İşte en eski galaksiler

''Zamanın en uzak kenarlarına giden'' dünya ve yörünge gözlemevleri, ''en eski galaksilere (gökada) ait milyarlarca yıldızdan oluşan küme salkımlarını'' saptadılar. Associated Press ajansı, Astrophysical Journal ve Nature dergisinde yer alan ve Amerikan Astronomi Derneği'nin yıllık toplantısına sunulacak bildiriye göre, ''yaşamı doğuran hammaddeler sanılandan daha eski oluşmaya başladı.'' Yeni tespit edilen görüntülerde, bilinen en eski (genç) gökada demetlerinin, evrenin başlangıcı olarak kurama konulmuş Büyük Patlama'dan sonra 2 milyar yıldan daha az bir zamanda oluştukları hesaplandı. Maryland Baltimore'daki Uzay Teleskopları Bilimi Merkezi'nden Marc Postman'a göre, evrenin doğum kuramı olan ''sonsuz sıcak ve yoğun'' noktadan oluşan Büyük Patlama'dan ''bugüne dek tahmin edilenden çok daha kısa zaman sonra ve çok daha hızlı'' gökadalar ve yıldızlar doğmaya başladı. Astronomi ve astrofizikte halen genel kabul gören kurama göre, Büyük Patlama'dan 1 milyon yıl sonra evren atomların oluşumuna izin verecek kadar soğudu. Astrofizikçi Postman, ''gökada ve yıldızların oluşumu milyarlarca yıl alan süreç değil anlaşılan'' diyor. Baltimore'da kurulu, tarihte ilk kez Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi'nden (NASA) bağımsız yönlendirmeyle bir göktaşına, 315 milyon km ötedeki Eros'a araç indirmeyi 3 yıl önce başaran Johns Hopkins Üniversitesi'nden John Blakeslee, ''Yıldızların zannettiğimizden daha erken doğduklarını bildiğimizden beri evrende yaşamın da çok erken evrede doğmuş olabileceğini söyleyebiliriz'' dedi. BİNLERCE GÖKADAYI VE YÜZ MİLYARLARCA GÜNEŞİ TUTAN DEMETLER Gökbilimcilerle fizikçiler, 13 milyar 700 milyon yıl önceye tarihledikleri Büyük Patlama'dan sonra yıldızların ve binlerce gökadayı birarada tutan öbeklerin sanılandan çok daha ''kısa zamanda'' oluştuğunu belirtiyor. Orta çapta bir yıldız olan ve Dünya'dan 150 milyon km uzaklıktaki Güneş, 110 bin ışık yılı çapındaki Samanyolu Gökadası'nın bir zerreciği. Sarmal dört büyük kollu Samanyolu öbür gökada kümeleri içinde dönüyor. Büyük gökada kümeleri yüz milyarlarca Güneş gibi veya daha büyük yıldız içeriyor. Astrofizik uzmanı Postman, Samanyolu ve komşu 24 gökadanın saniyede 300 km hızla Başak Burcu'na doğru gitmekte olduğunu hatırlattı. HUBBLE Adını Samanyolu ötesi astronominin kurucusu olarak kabul edilen Amerikalı gökbilimci Edwin Powell Hubble'dan (1889-19) alan ve 13 yıldır 600 km irtifada Dünya yörüngesinde görev yapan ilk uzay teleskopu Hubble, dev radyoteleskopların saptamalarını doğruladı: Gelişkin gökadaların muazzam boyutlarda başka galaksilerle dev kümeler oluşturdukları bir kez daha belirlendi. Bu Dünya'ya göre ''çok eski'' genç kümelerde saptanan gökadalardaki yıldızların 11 milyar yıldan daha önce oluştukları hesaplandı. İKİNCİ KUŞAK Bu yıldızlara ''ikinci kuşak yıldızlar'' adı verildi. Yeni gözlemler, Büyük Patlama'dan 1,5 milyar yıl sonra yeni oluşan gökada salkımları saptadı. İşte bu noktada astronomlar, bugüne dek keşfedilmiş en eski ve ışık Yer'e yeni ulaştığı için ''çok genç'' olan gökadaları saptadıklarını anladılar. 1 ışık yılı 10 trilyon km'lik bir yol. Uzayı gözlemleyen bilim adamları, artık yıldızların ''zamanın ilk evlerinde milyonlarcasının oluşarak yaşamlarına başladıklarını biliyorlar ve yeni doğmakta olan yıldızların gözlemi sürüyor: ''Oluşum, yanma, patlama ve uzaya karbon ve oksijen gibi yaşamın oluşması için temel ağır elementlerle dağılım.'' Astrofizikçi Postman, ''Yaşam, uzay-evren dizgesinde bir hamledir. Yüz milyarlarca yıldız içinde (insanın kavrayabileceği tarzda) hayat olması pekala mümkündür. Kanıt yok ama olasılık'' diye hatırlatıyor. En erken (eski) galaksilerin araştırılmasına, adını 1983 Nobel Fizik Ödülü sahibi Hint asıllı Amerikalı astrofizikçi Subrahmanyan Chandrasekhar'dan alan Chandra uzay teleskopu ve Avrupa Güney Gözlemevi de katıldı. Postman ile Blakeslee'nin bu konuda makaleleri Nature ve Astrophysical Journal'da yayımlandı. Blakeslee'nin mensubu olduğu Maryland eyaletindeki Johns Hopkins Üniversitesi Uygulamalı Fizik Laboratuvarı, üç yıl önce ''Near Earth Asteroid Rendezvous: Dünya Yakını Asteroid Buluşması: NEAR'' uydusunu 33.6 km boyunda, 13 km çaplı Eros'a indirmeyi başarmıştı. Bu, gökbilim yolculuklarının en parlak zaferlerinden biri oldu. Hubble'ın internet adresi: Hubble:http://hubblesite.org/newscenter/newsdesk/archive/releases