Kaddafi'yi kimler ayakta tutuyor?

Mısır ve Tunus'un aksine, Libya'da güç dengelerini elinde tutan alışıldık anlamda ordu değil.

Söz konusu olan, paramiliter birlikler, güvenilen yandaşlardan oluşan "devrimci komiteler," aşiret liderleri ve ülkeye getirilmiş olan yabancı paralı askerler.

Libya ordusu ise, neredeyse sembolik, 40 binin biraz üstünde, güçsüzleştirilmiş, silahı ve eğitimi yetersiz bir güç.

Bunun bir nedeni, kendisi de 1969'da askeri darbeyle iktidara gelen Kaddafi'nin, tekrar askeri darbe yaşanması riskini engelleme stratejisi.

O yüzden de, Bingazi'de bazı ordu mensuplarının taraf değiştirip göstericilerin yanında yer alması Kaddafi'yi çok endişelendirmeyecektir.

Kaddafi, sırtını orduya yaslamış durumda değil, ayrıca Kaddafi'nin güvenlik güçleri daha önce ülkenin isyankar doğu bölgelerindeki ordu karargahlarına hava bombardımanı düzenlemişti.

O halde, bu rejimi kim ayakta tutuyor?

İki komşu ülkenin lideri, rejim değişikliği talep eden kitlesel hareketler karşısında kaçmışken, Kaddafi nasıl iktidarda kalabiliyor?

İç güvenlik

Bölgedeki bir sürü ülke gibi, Libya'nın da geniş, donanımlı ve zalim bir iç güvenlik mekanizması var.

1989 öncesi Doğu Almanya'daki Stasi'nin ya da Romanya'daki Securitate'nin zamanında sivil polis korkusundan kimsenin rejimi kamusal alanda eleştiremediği dönemle benzerlikler kurmak mümkün.

Libya'ya yaptığım ziyaretlerde, sıradan insanların bir gazeteciye kayıt altında konuşmasının çok kolay olmadığını fark etmiştim.

Etrafta her zaman kimin ne dediğini kaydeden hükümet 'bakıcı'ları vardı.

Kaddafi'nin oğulları arasında da iç güvenlik mekanizmalarında görev almış olanlar var.

Ancak bugün Libya'nın iç ve dış güvenlik yapılanmalarında anahtar isim Kaddafi'nin eniştesi Abdullah Senussi.

Taviz vermeyen bir çizgisi olan Sennusi'nin özellikle de Bingazi'de ve ülkenin doğusunda protestoların şiddet kullanılarak bastırılmasında itici güç olduğundan şüpheleniliyor.

Senussi, Kaddafi'ye sert olmaya devam etmesini tavsiye ettikçe, Kaddafi'nin çekilmesi çok olası değil.

Paramiliterler

Libya'da aynı zamanda Kaddafi'nin Devrim Komiteleri'ne karşı sorumlu "özel birlikler" de var.

Bu birliklerden birinin, en azından sembolik olarak, Kaddafi'nin başına buyruk oğlu Hannibal tarafından yönetildiği düşünülüyor.

Hannibal, Cenevre'de kaldığı oteldeki hizmetçilere kötü muamele ettiği için İsveç polisiyle çatışmıştı.

"Halkın Milisleri" diye de adlandırılan paramiliter kuvvetler şimdiye kadar büyük ölçüde Kaddafi ve yakın çevresine sadık kaldı.

Eğer paramiliter gruplar taraf değiştirip göstericilerin yanında yer alırsa, bu Kaddafi'nin iktidarda kalmasını ciddi biçimde zorlaştıracaktır.

Paralı askerler

Paralı askerler, Libya isyanının en karanlık ve rahatsız edici kısımlarından biri.

Kaddafi iktidarının silahsız sivil göstericilere zulmeden paralı Afrikalı askerler kiraladığı bildiriliyor.

Bu askerlerin çoğunun Çad ve Nijer ülkelerinden geldiği söyleniyor.

Libya'daki görgü tanıkları bu askerlerin çatılardan gösterici gruplarına ateş attığını, böylece Libya ordusunun itaat etmeyi reddettiği emirleri yerine getirdiklerini söylüyor.

Arap ülkelerine sırtını dönen Kaddafi'nin uzun süredir Afrika ülkeleriyle yakın ilişkileri var.

6 milyon nüfuslu Libya'da 500 bin Afrikalının yaşadığı tahmin ediliyor.

Kaddafi yanlısı paralı askerlerin sayısının az olduğu, ancak rejime oln sadakatlerinin mutlak olduğu söyleniyor.

Son günlerde, asker taşıyan uçakların ülkeye girdiği de gelen haberler arasında.

Aşiretler

Yemen ve Irak gibi, Libya'da aşiretlerin sadakatleri belirlemekte önemli olduğu ülkelerden.

Ancak son yıllarda aşiret ayrımları muğlaklaştı ve ülkede aşiretler artık 1969'da olduğundan daha az önemli.

Kaddafi, Kaddaf aşiretinden geliyor.

İktidarda olduğu 41 sene boyunca Kaddafi, aşiret üyelerini rejiminin çeşitli kilit pozisyonlarına getirdi.

Saddam Hüseyin'in Irak'ta, Cumhurbaşkanı Salih'in de Yemen'de yaptığı gibi, Kaddafi de aşiretleri karşı karşıya getirmeyi çok iyi becerdi.

Bu şekilde, herhangi bir aşiret liderinin rejimi için tehdit teşkil etmeyeceğini garantiledi.

Libya'yı izleyenler şimdi Kaddafi rejiminin kendi başına bir iç savaş getirip getirmeyeceğini ve ülkenin doğusunun kaybedilmesine neden olan gösterileri bastırmak için rejime sadık aşiretlerin silahlandırılmasının seçilip seçilmeyeceğini soruyor.