İran için altı senaryo

Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezinde (ASAM) ABD uzmanı olarak görev yapan Şanlı Bahadır Koç, ABD-İran gerginliğinin olası sonuçlarıyla ilgili 6 senaryo hazırladı.

Buna göre senaryolar şöyle: "savaş", "nükleer İran", "soğuk savaş", "İran'ın geri adım atması", "büyük anlaşma" ve "kısmi anlaşma".

Türkiye için en iyi senaryo "kısmı anlaşma" gösterildi. Savaş senaryosunun ise İran'daki Kürtler'e yarayacağı iddia edildi.

SAVAŞ SENARYOSU KÜRTLER'E YARIYOR

Koç, "savaş" senaryosunda, bundan İran'daki muhalif gruplar içinde en çok avantajı bu ülkedeki Kürtlerin sağlayacağını belirterek, "Türkiye-İran sınırındaki şeridi ele geçirebilirler. Zaten Irak'taki Kürtler nedeniyle heyecanlanmış durumdalar" dedi.

NERELER VURULUR

Koç, "savaş" senaryosunda, değişik türlerin bulunabileceğini ifade ederek, ABD'nin, İran'ın Irak sınırındaki Cumhuriyet Muhafızlarının üsleri ya da sadece nükleer tesisleri hedef alan bir sınırlı operasyon düzenleyebileceğini veya tüm rejimi hedef alabileceğini belirtti.

İSRAİL İLE BİRLİKTE VURMASI KÜÇÜK İHTİMAL

ABD'nin, savaş durumunda 1990-91 yıllarında Saddam'a yaptığı gibi, İran'a karşı da uluslararası bir koalisyon kurması ihtimalinin bulunduğunu kaydeden Koç, İran'ı İsrail ile birlikte vurmasının ise "küçük ihtimal" olduğunu kaydetti. Koç, "Şu anda gündemde değil, ama 2011'de ne olacağı bilinmez" dedi.

TÜRKİYE'Yİ OLUMSUZ ETKİLER

İran'a yönelik olası savaşta, Türkiye'ye, "İran'a baskıyı artır, ticaretini azalt, bizimle istihbarat paylaş, ambargo kararlarına uy, hava sahanı, üslerini aç" gibi baskıların gelebileceğini belirten Koç, savaşın petrol fiyatları ve ticaretin yanı sıra turizme olumsuz etkide bulunacağını, komşusu (İran) ile ABD'nin çatışma içinde olduğu bir Türkiye'nin turizm alanında da kayıpları olacağını belirtti.

İRAN 20 SENE SONRA NE YAPAR BİLİNMEZ

Koç, "nükleer İran" senaryosunda ise, ''Tahran'ın, nükleer gücünü 'korkutma ve şantaj' aracı olarak kullanabileceğini, bölgede silahlanma yarışına yol açabileceğini, İran'da rejim değişikliği ve demokratikleşme ihtimalinin azalabileceğini, İsrail'e karşı varoluşsal bir tehdit olacağını ve bu silahların teröristlerin eline geçebileceğini" kaydetti.

NÜKLEER İRAN TÜRKİYE'NİN GÜCÜNÜ AZALTIR

İran'ın nükleer bomba yapmasıyla Türkiye'nin çevresindeki tüm önemli ülkelerin nükleer silaha sahip olmuş olacağına dikkat çeken Koç, bu durumda Türkiye'nin stratejik gücünün azalacağını savundu.

Koç, nükleer bomba yapımını "tüpten çıkan diş macunu"na benzeterek, "Bir çıktı mı bir daha geri girmez. İran'ın etrafında birçok tehdit var. Bize şu an kullanmayabilir, ama 20 sene sonra İran'la nasıl bir ilişki içinde olacağımızı bilemeyiz" dedi.

"NÜKLEER BİR İRAN, TÜRKİYE'NİN BATI'YA BAĞIMLILIĞINI ARTIRIR"

İran'ın nükleer bomba yapmasının Türkiye'nin, Batı'ya güvenlik bağımlılığını artıracağını da savunan Koç, ABD'nin İran'ı caydırmak gerekçesiyle, Türkiye'ye nükleer silah veya füze bataryaları konuşlandırması ihtimalinin de gündeme gelebileceğini, ayrıca Türkiye'den üs, havaalanı gibi isteklerde bulunabileceğini belirtti.

"SOĞUK SAVAŞ" YİNE BİZİ VURUR

Bu senaryoda, ekonomi, enerji, turizm gibi alanlardaki olumsuz etkilerin daha az derecede, ama daha uzun vadeli görüldüğünü anlatan Koç, senaryoya göre, İran'a yönelik ambargoların da artacağını söyledi.

Koç, BM'den olası ambargo kararının çıkması durumunda Türkiye'nin Körfez Savaşı sırasında yaşadığı tecrübeleri hatırlatarak, özel bir durumunun olduğunu dile getirmesi ve yerine göre muafiyet istemesi gerektiğini belirtti.

İRAN'IN GERİ ADIMI ÇOK ZOR

Bahadır Koç, "İran'ın geri adım atması" ve ABD ve İran'ın anlaşmasını öngören senaryoların da, "çok mümkün olmamakla beraber imkansız olmadığını" söyledi. ABD'de Demokrat aday Barack Obama'nın iktidara gelmesi durumunda, İran'la anlaşmaya varılması ihtimalinin artacağını belirten Koç, İran'da "daha pragmatik kişilerin yönetime gelmesi durumunda da anlaşma ihtimalinin kısmen olabileceğini" ifade etti.

TÜRKİYE İÇİN EN İYİ SENARYO

Koç, "kısmi anlaşma" senaryosunun da, İran'ın nükleer bomba yapmaması, ancak tamamen de geri adım atmamasını içerdiğini, Türkiye için en iyi senaryonun bu olduğunu belirtti. Özellikle, Obama'nın başkanlığı durumunda bu senaryonun çok ciddi bir şekilde gündeme gelebileceğini ifade eden Koç, bu senaryoya göre, nükleer konuda birtakım ara formüllerin gündeme gelebileceğini, bu tür faaliyetlerin yabancı bir ülkede veya İran toprağında, ancak tamamen gözetim altında yapılması durumunun ortaya çıkabileceğini söyledi.

BUSH'UN VURMA İHTİMALİ YÜZDE 20

Öte yandan Koç, 6 ay önce yayınlanan ve İran'ın nükleer programını durdurduğunu öngören Amerikan istihbarat raporunun ABD'deki "şahinlerin" elini kolunu bağladığını söyledi. Görev süresinin dolacağı 5 ay içinde ABD Başkanı George Bush'un İran'ı vurma ihtimali yüzde 10 ile 20 arasında olsa bile, bunun mümkün olduğunu belirten Koç, şöyle konuştu:

"İran ile ABD'nin, nükleer konu, Irak ya da bölgesel rekabet yüzünden savaşmaları, en azından askeri çatışma yaşama ihtimali, Obama iktidara gelse bile, bence yüzde 30-40'tan az değil. Çünkü arada bazı temel çelişkiler var. İki tarafta da savaştan, gerilimden beslenecek gruplar var ve çok önemli temel çıkar çatışmaları var. Dünya petrolünün üçte ikisinin olduğu bir yere kim hakim olacak? Çocuk oyuncağı değil..."