İşe yeni giren herkes BES'lenecek

Bireysel Emeklilik Sistemi'ne (BES) olan ilgi herkesi sevindirirken, bu ilginin artarak devam edebilmesi için yeni teşviklerin ayak sesleri duyulmaya başladı.

Dünya'nın haberine göre, 2013 yılı başı itibariyle yüzde 25’lik devlet katkısı uygulamasıyla hızlı büyüyen bireysel emeklilik sisteminde bu trendin devamı için yeni bir teşvik sistemi üzerine Hazine Müsteşarlığı ve sektör şirketleri yoğun mesai harcıyor. İngiltere ve Yeni Zelanda gibi ülkelerde başarı ile uygulanan "Auto Enrollment" (Otomatik Katılım) olarak adlandırılan ve işverenlerin çalışanlarını işe başlatırken otomatik olarak BES sistemine dahil ettiği uygulama için kollar sıvandı. Sektörde büyük bir heyecan yaratan uygulama ile yüzde 25 devlet katkısı sonrası yakalanan büyüme ivmesinin özellikle de genç yaşlardaki yeni katılımcıların sisteme eklenmesi ile artarak devam edeceği öngörülüyor.

Sektör temsilcileri, uygulamanın şu an sadece fikir aşamasında olduğunu ve herhangi bir yasal düzenleme taslağının söz konusu olmadığının altını çizerken, “Otomatik katılım” süreci tüm taraflar için kazan kazan durumu yaratacak şekilde ciddi anlamda desteklendiği durumda hem birey hem de sektör için çok olumlu sonuçlar doğuracaktır” şeklinde yorumda bulunuyorlar. Sektör temsilcileri henüz fikir aşamasındaki yeni uygulamanın en iyi ihtimalle önümüzdeki yıl hayata geçebileceği öngörüsünde de bulunuyorlar.

Dünyada birçok ülkede uzun yıllardır uygulanan fakat ülkemizde 27 Ekim 2003 tarihinde faaliyete geçen Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) bugün katkı payı esaslı, gönüllü katılıma dayalı ve sosyal güvenlik sistemini tamamlar durumda. Sistemin gönüllü katılım esasına dayanması sebebiyle katılım düşük kalırken, yaygın olarak sosyal güvenlik sistemini tamamlayıcı özelliği ise bir türlü ön plana çıkamıyor. Bu sorunun ortadan kaldırılmasına ve aynı zamanda ülkede tarihi dip seviyelere inen tasarrufu tekrar yukarılara çıkarmaya yönelik yeni yeni teşvik mekanizmaları oluşturulmaya çalışılıyor.

Bu kapsamda 2013 yılı itibariyle yüzde 25'lik devlet katkısı uylaması ile önemli bir atılım yapan BES'te yeni bir teşviğin ayak sesleri duyulmaya başladı. Sistemi daha hızlı büyütmek ve ülke tasaruf oranları artırabilmek için BES'e katılımın zorunlu olup olmaması gerektiği yönlü birçok görüş tartışılırken, bugün birçok ülkede uygulanan otomatik katılım (auto enrollment) uygulaması ortaya çıktı.

Pilot uygulama yapılacak

Konuşma aşamasında olan uygulamanın çalışan veya işverenler için herhangi bir yük içermediğini ifade eden sektör temsilcileri, yapılması planlanan pilot çalışma ile belirli emeklilik şirketleri tarafından, uygulama için seçilen işverenlerin çalışanlarına yönelik emeklilik planları hazırlanacağını ve ilgili şirketlerin mevcut ve yeni çalışanlarının otomatik olarak bu planlara dahil edileceğini söylediler. Bir plana dahil olan çalışanın istediği zaman plandan çıkma imkanının mevcut olacağını belirten sektör temsilcileri pilot uygulama sonucunda elde edilen bulguların, otomatik katılım uygulamasının faydaları konusunda yol gösterici olacağına dikkat çekiyorlar.

Birçok ülkede başarıyla uygulanıyor

İngiltere ve Yeni Zelanda gibi ülkelerde başarı ile uygulan otomatik katılım uygulaması, işyeri bazlı özel emeklilik planlarına yönelik bir kavram olup, çalışanların bir işveren nezdinde işe başladıklarında otomatik olarak bir emeklilik planına dahil edilmesi olarak adlandırılıyor. Bu emeklilik planında kalmak ise tamamen çalışanın tercihine bağlı olurken, herhangi bir zorunluluk olmaksızın çalışan istediği zaman bu sözleşmesini iptal ettirme hakkına sahip durumda. Çalışanların dahil olduğu emeklilik planlarına belli şartlarda işverenler de katkı payı ödeyebilirken, bu sayede kurumlar, çalışanlarının emeklilik dönemlerinde sosyal güvenlik sistemi gelirlerine ek bir gelir elde etmelerini sağlıyor. Bu amaçla hazırlanan emeklilik planları daha düşük kesintileri içeriyor.

Bu ugulamanın önemli ayrıntıları ise bu emeklilik planları çalışanlara ek gelir sağlarken, çalışanı adına ödeme yapan işveren, çalışanlarının motivasyonunu ve kuruma olan bağlılığını artırarak kazanç sağlıyor.

İşveren Grup Emeklilik Planları:

• Nitelikli çalışanları elde tutmayı sağlarken, personel devir oranını azaltıyor.

• Çalışanların motivasyonunu yükseltiyor.

• Kurum kültürü oluşmasını sağlıyor.

