İş kazaları nereye ve nasıl bildirilmeli?

Herhangi bir iş yerinde çalışan işçi iş kazalarını nasıl bildirmeli ve iş veren bu kazaları en aza indirmek için neler yapmalı? Sosyal Güvenlik Uzmanı ve haber.com yazarı Bünyamin Esen, iş kazaları ile ilgili soruları cevaplıyor.

Trabzon’dan okurumuz Cemalettin Karaçalı soruyor: “Bünyamin bey, bir otel işletiyoruz. Otelimizde geçen hafta bir iş kazası oldu. Bir çalışanımızın balkon demirlerini boyarken düşmesi sonucu beli incindi, bir haftadır işyerinde yatıyor. Bugün SGK’ya bildirdik. Doğru mu yaptık bilmiyorum. Bize ceza gelir mi? Ne yapmamız lazım? Lütfen bize yol gösterin.”

Sayın okurumuz, ne yapmanız gerektiğini sormakla doğru bir iş yapıyorsunuz.

İş kazaları ne yazık ki ülkemizin utanç tablosu.

Ülkemizde her yıl 60 bin ile 80 bin arasında iş kazası oluyor.

OECD ülkeleri arasında iş kazalarında bir numarayız. Dünyada ise üçüncülüğü kaptırmıyoruz.

Her yıl ortalama 2000 çalışan iş kazaları sonucu ölüyor, on binlerce sigortalı ise sakat kalıyor.

Bu rakamlar yalnızca resmi kayıtlara geçenler, gerçek rakam ise bunun oldukça üzerinde, zira iş kazalarında bildirim yükümlülüğüne dikkat edilmiyor.

Bu yazımızda iş kazalarında bildirim yükümlülüklerinin neler olduğunu ayrıntılı olarak açıklayacağız.

İş kazası nedir?

Sigortalıların;

- İşyerinde bulunduğu sırada,

- İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle,

- Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,

- Hizmet akdine tabi çalışan sigortalılardan emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,

- Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla yada servisle işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında,

meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özüre uğratan olaydır.

İş kazası deyince hep fabrikada olur zannediliyor. Oysa ofis olsun, fabrika olsun, ağır bir iş sırasında olsun yada ıslak zeminde kayıp düşme sonucu olsun her türlü kaza iş kazası olarak değerlendirilmelidir.

İş kazası hallerinde işveren ne yapmalı?

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na göre işveren bütün iş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydını tutmak, gerekli incelemeleri yaparak bunlar ile ilgili raporları düzenlemek zorundadır.

İşverenin işyerinde meydana gelen ancak yaralanma veya ölüme neden olmadığı halde işyeri ya da iş ekipmanının zarara uğramasına yol açan veya çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olan olayları inceleyerek bunlar ile ilgili raporları düzenlemesi de zorunludur.

İşyeri hekimi veya hastaneler; meslek hastalığı ön tanısı koydukları vakaları, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularına sevk eder. Hastaneler de kendilerine intikal eden iş kazalarını, iş kazaları konusunda yetkili hastaneler ise meslek hastalığı tanısı koydukları vakaları en geç 10 gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirmek zorunluluğundadır.

İş kazaları nereye ve ne kadarlık süre içerisinde bildirilmeli?

İş kazası;

- Hizmet akdiyle çalışan sigortalıları çalıştıran işveren tarafından, o yer yetkili kolluk kuvvetlerine derhal ve Kuruma da en geç kazadan sonraki 3 işgünü içinde,

- Kendi işini yapan sigortalılar bakımından kendisi tarafından, bir ayı geçmemek şartıyla rahatsızlığının bildirim yapmaya engel olmadığı günden sonra 3 işgünü içinde, iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi ile doğrudan ya da taahhütlü posta ile SGK’ya bildirilmesi zorunludur.

İşverenlerin bildirim süresi, iş kazasının işverenin kontrolü dışındaki yerlerde meydana gelmesi halinde, iş kazasının öğrenildiği tarihten itibaren başlar.

Bildirimin posta ile yapılması halinde iadeli taahhütlü yada APS olarak yapılması gerekir. Böyle olursa postaya verilen gün bildirim yapılan gün kabul edilir.

Bildirimin yapılacağı bildirge google’da “İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirgesi” diye aratılarak kolayca bulunabilir.

Denetimde bir birlik yok

İş kazalarının denetiminde bir birlik yok. Hem İş Müfettişleri, hem SGK Müfettişleri hem de SGK Denetmenleri iş kazaları ve meslek hastalıkları alanında denetim yapmaya yetkili teftiş elemanıdır. Denetimin karmaşık olması ve tek elden yürütülmemesi ülkemizde iş kazalarının yüksek olmasının önemli nedenlerinden biri, zira teftişin etkinliğini ortadan kaldırıyor.

