Bireysel Emeklilik Sitemi, kısaca BES…
Ülkemizdeki kişisel tasarruf oranlarının gelişmiş ülkelere göre
daha düşük olması,
Çalışanların, çalışma hayatı boyunca kazançlarının bir kısmını
biriktirerek emekli olduktan sonra refah seviyesinde azalma
olmaması gibi nedenlerle Devlet, Bireysel Emeklilik Sistemini (BES)
yürürlüğe aldı.
Gönüllülük esasına dayalı bir sistem olmakla birlikte, yapılan
düzenleme ile Türkiye’de bu sisteme “KATILIM ZORUNLU”
Kademeli olarak geçişi öngören yasaya göre çalışan sayısı 10 ve
üzerinde ancak 50’den az olan işyerleri 1 Temmuz 2018’den itibaren
45 yaşını doldurmamış tüm personelini otomatik olarak bu sisteme
dâhil edecek. (İşverenin birden çok işyeri var ise; tüm
işyerlerindeki çalışan sayısının toplamının dikkate alınması
gerekmekte.)
Kısaca; 10 ve üzeri personel istihdam eden işveren,
çalışanlarının ‘Temmuz maaşlarını’ öderken bir kısmını (yüzde 3)
keserek işçisi adına Bireysel Emeklilik Fonuna yatıracak.
ÇALIŞANLARIN BES’DEN ÇIKIŞ HAKKI VAR MI?
Otomatik katılım zorunlu olsa da, çalışanlar Bireysel Emeklilik
Sistemine girdikten sonra 2 ay içerisinde CAYMA hakkına sahip.
Çalışan isterse bir gün sonra bile sistemden çıkabilecek. Maaşından
kesilip fona aktarılan tutar da 10 gün içerisinde iade edilecek.
Cayma süresinden sonra da çıkışın önünde bir engel yok.
BES’E DEVLET KATKISI VE EMEKLİLİK ŞARTLARI
Otomatik olarak Bireysel Emeklilik Sistemine dâhil olan
çalışanların emekli olabilmesi için sisteme giriş tarihinden
itibaren en az on yıl sistemde bulunması ve 56 yaşını doldurması
gerekmektedir.
Bireysel Emeklilik Sisteminde cayma hakkını kullanmayıp devam
eden işçiler için devletin sağladığı avantajlar ise;
-Çalışan, “emeklilik şartını sağlar ise” 1.000 TL teşvik
alacak,
-Çalışana, adına yapılan aylık ödemenin yüzde 25’i kadar da
devlet katkı yapacak,(Bu tutar takvim yılındaki asgari ücretin
yıllık toplamının yüzde 25’ini geçemez.)
-Çalışan, emeklilik şartlarını taşır ve “toplu ödeme almayıp en
az 3 yıl maaş bağlanmasını talep eder ise toplam birikimine ilave
olarak yüzde 5 daha” devlet teşviki uygulanacak.
EMEKLİLİK ŞARTLARINI TAŞIMADAN SİTEMDEN ÇIKILMASI DURUMUNDA
DEVLET KATKISI
Daha önceden de belirttiğim üzere, Bireysel Emeklilik
Sisteminden çıkmak isteyenlere ödemelerinden herhangi bir kesinti
uygulanmaksızın fonda biriken paraları iade edilir. Fakat devlet
teşviklerinden kimin hangi oranda yararlanılacağı ile ilgili
“sistemde kalma yılına göre” kademeli bir düzenlemeye gidilmiştir.
Bu düzenlemeye göre;
a) BES’ de 3 yıldan az kalanlar devlet katkısından
faydalanamaz,
b) 3 yıl kalanlar devlet katkısının yüze 15’ini
c) 6 yıl kalanlar devlet katkısının yüze 35’ini
d) 10 yıl kalan fakat 56 yaşını doldurmadığı için emekli
olamayıp sistemden ayrılanalar yüzde 60’ını
e) 10 yıl sistemde kalan ve 56 yaşını dolduranlar devlet
katkısının tamamını almaya hak kazanır.
İŞVERENİN SORUMLULUKLARI VE CEZAİ MÜEYYİDE
-Kanun kapsamına dâhil olan işverenler otomatik katılım için
‘Hazine Müsteşarlığı tarafından yetkilendirilmiş en az bir
emeklilik şirketi’ ile sözleşme imzalamak,
-Katkı payını çalışanın ücretinden kesip emeklilik şirketine
zamanında aktarmak,
-İşveren, katkı payını emeklilik şirketine aktarmaz veya geç
aktarır ise, çalışanın birikiminde oluşabilecek parasal kaybı
telafi etmek zorunda.
Yukarıda saymış olduğum yükümlülüklerin yerine getirilmesi
işverenin sorumluluğunda. Bu sorumluluğu yerine getirmeyen işveren,
“yapılan her bir ihlal için 100,00-TL idari para cezası” ile karşı
karşıya kalabilecek.
Sonuç olarak BES, ‘katılımın zorunlu’ olması sebebiyle her ne
kadar eleştirilere maruz kalmış olsa da;
Sistemden çıkışın serbest olması,
Devletin, sistemde kalan kişilere emeklilik şartlarını sağlaması
halinde ‘bir takım teşvikler’ veriyor olması gibi nedenlerle
eleştirilmesi gereken değil, desteklenmesi gereken bir
uygulamadır.
Ülkemizdeki hane halkı tasarruf oranının “yüzde 15’lerde” olduğu
göz önünde bulundurulursa uygulamanın ne kadar yerinde ve işçi
lehine olduğu daha da iyi anlaşılacaktır.
NOT: Soru ve
görüşleriniz için iletisim@ozkantastan.com adresine mail
atabilirsiniz.