Kabahatlar Yasası'na son rötuş

Adalet Komisyonu'nda yarın görüşülecek olan tasarı, Yeni Türk Ceza Yasası dışında tutulan ve genel ahlak, çevre ve sağlık gibi toplum düzenini ihlal eden kabahatlere idari para cezası ve idari tedbir uygulanmasını öngörürken; ''Yasanın, karşılığında idari yaptırım uygulanmasını öngördüğü haksızlık'' olarak tanımladığı kabahatlere verilecek cezaları hükme bağlıyor. Kabahat, icrai veya ihmali davranışla işlenebilecek. İhmali davranışla işlenmiş kabahatin varlığı için kişi açısından belli bir icrai davranışta bulunma hususunda hukuki yükümlülüğün varlığı gerekli olacak. Tüzel kişi hakkında da kabahat dolayısıyla idari yaptırım ve bu idari para cezası uygulanabilecek. Kabahatler açısından idari para cezasına karar verilebilmesi için fiili işleyen gerçek kişinin en azından taksire dayalı kusurunun varlığı gerekecek. Fiili işlediği sırada 15 yaşını doldurmamış çocuk hakkında idari para cezası uygulanamayacak. Akıl hastalığı nedeniyle işlediği fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılayamayan veya bununla ilgili davranışlarını yönlendirme yeteneği önemli ölçüde azalan kişi hakkında idari para cezası verilemeyecek. Kabahatin işlenmesine birden fazla kişinin katılması durumunda, bu kişilerin her biri hakkında fail olarak idari para cezası uygulanacak. Kabahate iştirak için kasten ve hukuka aykırı işlenmiş bir fiilin varlığı yeterli olacak. Kabahatin işlenişine iştirak eden kişi hakkında, diğerlerinin sorumlu olup olmadığı göz önünde bulundurulmaksızın, idari para cezası verilecek. Bir fiil ile birden fazla kabahatin işlenmesi durumunda, bu kabahatlere ilişkin tanımlarda sadece idari para cezası öngörülmüşse en ağır idari para cezası verilecek. Bu kabahatlerle ilgili olarak yasada idari para cezasından başka idari yaptırımlar da öngörülmüş ise bu yaptırımların her biri uygulanacak. Aynı kabahatin birden fazla işlenmesi durumunda, her bir kabahatle ilgili ayrı ayrı idari para cezası verilecek. Kesintisiz fiile işlenebilen kabahatlerde, bu nedenle idari yaptırım kararı verilineye kadar fiil, tek sayılacak. Bir fiil hem kabahat hem de suç olarak tanımlanmışsa sadece suçtan dolayı yaptırım uygulanabilecek. Ancak, suçtan dolayı yaptırım uygulanamayan durumlarda kabahat dolayısıyla yaptırım uygulanacak. İDARİ YAPTIRIMLAR Tasarıya göre, kabahatler karşılığında uygulanacak idari yaptırımlar; idari para cezası ve idari tedbirlerden ibaret olacak. İdari para cezası, maktu veya nispi olabilecek. İdari para cezası, yasada alt ve üst sınırı gösterilerek de belirlenebilecek. Bu durumda, idari para cezasının miktarı belirlenirken, kabahatin haksızlık içeriği ile failin kusuru ve ekonomik durumu birlikte gözönünde bulundurulacak. İdari para cezası, Hazine'ye ödenecek. Kişinin ekonomik durumunun müsait olmaması durumunda, idari para cezasının ilk taksidinin peşin ödenmesi koşuluyla bir yıl içinde ve dört eşit taksitte ödenmesine karar verilebilecek. Taksitlerin zamanında ve tam olarak ödenmemesi durumunda, cezanın kalan kısmının tamamı tahsil edilecek. Kesinleşen karar, derhal tahsil için mahallin en büyük mal memuruna verilecek. Tahsil edilen para cezasının kanunla belirlenen bir oranı, ilgili kamu kurum ve kuruluşunun hesabına aktarılacak. Kabahat dolayısıyla idari para cezası veren kamu görevlisi, ilgilinin rıza göstermesi halinde, bunun tahsilatını derhal kendisi gerçekleştirecek. İdari para cezasının kanun yoluna başvurmadan önce kişiden bunun dörtte üçü tahsil edilecek. Peşin ödeme, kişinin bu karara karşı kanun yoluna başvurma hakını etkilemeyecek. MÜLKİYETİN KAMUYA GEÇİRİLMESİ Kabahat yoluyla edilen eşyanın mülkiyetinin kamuya geçirilmesine, ancak