Kayseri'de insan kobay rezaleti

İşte Savaş AY'ın, insanın tüylerini diken diken eden haberi: İnsan kobay rezaleti Erciyes Üniversitesi'nin öğrencileri 100 dolar karşılığında canlarını riske edip, kobaylık yapınca bilim dünyası karıştı. Olayın Tıp Bayramı öncesi ortaya çıkışı "hazin" olarak değerlendirildi... Erciyes Üniversitesi'nin çeşitli fakültelerindeki öğrencilerin 100-300 dolar (yaklaşık 160-480 milyon lira) karşılığında "kobay" olarak kullanılmasını tıp çevreleri, "skandal" diye değerlendirdi. Türkiye'nin, insanlar üzerinde ilaç deneyi yapmak üzere kurulup Sağlık Bakanlığı'ndan ruhsat alabilen yegane kurumu olan "İyi Klinik Uygulama Merkezi"yle ilgili etik ve hukuk tartışmaları, öğrencilerin denek olarak kullanılmasıyla yeni bir boyuta ulaştı. ANLAŞMAYA AYKIRI Merkezin sorumlusu Prof. Dr. Aydın Ermemişoğlu 3 yıl içinde 2 binden fazla denekle çalıştıklarını, bunlardan % 25'inin kendi üniversitelerinde öğrenci olduğunu belirtirken, bazı bilim adamları bu uygulamaya karşı çıkarak şöyle konuştu "Uluslararası Helsinki Anlaşması'na göre bu tür deneylerde denek ve araştırıcı kuruluş arasında hiç bir illiyet bağı olmaması gerekir. Denek dilediği zaman uygulamadan vazgeçip, ayrılabilir. Ancak kendi üniversitelerinde bulunan bir kurumdan deneyi yarıda bırakarak ayrılan öğrencinin, okuluyla arasında sorunlar çıkabileceği açıktır. Bu ise denek olan öğrencinin istemeyerek de olsa teste devam edebileceğini gösterir." ETİK TARTIŞMA 29 Ocak 1993'de resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren "ilaç araştırmaları hakkında yönetmelik" insanların kobay olarak kullanılmasına meşruiyet kazandırmıştı. Sağlık Bakanlığı bu konudaki müracaatlardan sadece Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi'nin ruhsat alabileceğine kanaat getirdi. O tarihten bu yana hem piyasada satılan hem de yeni çıkacak ilâçlar için, biyoeşdeğerlilik ve biyoyararlılık belgesi bu klinikten verilmeye başlandı. Ancak bunun için insan deneklerin kullanılması şartı vardı. Tartışma da bu noktada başladı ve o dönem bizzat Sağlık Bakanlığı Milli Etik Kurul Başkanı Prof. Dr. Hakkı Ayhan "İşin içindeyim ama doğrusunu söylemek gerekirse parayla insan denek kullanılması bence de etik değil" demişti. Pek çok bilim adamı yapılan uygulamanın yanlış olduğunu savunuyordu. Karşı çıkanlar arasında İstanbul Tabip Odası eski başkanlarından Dr Şükrü Güner de bulunuyor. Güner, "Türkiye'de alt yapı eksik. Yanlış işler yapılabilir" demişti. A.Ü Tıp Fakültesi Hastanesi Baş hekimi Prof. Dr. Sümer Çorapçıoğlu ise bu merkeze tümüyle karşı çıkmış, "Böylesi ticari ilişkilerden gelecek üç kuruşa ihtiyacımız yoktur. Uygulamayı etik bulmuyoruz" görüşünü savunmuştu. KAYSERİ'DE ŞOK Tartışmalar sürerken Kayseri Erciyes Üniversitesi öğrencilerinin, ailelerinden bile gizleyerek kobaylığı kabul ettiği gerçeği, kentte şok etkisi yarattı. Vali olaylardan haberdar olmadığını belirtirken Belediye Başkanı "Son derece üzücü bir durum. Sağlıklı öğrencilerin 100-150 dolar için bedenlerini riske atması acı bir şey. Gerekirse hepsine burs vererek bu