İstanbul’un ilkleri

Kozmopolit İstanbul’un tarihi, kültürel ve sosyal yapısının ilklerini ve enlerini bir araya getiren eser, İstanbul’a ait eserlerin, olayların, vakaların dökümünü veren önemli bir başvuru kaynağı. Yazarlığını Faruk Göncüoğlu’nun yaptığı kitabın yayın heyetinde Prof. Dr. Ümit Meriç, Orhan Erdenen, Necdet Sakaoğlu, Dilaver Demirağ ve Enes Keskin bulunuyor. Kitabın editörlüğünü ise, Aysu Uzsayılır Kaya yapıyor. Yayın hakları İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı’na ait olan “İstanbul’un ‘İlk”leri ve ‘En’leri” adlı eserde; İstanbul’da ilk deprem, ilk üniversite, ilk liman, ilk hapishane, ilk denizaltı, en yaşlı tarihi eser, en sert kış, en büyük tribün kazası gibi toplam 253 konu başlığı var. İlginç olduğu kadar bilgilendirici konu başlıklarıyla dikkat çeken kitap 143 sayfadan oluşuyor. İz bırakan olaylar * İstanbul’da 14 Eylül 1509 tarihinde adına küçük kıyamet (Kıyamet-i Suğra) denilen ve aralıklarla 45 gün süren büyük depremler olur. 109 cami, 1070 ev, surların çoğu, Karaman semti ise baştan aşağı yıkılır. Denizde dev gibi dalgalar belirir. Toplam 3000 kişinin öldüğü depremler henüz başlangıçtır. * Mısır’da Memlukluları yenen Yavuz Halifelik makamını ilk kez Osmanlılar’a geçirdi. Kendisi de 73’üncü halife olan Yavuz Sultan Selim 1517 yılında Ayasofya’da yapılan törenle III. Mütevekkil’den Halifeliği devraldı. * 1614 yılında Padişah I. Ahmed ilk kez Sultanahmet minareleri arasına mahya kurdurdu. * 16 Eylül 1633 yılında çıkan yangın sebebiyle içki ve tütün yasağı tekrar IV. Murat tarafından kondu. Hezarfen Ahmet Çelebi ilk kez kanat takıp Galata Kulesi’nden karşı sahil Üsküdar’a kadar uçtu. * 1679 yılında Eğrikapı çöplüğünde Kaşıkçı Elması bulundu. Elden ele geçerek bir kuyumcuya ordan da Padişaha geçen elmas halen Topkapı Sarayı Hazine Dairesinde sergilenmektedir. 1688 yılında ilk kez bakır para mangır basıldı. * Ferruh Efendi İstanbul’da gizli olarak Mason locasını Ortaköy’deki evinde kurdu. Sohbet toplantıları dikkat çekince kent dışına gönderildiler. * 1829 yılında resmi kavuk yasaklandı. Yerine fes giyilmeye başlandı. * 1834 yılında ilk düzenli posta örgütü kuruldu. Harp Okulunun kurulması da aynı tarihlerdedir. * 1840 yılında ilk resmi postahane binası kuruldu. Galatasaray’da opera ilk kez sahnelendi. Aynı yıl Fevaid-i Osmaniye işletmesi Adalar’a yolcu taşımaya başladı. * Ev ve dükkanlara fener veya kandil asma zorunluluğu getirildi. 5 Nisan 1846 tarihli Takvim-i Vekayi gazetesinde verilen bir ilana göre lamba başına ayda 22.5 kuruş ücret alındı. * 1853 yılında Dolmabahçe Sarayı’nı aydınlatmak için 5 milyon lira harcanarak havagazı için ilk kez bir gazhane kuruldu. * 1855 yılında ünlü İngiliz hastabakıcı Florans Nightingale Selimiye kışlasında kurulu hastaneyi düzene soktu. İstanbul’da ilk belediye örgütü yine aynı yıl kuruldu. Salih Paşa ilk şehremini (belediye başkanı) olarak atandı. * 1858 yılında Kabataş Üsküdar arabalı vapur seferleri başladı. * 1860 yılında ilk bağımsız gazete Tercüman-ı Ahval Çapanzade Agah ve Şinasi tarafından yayınlandı. * İstanbul’daki ilk telefon görüşmesi 1881 yılında yapıldı. * 1896 yılında ilk futbol müsabakası Kadıköy’de Moda Kulübü ile İzmir karması arasında oynandı. * 1903 yılında Beşiktaş Jimnastik Kulübü Beşiktaş Serencebey yokuşunda Medine Muhafızı Osman Paşa Konağı’nın selamlık kısmında ilk renkleri olan kırmızı-beyaz formasıyla kuruldu. 1912 yılında Balkan Savaşı nedeniyle kırmızı rengin yerine siyah kullanılınca renkleri siyah-beyaz oldu.