yasada açık hüküm bulunan durumlarda karar verilebilecek. Bu, özel durumlarda geciktirilebilecek. Eşyanın mülkiyeti, kanunda açık hüküm bulunan durumlarda ilgili kamu kurum ve kuruluşuna, aksi takdirde devlete geçecek. Eşyanın mülkiyetinin kamuya geçirilmesine karar verilebilmesi için, fail hakkında idari para cezası veya başka bir idari yaptırım kararı verilmiş olması şartı aranmayacak. Kaim değerin mülkiyetinin kamuya geçirilmesine de karar verilebilecek. Mülkiyeti kamuya geçirilen eşya, başka şekilde değerlendirilmesi mümkün olmazsa imha edilecek. Mülkiyetin kamuya geçirilmesine ilişkin karar, kesinleşmesi halinde yerine getirilecek. Diğer yasalarda kabahat karşılığında öngörülen belirli bir süre için, ''Bir meslek ve sanatın yerine getirilmemesi'', ''İş yerinin kapatılması'', ''Ruhsat veya ehliyetin geri alınması'', ''Kara, deniz veya hava nakil aracının trafikten veya seyrüseferden alıkonulması'', gibi yaptırımlara ilişkin hükümler ilgili yasalarda bu yasa hükümlerine uygun değişiklik yapılıncaya kadar saklı tutulacak. ZAMANAŞIMI Soruşturma zamanaşımına uğrarsa faile idari para cezası verilemeyecek. Tasarıya göre, soruşturma zamanaşımı, 100 bin YTL veya daha fazla idari para cezasını gerektiren kabahatlerde 5 yıl, 50 bin YTL veya daha fazla idari para cezasını gerektiren kabahatlerde 4 yıl, 20 bin YTL veya daha fazla idari para cezasını gerektiren kabahatlerde 3 yıl, 20 bin YTL'ye kadar idari para cezasını gerektiren kabahatlerde 2 yıl olacak. Nispi idari para cezasını gerektiren kabahatlerde zamanaşımı süresi 8 yıl olarak uygulanacak. Zamanaşımı süresi, kabahate ilişkin tanımdaki fiilin işlenmesiyle veya sonucun ortaya çıkmasıyla işlemeye başlayacak. Yerine getirme zamanaşımının dolması durumunda idari para cezasına ilişkin karar yerine getirilemeyecek. Yerine getirme zamanaşımı süresi; 50 bin YTL veya daha fazla idari para cezasına karar verilmesi halinde 7, 20 bin YTL veya daha fazla idari para cezasına karar verilmesi halinde 5, 10 bin YTL veya daha fazla idari para cezasına karar verilmesi halinde 4, 10 bin YTL'den az idari para cezasına karar verilmesi halinde 3 yıl olacak. Mülkiyetin kamuya geçirilmesine ilişkin zamanaşımı süresi ise 10 yıl olacak. Zamanaşımı süresi, kararın kesinleşmesinden itibaren işlemeye başlayacak. İdari yaptırımın yerine getirilmesine başlanamaması veya yerine getirilememesi durumunda zamanaşımı işlemeyecek. Kabahat tekrarlandığında idari para cezası yarı oranında arttırılacak. İdari para cezasının tamamen yerine getirilmesinden itibaren 3 yıl geçtikten sonra işlenen kabahat açasından önceki kabahat, tekerrüre esas teşkil etmeyecek. İDARİ YAPTIRIMA KARAR VERME Cumhuriyet savcısı, kanunda açıkça hüküm bulunan hallerde bir kabahat dolayısıyla idari yaptırım kararı vermeye yetkili olacak. Bir suç dolayısıyla başlatılan soruşturma kapsamında bir kabahatin işlendiğini öğrenmesi halinde Cumhuriyet savcısı durumu ilgili kamu kurum ve kuruluşuna bildirebileceği gibi kendisi de idari yaptırım kararı verebilecek. Soruşturma konusu fiilin kabahat oluşturduğunun anlaşılması halinde, Cumhuriyet savcısı bu nedenle idari yaptırım kararı verecek. Ancak bunun için ilgili kamu kurum ve kuruluşu tarafından idari yaptırım kararı verilmemiş olması gerekecek. Kovuşturma konusu fiilin kabahat oluşturduğunun anlaşılması halinde, mahkeme tarafından idari yaptırım kararı verilecek. BAŞVURU YOLU Tasarıda, başvurunun nasıl yapılacağına açıklık getiriliyor. İdari para cezası ve mülkiyetin kamuya geçirilmesine ilişkin idari yaptırım kararına karşı, kararın tebliği veya tefhimi tarihinden itibaren en geç 15 gün içinde sulh ceza mahkemesine başvurulabilecek. Bu süre