İsrailli Ortadoğu uzmanından Suriye itirafları

Eski İsrail başbakanları ve parlamentosuna danışmanlık yapan Ortadoğu uzmanı Ordinaryüs Profesör Moshe Ma'oz'a göre, İsrail yönetiminde baskın görüş Suriye savaşının İsrail'in işine geldiği yönünde.

Ma'oz, "İsrail devleti içinde, 'Bize düşman unsurlar birbirlerini öldürsün' diye düşünen de, "Esed'e rüşvet veririz, onunla çalışırız' diye düşünen de var" diyor. Ma'oz, İsrail'in, bölünmüş bir Suriye'yi tercih edeceğini savunuyor.

Ma'oz, El Cezire'den Ayşe Karabat'a konuştu.

İSRAİL'İN RESMİ SURİYE POLİTİKASI NEDEN BİLİNMİYOR?

Çünkü resmi bir politika yok. Tanımlanmış bir strateji yok, tabii nötr olmayı bir strateji olarak tanımlamazsanız ki, beş yıldan beri İsrail’in yaptığı bu. Muğlak bir tutum. Ayrıca, İsrail devlet yapısı ve bürokrasisi içinde de bu konuda farklı görüşler var. Bilirsiniz, İsrail’de bir ortamda iki Yahudi olursa, orada en az dört fikir olacağına dair deyimler vardır.

Bunu biraz açmam gerekirse, kamuoyunun önemli bir kısmında ve yetkililerin bir kısmında var olan görüş şu: “Suriye meselesindeki bütün taraflara başarı dileriz, yani öldürsünler birbirlerini.” Ama bence bu yaklaşım gayri ahlâkî, yalnızca insani açıdan değil, aynı zamanda sorunun İsrail’e sıçrama olasılığı nedeniyle de ki, bunu DAEŞ örneğinde görüyoruz.

BEŞAR YOLSUZ BİRİ DOLAYISIYLA ONA RÜŞVET VEREBİLİRİZ

Suriye meselesinde uzun süreden beri hakim olan başka bir görüş de, "Bildiğimiz şeytan ile çalışmaya devam edelim. Beşşar, yolsuz biri, dolayısıyla ona rüşvet verebiliriz. Pragmatik ve laik yani, aşırı İslamcılık dalgasını durdurabilir, eh biz de onunla çalışabiliriz.” Bu görüş özellikle Rusya, Suriye’ye askerlerini gönderdikten sonra daha da ağırlık kazandı. Rusya asker gönderdi, bu İsrail için sürprizdi ama İsrail bunu kabullenmek zorunda kaldı. [İsrail Başbakanı Binyamin] Netanyahu, koşturarak [Rusya Devlet Başkanı Vladimir] Putin’e gitti ve bu toplantıdan çıkıp “Beşşar’a karşı değilim” dedi. Çünkü özellikle Rusya’nın desteğini aldıktan sonra, onunla çalışabileceklerini düşünmeye başladılar.

‘DÜŞMANLARIMIZ BİRBİRİNİ ZAYIFLATIYOR, BU İŞTEN KARYI ÇIKTIK' ANLAYIŞI SÜRDÜRÜLEBİLİR Mİ?

Bunu kimse söyleyemez. O kadar çok tahmin edilemez unsur var ki. Sizinle konuştuk, nereden geldiğini anlayamadık bile, Ruslar altı ay önce geldiler ve bir kaç hafta önce de kısmen çekildiklerini söylediler. Kimse bilmiyordu böyle olacağını, ne CIA, ne de Mossad. Böyle şeyler olabilir her an. Bir çok senaryo var. Benim senaryom, ya da benim hüsnü kuruntum diyelim, çünkü olma olasılığı çok çok düşük, demokratik bir Suriye. Ama daha olası gözüken, Beşşar’ın denetiminde, İran ve Rusya desteğiyle, Afganistan’dan, İran Devrim Muhafızları Kudüs Gücü’ne, Hizbullah’tan Irak’tan gelen militan gruplara kadar, bir çok militan grubun desteklediği daha küçük bir Suriye. Beşşar Esed, Suriye’nin bir kısmını ve Şam, Humus, Hama, Halep, Kuzey Lazkiye ve Tartus bölgesine giden koridorları denetiminde tutabilir. Ruslar da desteğini sürdürecektir, Esed’i sevdikleri için değil, kendi çıkarlarını sevdikleri için. Bir ayaklarını Suriye’de tutmak istedikleri için, Amerika’yı geri tutmak için. Onlara, çıkarlarına hizmet edecek birisi lâzım. Beşşar da o kişi. Yani bu çıkar ilişkisi.

DAHA KÜÇÜK BİR SURİYE

Evet, tabii Kuzey’de DAEŞ ve Kürt Bölgeleri de olacaktır. Bir kısım da Nusra Cephesi kontrolünde olabilir. Nusra Cephesi, DAEŞ gibi değil, çünkü DAEŞ gibi yabancı unsurlardan değil, Araplardan oluşuyor. Dürziler de kendi Devletlerini kurmak istiyorlar. Doğrusu, ben Cenevre’de yürüyen sözde siyasal sürece de çok güvenmiyorum. Cenevre’den yeni döndüm, insanlarla, yetkililerle görüştüm. 18 ay içinde yeni seçimler yapabilecekleri, yeni bir anayasa ortaya koyabilecekleri gibi saf bir düşünce içindeler. Ama Beşşar vazgeçmeyecektir. Devam etmek istiyor. Siz 18 ay içinde demokratik seçimler yapılabileceğini tasavvur edebiliyor musunuz? Bence bu bir hayâl.

SURİYE ZATEN BÖLÜNDÜ

Maalesef öyle. Suriye zaten bölündü. Dediğim gibi, daha küçük bir Suriye, ana koridorların Beşşar denetiminde olduğu ve diğer grupların da belli bir alanı kontrol ettiği. Başka bir seçenek de federasyon ki bence iyi fikir ama onun da Esed istemiyor. Türkiye de, bütün bir Suriye istiyor ama o da Beşşar’ı istemiyor. Yalnızca bölgesel güçler değil, uluslararası güçler de bu konuda anlaşmış değil.

İSRAİL'İN TERCİH ETTİĞİ SURİYE HANGİSİ?

İyi bir soru ama iyi bir cevabım yok. Çünkü İsrailli yetkililer Suriye konusunda bir fikir ortaya koymadı. Ama bölünmüş bir Suriye’yi isteyeceklerini tahmin ediyorum. Güçlü olmayan bir Suriye. Bu nedenle meselâ, Kürt otonomisini tercih edebilirler. Kürtlerle özellikle Kuzey Irak’ta da geçmişte iyi ilişkileri oldu. Bu elbette Türklerin hoşuna gitmez. Ama zayıf ve bölünmüş bir Suriye'yi tercih edebilir çünkü birleşik Suriye, İsrail için tehdit olabilir. İsrail devlet yapısı olumlu açıdan bakmıyor benim gibi, ben uzak ihtimal de olsa, demokratik bir Suriye isterdim, yine de bunu hayâl etmek istiyorum. Yani sanırım İsrail, zayıf ve bölünmüş bir Suriye ister ama o zaman da DAEŞ tehlikesi var. Ayrıca sayıları her geçen gün artan İsrailli yetkili de Şii hilâlin tehlikeli olmaya başladığını, bunda Beşşar’ın önemli bir halka olduğunu görmeye başladı. Ama bu İsrail’de yeni bir düşünce.