İspanya'daki krize Bask kooperatifi çözümü

Resesyonla boğuşan İspanya'da ekonomik başarı hikayelerine pek rastlanmıyor. Ama kuzeydeki Bask bölgesindeki dünyanın en büyük işçi kooperatifi böyle olumlu bir örnek sunuyor.

Burası Bask'ın Arrasate kentindeki Mondragon adlı kooperatif.

İspanya genelinde işsizlik oranı yüzde 25'lerde seyrederken Bask ülkesinde oran yüzde 15; kooperatifin bulunduğu Guipuzcoa bölgesinde ise daha da düşük.

Mondragon kooperatifi 250 şirket ve örgütten oluşan bir kolektif. 85 kişinin çalıştığı Guipuzcoa'daki Mondragon montaj fabrikası da bu kolektifin bir parçası. Burada sanayi ürünleri üreten makinalar yapılıyor. Güneş enerjisi panelleri bunlardan biri.

Şirketin ticari müdürü İnaki Legarde, krizin etkisindeki Avrupa'nın çoğu bölgesinde yenilenebilir enerji için hükümet sübvansiyonlarının tükendiğini ve bunun kendi şirketlerini de etkilediğini belirtiyor.

İspanya ve Avrupa'daki satışlarının azaldığını belirten Legarde, artık Güney Afrika, Brezilya, Çin ve Kuzey Afrika gibi bölgeleri hedeflediklerini ifade ediyor.

Bugünkü en büyük iki projeleri ise Kazakistan ve Litvanya'ya yönelik.

Halkın sesi

Ülke içi satışların azalması nedeniyle Mondragon montaj fabrikası 2008 ve 2009'da bazı işçilerini işten çıkarmak zorunda kalmış.

Ama işini kaybeden işçiler, kooperatife bağlı diğer şirketlerde işe başlamış.

2010'da işlerini yeniden yoluna koyan fabrika, işten çıkardığı işçileri yeniden işe almış.

Legarde, "neyse ki bugün herkes için iş var ve diğer şirketler sıkıntıda olduğu için biz onlardan işçi alıyoruz" diyor.

Fagor Arrasate, Mondragon'da 600 kişiyi istihdam eden başka bir şirket. Otomobil parçaları üreten makinalar yapılıyor bu şirkette.

Şirket çalışanlarının çoğu aynı zamanda şirkette hisse sahibi. Bunlar şirketi etkileyen önemli kararlar alan genel kurulda oy kullanabiliyor.

Diğer kararların ise genel kurulun seçtiği idari konsey tarafından onaylanması gerekiyor.

Fagor Arrasate'de çalışan 34 yaşındaki teknisyen Anoitz, "aynı sorun üzerinde çok sayıda kişi kafa yorduğunda daha iyi çözüm üretiliyor" diyor.

Anoitz, işlerin yolunda gitmemesi durumunda çalışanların kendi ücretlerini düşürme kararı alabileceklerini belirtiyor.

Şirkette en üst düzey yöneticilerin maaşları ise ortalama işçi ücretinin altı katı ile sınırlanmış durumda.

'Eşitlikçi bir kültür'

Mondragon Automocion adlı otomotiv şirketinin başkanı Oskar Goitia, bu işletme modelinin işleyebilmesi için "konsensüs" gerektiğini belirtiyor.

Goitia, bu konsensüsün sağlanmasında açıklama ve ikna için biraz daha fazla zaman harcanması gerektiğini, fakat bu sağlandığında herkes aynı doğrultuda hareket ettiği için kararların daha etkili uygulandığını ifade ediyor.

Mondragon kooperatifindeki şirketler de Euro Bölgesi krizinden muaf değil, ama bugüne kadar hiçbir şirket kapanmak zorunda kalmadı.

Bask ekonomisinin bu yıl yüzde 1,2 oranında, İspanya ekonomisinin ise yüzde 1,5-1,8 dolayında küçülmesi bekleniyor; fakat kooperatife bağlı şirketlerin birçoğu diğer ülkelere yönelik işler yaptığı için bu daralmadan etkilenmiyor.

Ancak Bilbao'daki Deusto işletme okulunda ekonomist olan Manuel Escudero, Mondragon modelini başka yerlerde uygulamanın zor olduğunu belirtiyor.

Bölgede hakim olan "köklü eşitlikçi kültür"ün bu modelin uygulanmasında etkili olduğunu vurgulayan Escudero, kooperatifi incelemek amacıyla gelenlerin bu modeli diğer bölgelerde uygulamakta zorluk çektiğini ifade ediyor.