Katılımcıda 5 milyona koşuluyor

BES'te 1 Ocak 2013'ten itibaren yatırılan katkı payı oranında yüzde 25 devlet desteği verilmesinin ardından sistemdeki katılımcı sayısı da hızla arttı. Emeklilik Gözetim Merkezi (EGM) verilerine göre, sistemdeki katılımcı sayısı 14 Şubat 2014 itibariyle 4 milyon 278 bini aştı. Sistemdeki katılımcıların toplam fon tutarı ise 25,6 milyar TL’nin üstüne geldi. Sektörde 2014 sonu için devlet katkısı da dahil olmak üzere 34 milyar TL fon büyüklüğüne ve 5 milyon katılımcıya ulaşması bekleniyor.

BES'i yaygınlaştırmak için her şeyi denemeye değer

Türkiye Sigorta Birliği Hayat ve Emeklilik Yönetim Komitesi Başkanı ve Anadolu Hayat Emeklilik Genel Müdürü Mete Uğurlu, "Otomatik Katılım" uygulamasının İngiltere ve Yeni Zelanda gibi ülkelerde başarı ile uygulandığına dikkat çekerek, "İşverenler çalışanlarını işe başlatırken otomatik olarak BES sistemine dahil ediyor ve çalışana 30-60 gün bir süre verilerek isterlerse hiçbir kaybı olmadan sistemden çıkabileceği söyleniyor. Çalışana sunulan emeklilik planları işveren katkılı veya katkısız olabiliyor. Bu sistemin ana yararı, kişileri BES'e girmeye daha etkin şekilde teşvik etmek. BES'e bu yöntem ile girenlerin büyük çoğunluğunun sisteme devam ettiği diğer ülke örneklerinde görülüyor. Emeklilik Şirketleri de bu tür yoğun ve düzenli girişlerle daha kolay ve az maliyetle müşteri edinebiliyorlar" dedi.

Hazine Müsteşarlığı'nın, yurtdışı örneklerini de inceleyerek bu sistemi ülkemizde de bir pilot uygulama ile test etmeyi düşündüğünü ve arzu eden şirketleri pilot çalışmaya katılmaya davet ettiğini belirten Uğurlu şöyle konuştu: "Henüz bir pilot uygulama niyeti var ve uygulamanın detayları üzerinde çalışılıyor. Pilot uygulamanın sonuçlarına göre gerekli mevzuat düzenlemeleri yapılarak sistemin yaygınlaştırılması değerlendirilecek. Şahsi görüşüm, sisteme katılan kişi sayısını hızlandıracak bir uygulama ve başarılı olma olasılığı yüksektir. Şirketlerde daha düşük maliyetle müşteri sayılarını artırabilecekler, buradan elde edecekleri tasarrufu katılımcılarına yansıtma imkanları da olacaktır. BES'i yaygınlaştırmak için her şeyi denemeye değer; sonuçta bu sistemden başta katılımcılar olmak üzere, ülke kazanacaktır. Tasarruf alışkanlığını geliştirmek, ekonomik alanda en önemli ülke önceliklerinden birisidir. Uygulamanın negatif tarafı da yok çünkü, katılımcı dilerse başlangıçta tanınan süre içinde hiçbir kısıtlama olmadan sistemden çıkabilir."

Tüm taraflara olumlu etkileri olacaktır

Vakıf Emeklilik Genel Müdürü Mehmet Bostan, henüz yorum yapmak güç olduğunu belirterek şunları söyledi: "Otomatik katılım sürecinin tüm taraflar için kazan kazan durumu yaratacak şekilde ciddi anlamda desteklendiği durumda hem birey hem de sektör için çok olumlu sonuçlar doğuracaktır. Sistem kurgulanırken en önemli hususlardan biri “otomatik katılım” sürecinin sonrasının dikkatle planlanmasıdır. İşe yeni başlayan herkesin bireysel emeklilik sistemine katılmasının zorunlu kılınması ancak poliçeyi devam ettirip ettirmemenin gönüllü olması durumunda sistemden hızlı çıkışlar yaşanma riski ortaya çıkmaktadır.Taslak çalışmanın detayları bilinmeden tam bir yorum yapmak mümkün olmamakla birlikte; yaratılacak otomatik katılım sisteminin bu yolla sisteme giriş yapan katılımcıların ve kurumların sistemde kalmasını ciddi şekilde destekleyici önlemler içermesi oldukça önemlidir. Bu bağlamda akla ilk gelen destekleme yöntemi bu şekilde sistemde olan kişi (DK desteğine ek olarak) ve kurumlara, sistemde kalış süresine göre belirli vergi avantajları sağlanması olabilir."

Karar hakkı çalışanda olacak

Allianz Yaşam ve Emeklilik Genel Müdürü Taylan Türkölmez, bu uygulamanın BES sayesinde çalışanların daha fazla birikim yapmalarını teşvik ederek, daha mutlu ve umutlu gelecekler yaratmalarına imkan sağlayacağını belirterek, "Her ne kadar otomatik katılım söz konusu olsa da, çalışana sistemden çıkma hakkı verileceği için karar hakkı çalışana ait olacaktır. Birikime teşvik açısından işverenin de bir katkı payı vermesi, çalışanı BES’e yaklaştıracak bir uygulama olur ancak zorunlu işveren katkılı planlar henüz gündemde değil.Dünyadaki uygulamalara baktığımızda, bu sistemin yaygın olduğunu görüyoruz. İngiltere’de bireysel emeklilik sistemine otomatik katılan her on çalışandan dokuzunun sistemde kaldığı görülüyor. Burada önem vermemiz gereken çalışanlara fayda sağlayacak ve onların gelecek endişelerini azaltacak adımlar atmak için hareket edilmesi olacaktır" dedi.