Kafkasya Aslanı arıyor

Çeçenistan Devlet Başkanı Aslan Mashadov'un öldürülüşünün üzerinden bir yıl geçti. Bu bir yıl içinde Kafkasya'da kriz daha geniş bir alana yayıldı ve millî karakterinin yerini radikal-dinî bir söylem aldı.

8Mart 2005’te Rus medyası Çeçen lider Aslan Mashadov'un öldürüldüğünü duyurduğunda, Moskova Çeçenistan krizinin ebediyen çözüldüğünü düşünmüştü. Ölümünün birinci yılında Rus ve Çeçen uzmanlar Mashadov'un yokluğunun bölgeyi kalıcı bir barıştan daha da uzaklaştırdığı kanaatinde. Onlara göre Mashadov'un öldürülmesi Çeçen ayaklanmasının Kafkasya'nın diğer bölgelerine yayılmasını tetikleyen olay oldu.

Mashadov'u kimin öldürdüğü hâlâ netlik kazanmış değil. Mashadov'un ölümü Rusya'ya masaya oturabilecekleri ve Çeçen halkı tarafından da kabul edilen bir muhatap kaybettirdi. Onun yerine geçen Şeyh Abdülhalim Sadulayev, Şamil Basayev'le birlikte Çeçen direnişini Kuzey Kafkasya'nın tamamına yaymak için çalışmaya başladı. Mayıs 2005'te Sadulayev tarafından Çeçenistan dışındaki bazı bölgelere komutanlar atanmasıyla direniş İnguşetya ve Dağıstan'a sıçratılmaya çalışıldı. Halbuki Mashadov Çeçen savaşçıların Çeçenistan dışında operasyonlara kalkışmasına engel olmuş, Basayev'in giriştiği saldırıları ise kınamıştı.

Mashadov'un ölümünün Kafkasya barışına en büyük etkisi şüphesiz Çeçen davasının milli kimlikten dinî-radikal bir kimliğe kayışı oldu. Mashadov, Çeçenistan'ın bir gün İslamî nitelikte bir devlete dönüşeceğini vurgulasa da, Vahhabîlerle iş birliğini reddedip Basayev'in radikal söyleminden uzak durmuştu. Yerine gelen Sadulayev, şahsi duruşu ve Çeçen davasının uluslararası arenada yalnız bırakılması nedeniyle mücadeleye Vahhabî dava arkadaşlarıyla birlikte dinî bir karakter kazandırdı. Mashadov'un kurmayı başardığı emir komuta zincirinin yerini fetvalarla yönetilen bir mücadele aldı. Beslan'daki okul baskını Çeçen davasının El Kaide ile özdeşleştirilmesine ve Batı kamuoyundaki sempatiyi kaybetmesine vesile oldu. Bütün bunlar Çeçen savaşçıları daha fazla yalnızlığa iterek terörün meşrû bir mücadele aracı olarak benimsenmesine sebep oldu.

Mashadov'un ölümünden bu yana Çeçen savaşçılar eskisinden daha fazla operasyona girişmedi. Ekim 2005'te Nalçık'ta gerçekleştirilen başarısız operasyon sebebiyle Basayev'in güçleri Rus kuvvetleri ile karşı karşıya gelmekten kaçındı. Rusya, Sadulayev'in mücadeleyi yayma stratejisi yüzünden bugün Mashadov dönemine nazaran daha zor durumda. Son olarak Çeçenistan’ın Rusya yanlısı başbakanı Ramazan Kadirov, Basayev’i yakalamak için 3 bin kişilik bir ekiple operasyona başladığını açıkladı. Kadirov’a göre bu operasyona silahlarını bırakmış Basayev’in eski silah arkadaşları katılıyor.

İslamî direniş hareketleri ve Çeçen direnişçilerin arası Hamas yetkililerinin Rusya'dan yapılan Moskova davetine icabetinden sonra açılmıştı. Ama bu durum Çeçen direnişçilerin Vahhabî kaynaklardan savaşçı ve maddi destek almasına engel olmadı. Çeçen liderin ölümünün ardından geçen bir yıllık zaman, öldürülmeden bir müddet önce yaptığı bir açıklamada Rus lider Putin'in Çeçenistan'daki gerçeklerden tamamen habersiz olduğundan endişe duyduğunu söyleyen Mashadov'un haklı olduğunu gösteriyor.

ASLAN MASHADOV (1951-2005)

Stalin tarafından Kazakistan'a sürülmüş bir ailenin oğlu olarak dünyaya gelen Aslan Mashadov, Sovyetler Birliği'nin dağılmasından önce Sovyet ordusunda albay rütbesiyle görev aldı. 1994-96 yılları arasında devam eden Çeçen bağımsızlık savaşının başkomutanlığını yürütten Mashadov, Rusya ile Hasavyurt Anlaşması'nı yaparak Çeçenistan'a fiilî bağımsızlık sağladı. 1997'de Şamil Basayev'e karşı başkanlık yarışını kazanmasına karşın zaman içinde Basayev'in saldırgan tavrı karşısında popülaritesini kaybetmeye başladı. Ancak 2005'te genel tek taraflı ateşkes ilan ettiğinde çoğu Çeçen grubu Başkan Mashadov'un emrini dinlemeyi tercih etti. Mashadov, kendi başkanlığı döneminde gerçekleşen Dubrovka tiyatrosu ve Beslan okul baskını gibi eylemlerden uzak durmayı ve suçu Şamil Basayev'in üzerine yıkmayı başardı. 8 Mart 2005 günü öldürüldüğünde Rusya ile kalıcı bir anlaşma çerçevesinde çalışmalar yapıyordu.

Aksiyon