İran seçim sonuçları tüm dengeler tersine dönebilir!

İRAN, afiş ve mitinglerin az olduğu, televizyon ve sosyal medya üzerinden propaganda filmlerinin yayınlanmadığısessiz bir seçim kampanyasının ardından bugün sandığa gitti. 

Bugün yerel saatle 08.00'de başlayan oy verme işlemi yine yerel saatle 18.00'de sona erecek. Ancak oy verme sürecinin genelgeyle uzatılması mümkün. 

Uzmanlar Meclisi'nin sonuçları birkaç gün içinde açıklanacak. Parlamento seçimleri ise Uzmanlar Meclisi sonuçlarının açıklanmasından kısa süre sonra kamuoyuna duyurulacak.

İKİNCİ TURA KALABİLİR

Ancak milletvekillerinin belirlenmesi, ikinci tura kalacak gibi görünüyor. Adayların oyların en az yüzde 25'ini alması gerekiyor ki binlerce adayın yarışmasından dolayı bu zorlaşıyor. İkinci tur seçimler ise Nisan ayında yapılacak.

İRAN SEÇİM SONUÇLARI TÜM SİYASİ DENGELERİ TERSİNE ÇEVİREBİLİR

İran Meclisi ve Bilgeler Meclisi seçimleri için oy kullanan İranlılar, ülkedeki tüm siyasi dengeleri değiştirebilirler. 

İranlı reformistler 2012’de genel seçimleri boykot etmeleriyle Meclis’te marjinal hale gelmişlerdi. İran Meclisi seçimleri aday listesini açıklayan reformistler, muhafazakarların çoğunlukta olduğu meclise hızlı bir geri dönüş yaparak parlamentodaki güç dengesini tersine çevirmeyi planlıyor.

YAPTIRIMLARIN KALMASI SONRASI İLK SEÇİM

İran ekonomisi Batı tarafından uzun yıllar boyunca uygulanan yaptırımlarla büyük bir darbe aldı. 2013’te Ruhani’nin cumhurbaşkanı seçilmesiyle halkın beklentileri arttı. Bu seçim sonuçları halkın Ruhani’nin politikalarından memnun olup olmadığını göz önüne serecek.

Ruhani’nin popülaritesini ölçecek olan bu seçimler ambargo kalktıktan sonra yapılan ilk seçim olma özelliğini taşıyor. Ruhani liderliğindeki reformistler tekrar seçilemezse halkın nükleer anlaşmanın başarılı bir süreç olduğuna inandırılması zor olacağa benziyor.

HAMANEY İÇİN DE GÜVENOYLAMASI NİTELİĞİNDE

İranlılar 26 Şubat’ta aynı zamanda 8 yıl boyunca görevde kalacak Uzmanlar Meclisi üyelerini seçecek. Meclis’in asıl görevlerinin başındaysa dini lideri gözetmek ve görevini kötüye kullandığı veya sürdüremeyeceği durumda müdahale etmek geliyor.

İRAN PARLEMENTOSUNUN ÖZELLİKLERİ

İran Parlamentosu'nda 290 milletvekili bulunuyor. Bu sandalyeler için 586'sı kadın, yaklaşık 6000 aday yarışıyor. Seçimlerde siyasi partiler yok, milletvekilleri bloklara bölünmüş durumda. Bir bölümü daha 'ılımlı' bir siyasi çizgiye sahip, bazılarıysa 'şahin' politikaları savunuyor.

Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani'nin geçen Temmuz ayında Batı ile nükleer anlaşmaya varmasının ardından iki kamp arasındaki mücadele derinleşti.

'Sert' politika yanlıları, Ruhani'nin dış politika cephesindeki başarısını takiben ülke içinde de siyasi reformlara girişme girişimlerine direnç gösteriyor. Milletvekillerinin tüm bakanlar kurulu atamaları ve yeni kanunları onaylamaları gerekiyor.

Bu yüzden cumhurbaşkanının hedeflerine ulaşması için parlamento ile iyi bir çalışma ilişkisi kurması gerekiyor. 

RUHANİ'NİN GÖREV SÜRESİNİN YARISI BİTTİ

Ruhani, bu dönemdeki görev süresinin yarısından fazlasını tamamladı.

Cumhurbaşkanının, hem uzun süredir bekleyen ekonomik reformları kabul ettirmek hem de 2017'de yeniden seçilebilmesi için adaylığına destek almak amacıyla milletvekillerinin desteğini kazanması gerekiyor.

İRAN UZMANLAR MECLİSİ NEDEN ÖNEMLİ?

Uzmanlar Meclisi, İran'ın en yüksek dini yönetim organı ve ülkedeki en yüksek yetkili olan dini lideri de bu yapı seçiyor. Uzmanlar Meclisi üyelerinin görev süresi sekiz yıl.  Bu yüzden seçilenler, İran siyaseti üzerinde, parlamentodan çok daha uzun süreli bir etkide bulunuyor.

Ülkenin mevcut dini lideri Ayetullah Ali Hamaney 76 yaşında ve sağlık durumunun çok iyi olmadığı belirtiliyor. Bu yüzden yeni Uzmanlar Meclisi, Hamaney'in halefini seçmek zorunda kalabilir. Bu ihtimal, bu seçimlere ekstra enerji katmış durumda. 88 sandalye için 161 aday yarışıyor.

Kadınlar bu meclis için aday olamıyor.

Parlamentoda olduğu gibi Uzmanlar Meclisi'nde de 'şahin' muhafazakârlarla daha 'ılımlılar' arasında rekabet yaşanıyor. Birçok 'ılımlı' diskalifiye edilmiş durumda. İslami cumhuriyetin kurucusu Ayetullah Humeyni'nin torunu Hasan Humeyni de onlar arasında yer alıyor.

Cumhurbaşkanı Ruhani ve 1989-1997 arasında cumhurbaşkanlığı görevini yürüten 80 yaşındaki Ekber Haşimi Rafsancani yeniden seçilmek için adaylar. Bu iki ismin, daha 'ılımlı' meclis üyelerinden bir blok oluşturarak, ultra muhafazakârların Uzmanlar Meclisi'ndeki etkisini azaltmaya çalışması bekleniyor.

İRANLILAR SEÇİMLERİ ÖNEMSİYOR MU?

İran'da yaklaşık 55 milyon kişi oy verme hakkına sahip. İranlıların çoğunluğu, kusurları da olsa seçimleri, sistemi etkilemek için tek şans olarak görüyor.

Seçmenlerin çoğu, Ruhani'nin 2013'teki zaferi sonrası söz verdiği reformları hayata geçirmeye devam etmesini görmek istiyor. 

İran'ın en yüksek seçim kurulu işlevine sahip Koruyucular Konseyi'nin, çoğu reformcu ve 'ılımlı' kamplardan yaklaşık 6000 olası parlamento adayını seçimlerden men etmesi, umutların tükenmesine neden olmuştu.

Sonradan yaklaşık 1500 adaya, temyiz kararıyla hakları iade edilmişti.

Birçok seçmen, özellikle gençler, hâlâ çok kısıtlı bir seçimle karşı karşıya olduklarından şikâyet ediyor ve sosyal medyada, oy verip vermemek üzerine büyük bir tartışma sürüyor.