SGK’ya bildirilen olayın iş kazası sayılıp sayılmayacağı hakkında bir karara varılabilmesi için gerektiğinde, Kurumun denetim ve kontrol ile yetkilendirilen memurları olan SGK Müfettişleri/Denetmenleri tarafından veya İş Müfettişleri vasıtasıyla soruşturma yapılabilir.

Bu soruşturma sonunda yazılı olarak bildirilen hususların gerçeğe uymadığı ve olayın iş kazası olmadığı anlaşılırsa, SGK’ ca bu olay için yersiz olarak yapılmış bulunan ödemeler, ödemenin yapıldığı tarihten itibaren gerçeğe aykırı bildirimde bulunanlardan gecikme cezası, yasal faizi ve tüm ferileri ile birlikte tahsil edilir.

Bildirmemenin cezası yüksek

İş kazasının bildirimi SGK’ya yapılmaktadır.

İş kazasının bildirim yükümlülüğünü yerine getirmeyen işverene 2000 Türk Lirası idari para cezası kesilir. Bu ceza her bir kaza olayı için ayrı ayrı kesilmektedir.

İş kazaları ile ilgili raporları tutmayan işverenlere de ağır idari para cezaları verilmektedir. Meydana gelen iş kazalarını inceleyip gerekli raporları tutmayan işverenler her bir yükümlülük için ayrı ayrı 1500 Lira idari para cezası alır.

İş kazalarını bildirim yükümlülüğüne uymayan sağlık hizmeti sunucuları veya yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularına da 2000 Türk Lirası para cezası vardır.

İdari para cezasından kötüsü de var…

Ancak iş para cezası ile bitse iyi. SGK’ca bildirim yükümlülüğünü yerine getirmeyen yada işçi sağlığı ve iş güvenliği tedbirlerine uymadığı, bu yüzden iş kazasına neden olduğu anlaşılan işverenlere Trilyonlara varan daha birçok borç çıkartılır.

İş kazası ve meslek hastalığı, işverenin kastı veya sigortalıların sağlığını koruma ve iş güvenliği mevzuatına aykırı bir hareketi sonucu meydana gelmişse, SGK’ca sigortalıya veya hak sahiplerine yapılan veya ileride yapılması gereken ödemeler ile bağlanan gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değeri toplamı, sigortalı veya hak sahiplerinin işverenden isteyebilecekleri tutarlarla sınırlı olmak üzere, SGK’ca işverene ödettirilir.

Başka bir deyişle sigortalıya ömrü hayatı boyunca verilecek tüm maaş ve ödenekler, hastaneden alacağı sağlık yardımları işverenden topluca istenilir. Bu tutarlar trilyonlara varabilmektedir.

İşverenin sorumluluğunun tespitinde kaçınılmazlık ilkesi dikkate alınır. Başka bir deyişle, ben görmedim, ben duymadım yok!

Geçici İş Göremezlik Paraları İşverenden Alınır

İş kazasının, süresinde işveren tarafından SGK’ya bildirilmemesi halinde, bildirim tarihine kadar geçen süre için sigortalıya ödenecek geçici iş göremezlik ödeneği, SGK’ca işverenden tahsil edilir.

Çalışma mevzuatında sağlık raporu alınması gerektiği belirtilen işlerde, böyle bir rapora dayanılmaksızın veya eldeki rapora aykırı olarak bünyece elverişli olmadığı işte çalıştırılan sigortalının, bu işe girmeden önce var olduğu tespit edilen veya bünyece elverişli olmadığı işte çalıştırılması sonucu meydana gelen hastalığı nedeniyle, SGK’ca sigortalıya ödenen geçici iş göremezlik ödeneği işverene ödettirilir.

İş kazası, meslek hastalığı ve hastalık, üçüncü bir kişinin kusuru nedeniyle meydana gelmişse, sigortalıya ve hak sahiplerine yapılan veya ileride yapılması gereken ödemeler ile bağlanan gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değerinin yarısı, zarara sebep olan üçüncü kişilere ve şayet kusuru varsa bunları çalıştıranlara rücû edilir.

İş Kazasının Bildirimi Hayati Öneme Sahip

Anlayacağınız iş kazaları sonucunda kesilen cezaların astarı yüzünden pahalıya patlar.

Hele de üç kuruş primi kurtaralım, kar edelim diye düşünen işverenlerin sigortasız çalıştırdıkları çalışanları kaza geçirirse yandı gülüm keten helva.

Bu yüzden tüm işverenlere ve işveren vekillerine tavsiyemiz, siz siz olun sigortasız çalıştırmayın, İş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine harfiyen uyun, meydana gelen kazaları derhal SGK’ya bildirin.

Bizden söylemesi…