İsrail'den Türkiye'ye Mısır resti

Türk-İsrail ilişkilerini takip edenler için, Ehud Toledano tanıdık bir isim. Akademisyenlerin siyaset sahnesinde el üstünde tutulduğu ülkede, Tel Aviv Üniversitesi Osmanlı Tarihi profesörü, yıllardır İsrail hükümetlerinin Türkiye konusunda akıl danıştığı uzmanlardan biri.

Milliyet yazarı Aslı Aydıntaşbaş'a konuşan Toledano, İsrail ile Türkiye arasında yaşanan 'özür krizinin' arka perdesini anlattı.

NETANYAHU NEDEN ÖZÜR DİLEMEDİ?

Türkiye ile İsrail'in masada anlaştıklarını söyleyen Toledano, Netanyahu'nun neden özür dilemediğini de aktardı:

"Masada iki tarafa da makul gözüken bir formül vardı. Ancak başında özür dilemeyince, Netanyahu sanki daha sonra ültimatona boyun eğiyor gibi görünmek istemedi. Siyaseten de bu imkansızdı. Ayrıca sadece Lieberman'ın karşı çıkması melesi değil, genel anlamda hükümette yapılan değerlendirmede özrün hiçbir şeyi değiştirmeyeceği analizi yapıldı. İlişkiler yine eski haline dönmeyecekti. Bu noktada Netanyahu'ya çeşitli yerlerden verilen tavsiye ve özellikle de Bernard Lewis'in özür dilenmemesi yolundaki kişisel mektubu da etkili oldu. Bütün bunlardan dolayı özür dilememe kararı aldı.

BEN ÖZÜR DİLENMESİ GEREKTİĞİNİ DÜŞÜNÜYORUM

Ben hemen ilk başta özür dilenmesi gerektiğini düşünüyordum. Başta olsaydı olurdu; ama zaman geçtikçe özrü büyük bir taviz olarak yapmak yanlış olacaktı. Hele de sert bir dil ve "şımarık oğlan" gibi ifadelerden sonra. Bu noktada özür dilense başka sorunlar çıkardı çünkü karşımızda tanımadığımız bir Erdoğan var. 2007'ye kadar tanıdığımız Yad Vashem'i ziyaret eden Erdoğan'la Davos'ta, Mavi Marmara olayında gördüğümüz Erdoğan bambaşka insanlar.

TÜRKİYE'NİN ÇOK HATASI VAR

Arap Baharı'nın Türkiye'nin bölgedeki etkinliğini arttırdığı yönündeki görüşlere de katılmayan Toledano, Türkiye'nin süreçte ciddi hatalar yaptığını düşünüyor...

"Türkiye'nin Arap Baharı'nda çok hatası oldu. Gerçi hatadan hızlı döndü. Bir kere bölgeyle ilgili iddia ettiği kadar yakın bilgisi yok. Ticari ilişkileri ve stratejik eğilimi var. Ama Türkiye'nin anlamadığı, popülarite ya da Arap sokağının size rock yıldızı olarak alkışlaması bölgedeki stratejik değerinizi yükseltmiyor. Bölgedeki Arap olmayan yegane iki ülke olarak Türkiye ve İran , Orta Doğu'da liderlik yapamaz. Arap dünyasının lideri Mısır'dır ve Mısır olmaya devam edecek. Türkiye'nin yapması gereken Mısır'la çalışmak."

MISIR BİZE SIRTINI DÖNMEZ

Toledano, "Ankara Yeni Mısır yönetimiyle iyi ilişkisi kurmuş gözüküyor. Asıl İsrail'in Mübarek sonrası Mısır'la arası zor olmayacak mı?" sorusuna ise ilginç bir yanıt verdi:

"Mübarek'in gidişiyle İsrail'in bir dost kaybettiğine şüphe yok. Ancak Mısır'la iyi ilişkilerimiz sürüyor ve Türkiye istemese de sürecek. Çünkü dost olmak iki ülkenin de çıkarına. Mısır, Türkiye'ye uyup İsrail'e sırtını dönmez."

NE OLACAĞI BELLİ DEĞİL!

Toledano, iki ülke arasındaki sürecin önemüzdeki dönemde nasıl bir seyir izleyeceğini de şöyle analiz etti:

"Arap Baharı'nda iki ülkenin de çalkantılara karşı birbirinin desteğine ve yardımına ihtiyacı var. Türkiye ayrıca bölgede etkin olmak istiyor ama burada en önemli konu Orta Doğu barış süreci. İsrail'le de kavgalı olduğu için söz sahibi olamıyor. Ayrıca daha Suriye'nin PKK üzerinden Güneydoğu Anadolu'da neler yapabileceğini bilmiyoruz. Burada istihbarat ve elektronik aletlerle ne olup bittiğini bilmek isteyebilir. Doğu Akdeniz'de de enerji deposu haline geliyor. Herkesi tehdit mi edeceksiniz yoksa bir araya gelip bir şeyler mi yapacaksınız? Liste uzun."