tür deneylere katılmamalarını sağlarız" diye konuştu. Kurul ve çelişki Araştırmalardan elde edilen sonuçlar, destekleyen kuruluş tarafından her altı ayda bir, yerel etik kurul aracılığıyla Bakanlığa bildiriliyor. Ancak, ölüm vakaları ve ciddi yan etkiler görülmesi halinde, araştırma durduruluyor. Etik Kurul, durumu en geç bir hafta içinde görüşüyor ve kararını yazılı olarak bildiriyor. Kural, "etik kurul karar verir" diyor ama kliniğin başındaki Prof. Ermemişoğlu aynı zamanda etik kurulun da üyesi. Yani bir anlamda hem sanık hem savcı. Ermemişoğlu bu durumu şöyle açıklıyor "Kendimle ilgili görüşmelerde toplantıya katılmıyorum." Rektör gurur duyuyor! Erciyes Üniversitesi Rektörü Prof Dr Zeki Yılmaz'a soruyoruz * Hocam çok şikâyet var ne diyorsunuz? Biz gurur duyuyoruz kurumumuzla. Hem de döviz getirisi yüksek. * Öğrenciler de katılıyormuş denemelere... Öğrencinin katılmasını zararlı görmüyorum. * Siz görmüyorsunuz ama Helsinki Anlaşması görüyor. Neden? Çünkü denekle araştırıcı arasında illiyet bağı olmamalı diyor anlaşma.. Ne bağ varmış ki? * Ne olacak hocam. Anlaşma diyor ki denek istediği an çalışmayı yarıda bırakır gider. Kimse "Niye gidiyorsun" diyemez. Eeee? * Eeesi şu, hocam aynı üniversitenin çatısı altında bir çocuk giderse harcanan ve boşa giden yüzbinlerce doların hesabını fena sorar üniversite ona. Bu nasıl olur? Olur mu hiç? * Onu meslektaşlarınız söylüyor hocam. Ayrıca olabilir neden olmasın ki? 'Kâr getiriyor diye gurur duyuyorum' diyorsunuz. Zarar olunca da kızarsınız herhalde... BİR KOBAY ÖĞRENCİ ANLATIYOR Aileme yük olmak istemem * Nerede öğrencisin? Erciyes Üniversitesi İşletme Fakültesi'nde. * Neden bu deneyleri kendi üzerinde yaptırıyorsun? Zararsız olduğu söylendi bize. * Sana yararı ne peki? Maddi bakımdan yararı var. * Ne kadar, o yarar? Çalışmanın şeyine göre. Bazen 100 bazen 200 dolar. * Ne kadar kazandın bu işten sen? Ben bunu iş diye değil de ödül diye görüyorum. * Ne kadar ödül aldın peki? Bu üçüncü katılışım. * Ailen biliyor mu, korkuyor mu? Ben, "Burada çalışan doktorlar bize herhangi bir zarar gelmeyeceğini anlattılar" diyorum. Onlar da zaten bana inanıyorlar ailem olarak. * Üniversitede arkadaşların biliyor mu bu çalışmada olduğunu? Evet çoğu biliyor hatta şöyle diyebilirim herkes gelmek istiyor. Ama bayağı bir talep olduğu için... * Üniversiteden çok talep mi var? Evet bayağı var. * Ekonomik getirisi olduğu için herhalde, öyle değil mi? Bizim açımızdan açıkçası ailemize fazla yük olmamak için.. * Peki niye giremiyor onlar? Talep fazla. Bir çalışmada 24 kişi alıyorlar. Diyelim o çalışmaya 50 kişi müracat ediyordur ama 24'ü seçiliyordur. * Ama cebinde doğru düzgün paran olsa bunları yapmazsın değil mi? Biraz da aileye yük olmamak, öğrenciyken harçlığımızı çıkarmak için. Bu yaşta anne babadan para istemek gücüne gidiyor insanın. YARIN * Erciyes'teki insan kobay olayından, Vali Nihat Canpolat nasıl habersiz? * Çapa ve Cerrahpaşa Tıp Fakülteleri'nden haykırış "Niye biz değil de Erciyes?" * Kobay aileleri, çocuklarının durumunu öğrenince ne yapacak? Savaş AY