiv belgeleri arasında, Osmanlı Müfettişi Ahmed Arif bin Mehmed'in Osmanlı Sarayı'na gönderdiği Musul petrollerinin rengi, kokusu, niteliği, nerelere ve hangi fiyatlarla satıldığı, çıkarılma ve işlenme yöntemini anlatan detaylı bir rapor da yer alıyor.