içinde başvurunun yapılmamamış olması halinde, idari yaptırım kararı kesinleşecek. Mücbir sebebin varlığı dolayısıyla bu sürenin geçirilmiş olması durumunda bu sebebin ortadan kalktığı tarihten itibaren en geç 7 gün içinde karara karşı başvuruda bulunulabilecek. Bu başvuru, kararın kesinleşmesini engellemeyecek, ancak mahkeme yerine getirmeyi durdurabilecek. Mahkeme, son karar olarak idari yaptırım kararının hukuka uygun olması nedeniyle ''başvurunun reddine'', hukuka aykırı olması nedeniyle ''idari yaptırım kararının kaldırılmasına'' karar verecek. 2 bin YTL dahil idari para cezalarına karşı başvuru üzerine verilen kararlar kesin olacak. İTİRAZ YOLU Mahkemenin verdiği son karara karşı, yargı çevresinde yer alan ağır ceza mahkemesine itiraz edilebilecek. Bu itiraz, kararın tebliğinden itibaren en geç 7 gün içinde yapılacak. İdari yaptırım kararının ağır ceza mahkemesi tarafından verilmesi halinde bu karar karşı itiraz mercii, en yakın ağır ceza mahkemesi olacak. Kanun yoluna başvuran kişi, bu konuda karar verilinceye kadar başvurusundan vazgeçebilecek. Vazgeçme halinde bir daha aynı konuda başvuruda bulunamayacak. İlgili kamu kurum ve kuruluşu da mahkeme tarafından karar verilinceye kadar kanun yolu başvurusunu kabul ederek idari yaptırım kararını geri alabilecek. KABAHATLER VE CEZALARI Yetkili makamlar tarafından adli işlemler nedeniyle ya da kamu güvenliği, kamu düzeni veya genel sağlığın korunması amacıyla hukuka uygun olarak verilen emre aykırı hareket eden kişiye 100 YTL'ye kadar idari para cezası verilecek. Tasarıda, kabahat olarak belirlenen eylemler ve cezaları şöyle: - Dilencilik yapan kişiye, 50 YTL idari para cezası verilecek. Ayrıca, dilencilikten elde edilen gelire el konularak mülkiyetin kamuya geçirilmesine karar verilecek. Kararı, kolluk veya belediye zabıta görevlileri verecek. - Kumar oynayan kişiye, 100 YTL idari para cezası, kumardan elde edilen gelire el konularak mülkiyetin kamuya geçirilmesine karar verilecek. Bu kararı da kolluk alacak. - Sarhoş olarak başkalarının huzur ve sükununu bozacak şekilde davranan kişiye, kolluk görevlileri tarafından 50 YTL idari para cezası verilecek. Kişi, ayrıca sarhoşluğun etkisi geçinceye kadar kontrol altında tutulacak. - Başkalarının huzur ve sükununu bozacak şekilde gürültüye neden olan kişiye, 50 YTL idari para cezası verilecek. Bu fiilin bir ticari işletmenin faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, işletme sahibi gerçek veya tüzel kişiye 1000 YTL'den 5 bin YTL'ye kadar idari para cezası verilecek. Bu kabahat dolayısıyla idari para cezasına kolluk veya belediye zabıta görevlileri karar verecek. - Yetkili makamların açık ve yazılı izni olmaksızın meydan, cadde, sokak veya yayaların gelip geçtiği kaldırımları işgal eden veya buralarda mal satışa arz eden kişiye, belediye zabıta görevlileri tarafından 50 YTL idari para cezası verilecek. - Yetkili makamların açık ve yazılı izni olmaksızın, meydan, cadde, sokak veya yayaların gelip geçtiği kaldırımlar üzerine inşaat malzemesi yığan kişiye, belediye zabıta görevlileri tarafından 100 YTL'den 500 YTL'ye kadar idari para cezası verilecek. KAPALI ALANDA SİGARA İÇENE 20 YTL - Kamu hizmet binalarının kapalı alanlarında tütün mamulü tüketen kişiye, ilgili idari birim amirinin yetkili kıldığı kamu görevlileri tarafından 20 YTL idari para cezası verilecek. - Toplu taşıma araçlarında tütün mamulü tüketen kişiye 20 YTL idari para cezası verilecek. Kabahatin özel hukuk kişileri tarafından işletilen toplu taşıma araçlarında işlenmesi halinde, bu ceza ilk başvurulan kolluk birim yetkilileri tarafından kesilecek. Kamuya ait toplu taşıma araçlarında işlenmesi halinde idari para cezası verme yetkisi bakımından aynı hüküm uygulanacak. - Özel hukuk kişilerine ait olan ve herkesin girebileceği binaların kapalı alanlarında, tütün mamullerinin tüketilemeyeceğini belirtir açık bir işarete yer verilmesine rağmen bu yasağa aykırı hareket eden kişiye 20 YTL idari para cezası verilecek. Bu karar, şikayet üzerine en yakın kolluk birimi yetkililerince alınacak. HAYVANLARA EZİYET 50 YTL - Hayvanlara eziyet eden kişiye 50 YTL idari para cezası verilecek. Kabahatin konusunu oluşturan ve kişinin mülkiyetinde bulunan evcil hayvan, ayrıca muhafaza altına alınacak. Muhafaza altına alınmasına karar verilen hayvan, muhafaza ve bakım için bir başkasına teslim edilebilecek. Muhafaza ve bakım için yapılan masraflar hayvan sahibinden tahsil edilecek. - Sahibinin hayvan üzerindeki bakım ve gözetim yükümlülüğünün gereklerine uygun davranacağının beklenemediği hallerde, hayvanla ilgili olarak mülkiyetin kamuya geçirilmesine karar verilecek. Bu kabahat dolayısıyla idari para cezasına ve muhafaza altına almaya köy muhtarı, kolluk veya belediye zabıta görevlileri, mülkiyetin kamuya geçirilmesine mülki amir veya belediye encümeni karar verecek. KİMLİK BİLDİRMEME - Görevle bağlantılı olarak sorulması halinde, kamu görevlisine kimliği veya adresiyle ilgili bilgi vermekten kaçınan veya gerçeğe aykırı beyanda bulunan kişiye bu görevli tarafından 50 YTL idari para cezası verilecek. Açıklamada bulunmaktan kaçınması veya gerçeğe aykırı beyanda bulunması dolayısıyla kimliği belirlenemeyen kişi tutularak durumdan derhal Cumhuriyet savcısı haberdar edilecek. Bu kişi, kimliği açık bir şekilde anlaşılıncaya kadar gözaltına alınacak ve gerekirse tutuklanacak. Gözaltına ve tutuklamaya karar verme yetkisi ve usulü bakımından Ceza Muhakemesi Yasası hükümleri uygulanacak. Kişinin kimliğinin belirlenmesi durumunda, bu nedenle gözaltına alınma veya tutuklanma haline derhal son verilecek. ÇEVREYİ KİRLETME - Evsel atık ve artıkları, bunların toplanmasına veya depolanmasına özgü yerler dışına atan kişiye 20 YTL idari para cezası verilecek. Bireysel atık ve artıkların atılması halinde de bu fıkra hükmü uygulanacak. - Fiilin yemek pişirme ve servis yerlerinde işlenmesi halinde, işletme sahibi gerçek veya tüzel kişiye 500 YTL'den 5 bin YTL'ye kadar idari para cezası verilecek. - Hayvan kesimine tahsis edilen yerler dışında hayvan kesen veya kesilen hayvan atıklarını sokağa veya kamuya ait sair bir alana bırakan kişi de 50 YTL idari para cezası ödeyecek. - İnşaat atık ve artıklarını bunların toplanmasına veya depolanmasına özgü yerler dışına atan kişiye 100 YTL'den 3 bin YTL'ye kadar idari para cezası verilecek. İnşaat faaliyetinin bir tüzel kişi adına yürütülmesi halinde, bu tüzel kişi hakkında verilecek idari para cezasının üst sınırı 5 bin YTL olacak. Bu atık ve artıkların kaldırılmasına ilişkin masraf da ayrıca kişiden tahsil edilecek. - Kullanılamaz hale gelen veya ihtiyaç fazlası ev eşyasını, bunların toplanmasına ilişkin olarak belirlenen günün dışında sokağa veya kamuya ait sair bir yere bırakan kişiye 50 YTL idari para cezası verilecek. Bu eşyanın toplanması hususunda belediye tarafından belirli aralıklarla yılda üç günden az olmamak üzere belirlenen günler önceden uygun araçlarla ilan olunacak. - Kullanılamaz hale gelen motorlu kara veya deniz nakil araçlarını ya da bunların mütemmim cüzlerini sokağa veya kamuya ait sair bir yere bırakan kişiye 250 YTL idari para cezası kesilecek. Bunların kaldırılmasına ilişkin masraf da kişiden ayrıca tahsil edilecek. Bu kabahatler dolayısıyla meydana gelen kirliliğin kişi tarafından derhal giderilmesi halinde, idari para cezasına karar verilmeyebilecek.