İşte orman yangınlarının bilançosu

Türkiye, uzun yıllardır orman yangınlarıyla adeta kavruluyor. Ülke genelinde, 1937 yılından 2002 yılı sonuna kadar kaydı tutulan 72 bin 316 orman yangını çıkarken, 1 Ocak-20 Ağustos 2003 tarihlerindeki yangınların da eklenmesiyle, bu sayı 73 bin 655'e yükseldi. Başlangıçta 600 gibi düşük sayılarda görülen yılda çıkan orman yangını sayısı, orman köylüsünün büyük tepki gösterdiği 4785 sayılı yasanın yürürlüğe girdiği 1945-46 yıllarında 2-3 kat arttı. Daha sonra inişli çıkışlı grafik gösteren yangınlar, 1984 yılından sonra bir daha düşmemek üzere binin üzerinde kaldı. 1993-2002 yılları arasını kapsayan son 10 yıllık dönemde ise toplam 21 bin orman yangını meydana gelip, dönem ortalaması 2 bin 100 adet/yıl oldu. Bu dönemde en çok yangının, yılda ortalama 278 adetle Muğla, 212 adetle İzmir ve 162 adetle Antalya bölgelerinde çıktığı görüldü. Aynı dönemde, en yüksek yangın 3 bin 239 ile 1994 yılında, en düşük sayı ise bin 339 adet ile 1997 yılında kaydedildi. 2002 yılı ise, toplam bin 471 yangınla dönemin en az yangın çıkan ikinci yılı oldu. Geçen yıl meydana gelen yangın sayısı bakımından ilk 5 sırayı, İzmir, Muğla, Amasya, İstanbul, Antalya ve Balıkesir bölgeleri oluşturdu. Son 10 yıllık ortalamalar dikkate alındığında, geçen yıl Antalya, Elazığ, Giresun, Trabzon ve Zonguldak bölgelerinde artış, Adana, Adapazarı, Amasya, Ankara, Artvin, Balıkesir, Bolu, Bursa, Çanakkale, Denizli, Erzurum, Eskişehir, İstanbul, İzmir, Kahramanmaraş, Kastamonu, Kütahya, Mersin, Muğla ve Sinop bölgelerinde azalış kaydedildi. Bu yıl 1 Ocak-20 Ağustos 2003 arasındaki dönemde ise bin 339 orman yangını çıktı. Bu sayı, geçen yılın aynı döneminde bin 49 olurken, 2001'de bin 547, 2000 yılında da bin 403 olarak gerçekleşti. KAYBEDİLEN ALAN 1.5 MİLYON HEKTARIN ÜZERİNDE Sadece ormanları değil Türkiye'nin ciğerlerini de kavuran yangınlarda, 1937-2002 yılları arasında 1 milyon 549 bin 506 hektar saha yanarken, bu yılki yangınlarda tahrip olan alanın da eklenmesiyle, bu sayı 1 milyon 552 bin 567 hektara yükseldi. Başlangıçta 12-13 bin hektar olan yıllık kayıplar, 1940'dan itibaren 30-40 binli sayılara tırmanırken, 1945-46 yıllarında 4785 sayılı yasaya gösterilen tepkilerin etkisiyle 165 bin hektarlara kadar çıktı. Bu tarihten sonra yanan arazi miktarı düşme eğilimine girerken, 1993-2002 yılları arasını kapsayan son 10 yıllık dönemde ise 137 bin 264 hektar saha yandı. Bu dönem zarfında, en yüksek kayıp 38 bin 128 hektar ile 1994 yılında, en düşük kayıp ise 5 bin 804 hektar ile 1999 yılında verildi. 10 yıllık verilere göre, orman kaybı açısından ilk üç sırayı Muğla, İzmir ve Antalya bölgeleri aldı. Bu yıl 1 Ocak-20 Ağustos döneminde çıkan bin 339 yangında ise 3 bin 61 hektar ormanlık alan tahrip oldu. Geçen yılın aynı döneminde 7 bin 421 hektar olan zarar gören saha miktarı, 2001'de 4 bin 922, 2000 yılında da 22 bin 205 hektar olarak belirlendi. SİGARA İZMARİTİ ANIZI GEÇTİ 10 yıllık verilere göre, yangınların yüzde 47'lik bölümü ihmal, dikkatsizlik ve kaza sonucu çıkarken, bunu yüzde 13 ile kasıt, yüzde 6 ile yıldırım düşmesi izledi. Yangınların yüzde 34'ünün çıkış sebebi ise belirlenemedi. İhmal ve dikkatsizlik sonucu meydana gelen yangınların çıkış nedenleri arasında, yüzde 9.7 ile anız yakma, yüzde 8.5 ile çoban ateşi ve yüzde 9'luk oranla da söndürülmeden atılan sigara izmariti etkili oldu. Bu yılın ilk 8 aylık döneminde ise en fazla yangın çıkış sebebi olarak yüzde 9.86 ile sigara izmariti göze çarparken, bunu yüzde 6.2 ile yıldırım düşmesi, yüzde 4.9 ile çoban ateşi izledi. Önceki yıllarda yangın çıkış nedenleri arasında ilk sırada yer alan anız yakma ise yüzde 4.3'e geriledi. Piknik ateşi ve kundaklama da yangınlara sebebiyet veren önemli etkenler arasında yer aldı. YANGIN ÇIKIŞ ZAMANLARI İstatistiklere göre, Türkiye'de görülen orman yangınlarının yüzde 80'lere varan bölümü haziran-ekim dönemini kapsayan ''Yangın mevsimi''nde çıkıyor. Geçen yılın yangınlarının yüzde 67.5'i de aynı dönemde görülürken, saha kaybının yüzde 88.2'lik kısmına bu yangınlar yol açtı Geçen yılki yangınların büyük bir bölümü, gündüz saatlerinde başladı. Yangınların yüzde 54.3'lük bölümü 10.00-16.00 saatleri arasında çıkarken, toplam sahanın yüzde 62.7'lik kısmı da bu yangınlarda yitirildi. Yangınların yüzde 26.9'luk bölümü 16.00-20.00, yüzde 5.3'lük bölümü 06.00- 10.00 saatleri arasında meydana geldi. 20.00-24.00 ve 00.00-06.00 saatleri arasında çıkan yangınların oranı ise yüzde 13.5 oldu. MADDİ ZARAR DA ÇOK BÜYÜK Öte yandan, orman yangınları ülkenin doğal örtüsünü yok ederken, ekonomiye de büyük darbe vuruyor. Geçen yılki yangınlarda uğranan orman emvali zararı 3.9 trilyon olarak hesaplanırken, yanan sahaların ağaçlandırma veya gençleştirme gideri ise 8 trilyon 818 milyar lira olarak tespit edildi. Sabit organizasyon giderleri dışında, yapılan mükellef iaşe ve akaryakıt ile kırılan ve kaybolan aletlerin yenilenme masraflarının oluşturduğu diğer giderler ise 3 trilyon 104 milyar lira oldu. Böylece, 2002 yılında orman yangınları sonucu maruz kalınan toplam maddi zarar 15.9 trilyon lira, döviz bazında ise 9 milyon 604 bin 402 dolar olarak gerçekleşti.