Kaçağın faturası aboneye

Elektrikte özelleştirmenin önünü açan yasada, kaçak elektriğin faturasının dürüst aboneye çıkartılması tüketiciyi öfkelendirdi. Yeni yasaya göre 5 yıl boyunca kayıpların tamamı tüm abonelere yansıtılacak. Tüketiciler Birliği, yanlıştan dönülmemesi halinde AİHM’ye gidecek.

Türkiye'yi her yıl 1,5 milyar YTL'lik zarara uğratan kaçak elektrik kullanımını en aza indireceği belirtilen yasal düzenleme dürüst abonenin faturasını daha kabarık hale getirecek. Elektrik Piyasası Kanunu'nda değişiklik öngören kanun, elektrik dağıtımı özel şirketlere devredilse de mevcut uygulamada olduğu gibi çeşitli hilelerle elektrik tüketenlerin yol açtığı zararın düzenli olarak fatura ödeyen abonelerden tahsil edilmesine imkan tanıyor. Buna göre 100 liralık elektrik tüketiminin sadece 25 lirasının tahsil edilebildiği Mardin'deki açık diğer illere de yansıtılıyor. Tahsilatın 95 liraya çıktığı Kütahya'daki aboneler de Mardin'deki kaçak elektriğin faturasını ödemek zorunda kalıyor. Enerji uzmanları kanun değişikliğinin kangren haline gelmiş yaranın tedavi edilmesi yerine pansuman görevinin vatandaşa havale edildiğini belirterek, "Şirketler bu şartlarda kaçakçıya karşı niye mücadele etsin? Hazine de zararı üstlenmediğine göre fatura yine dürüst vatandaşa çıkarıldı.” tespitinde bulunuyor. 5 yıllık süre dolduğunda ise her bölge kendi içinde zararın telafisini sağlayacak. Özelleştirmenin bu şekliyle ucuzluk getirmeyeceğini belirten Tüketiciler Birliği Başkanı Bülent Deniz, gerekirse maddenin iptali için Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne başvurabileceği uyarısında bulunuyor.

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu da kaçakların tüm abonolere eşit miktarda yansıtılmasını ‘haksız bir uygulama' diye nitelendiriyor. Tedaş ise serbest piyasa mantığına aykırı olsa da düzenlemenin zorunluluktan kaynaklandığını ileri sürüyor. 2005 itibarıyla 27 milyon abonenin 16 milyonu kaçak elektrik denetiminden geçirildi. Hileli yollarla elektrik kullandığı tespit edilen 840 bin aboneden 186 bini hakkında savcılığa suç duyurusunda bulunuldu. Söz konusu abonelerden 260 milyon YTL'lik ceza tahsil edilirken, kayıp-kaçak oranı yüzde 18'e çekildi. Aynı oran iki yıl öncesine kadar yüzde 25'e yakındı.

Kamunun elindeki elektrik dağıtım şirketinin (Tedaş) bölgeler halinde özelleştirilmesine imkân tanıyan kanunî düzenleme önceki gün Meclis'te kabul edildi. Özelleştirmenin önündeki en büyük engel olarak gösterilen kayıp kaçak oranlarında yük vatandaşın sırtında kalırken, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), piyasanın tam anlamıyla serbestleşebilmesi için her bölgenin kendi içindeki maliyetlerle değerlendirilmesi gerektiği görüşünde. Kurum, abonelerin mağduriyetinin fiyatın Hazine tarafından sübvanse edilmesi halinde giderilebileceğini belirtiyor. Kurum ayrıca, elektrik sektöründe faaliyet gösteren kamu kurumlarının çapraz sübvansiyon uygulamasını da gerçek maliyetleri yansıtmadığı gerekçesi ile doğru bulmuyor. Tüketiciler Birliği Başkanı Avukat Deniz, kaçağın yüksek olduğu yerde, elektrik fiyatının yüksek olmasının normal olduğunu belirterek, burada öncelikle yapılması gerekenin kayıt dışı kullanımın önlenmesine yönelik tedbirlerin artırılması olduğunu söylüyor. Deniz tepkisini, “Bir bölgede kayıp-kaçak yüzde 60'larda, diğerinde ise 9-10. Arada büyük bir fark var. Bunun bir havuza toplanıp bütün elektrik kullananlara paylaştırılması, hem oranın düşük olduğu illere hem de seviyenin yüksek olduğu yerdeki dürüst aboneye haksızlık olur. Bu uluslararası yasalarda yer verilmiş tüketicilerin ekonomik haklarının koruması uygulamalarına aykırıdır.” sözleriyle dile getiriyor.

Enerji Üst Kurulu'nun bölgesel tarifeye geçiş programı çerçevesinde Mart 2003'te yaptığı bir hesaplamaya göre uygulamaya geçilmesi durumunda 43 ilde elektrik fiyatı düşerken, 38 şehirde artacak. Elektrik ücreti ise İzmir için sanayide 11,8 yeni kuruştan 9,6'ya, evlerde de 12,4 yeni kuruştan 10,1'e düşecek. Abonelerin yüzde 25'i için fiyatlar artarken, yüzde 75'in ödeyeceği tutar ise düşüyor. Tedaş yetkilileri ise halihazırdaki çapraz sübvansiyonun birden kaldırılması durumunda, dağıtım bölgeleri arasında uygulanan fiyatlar arasında uçurum oluşacağını öne sürüyor. Düzenleme ile 5 yıllık geçiş süresi tanındığını dile getiren yetkililer, “Serbest piyasa ruhuna aykırı görülse bile kayıp-kaçak oranı yüzde 70'lere ulaşan bölgelerdeki geçişi sağlamak için böyle bir uygulama şart. Her bölgeyi kendi başına bırakmak ya da Hazine'den bu yükü üstlenmesini istemek de bir seçenek. Ama uygulanan ekonomik program Hazine'nin zarar üstlenmesine imkan tanımıyor.” açıklamasında bulunuyor. Elektrik piyasasının özelleştirilmesi uzun süredir gündemde. 57. Koalisyon Hükümetinin çıkardığı Elektrik Piyasası Kanunu ile öngörülen dağıtım ve üretim özelleştirmeleri için AK Parti hükümetinin Enerji Bakanı Hilmi Güler, Mart 2004'te Elektrik Enerjisi Sektörü Reformu ve Özelleştirme Strateji Belgesi'ni açıkladı. Buna göre 2005 sonuna kadar dağıtım şebekesinin özelleştirilmesi gerekiyordu. Ancak kanundaki bazı boşluklar yüzünden bu gerçekleştirilemedi. Arada geçen sürede 21 dağıtım bölgesine ayrılan Tedaş'ta ihalelere çıkılabilmesi için gerekli son düzenlemeler de önceki gün Meclis'ten geçirildi.

840 bin abonenin elektriği kaçak

2005 itibarıyla 25 milyon abonenin 16 milyonu kaçak elektrik denetiminden geçirildi. Hileli yollarla elektrik kullandığı tespit edilen 840 bin aboneden 186 bini hakkında savcılığa suç duyurusunda bulunuldu. Söz konusu abonelerden 260 milyon YTL'lik ceza tahsil edilirken, kayıp-kaçak oranı yüzde 18'e çekildi. Aynı oran iki yıl öncesine kadar yüzde 25'e yakındı.

Haber: İsmail Altunsoy

Kaynak: