Irak'ta bölünme endişesi
Abone olAmerika Irak'a müdahele etti, Saddam rejimi devrildi. Demokrasiyle birlikte yönetim modeli gündeme geldi. Amerikalılar bu kez Irak'ın eyaletlere bölünmesini önerdi.
ABD dış politikasının şekillenmesinde etkili olan bir düşünce
kuruluşu, Irak'ın bölünmesini öneren bir rapor yayınlandı. Rapor,
Irak'ta coğrafi özellikleri göz önünde bulunduran bir federal yapı
öneriyor. "Iraklıların daha fazla yönetime katılmasını sağlamak
için, Irak'ın, tek bir ulusal hükümetin çatısı altında 5 veya 6
federal eyalete bölünmeyi düşünmesi lazım." Amerikalı Ortadoğu ve
Irak uzmanı David Phillips tarafından hazırlanan rapor bu düşünceye
dayanıyor. Amerikan dış politikasının belirlenmesinde etkin bir
düşünce kuruluşu olan Dış İlişkiler Konseyi'nin Eylemler Merkezi
Başkanı olan David Philipps raporunda, bu bölünmenin etnik köken
değil, coğrafi esasa göre olması gerektiğini belirtiyor. "Irak'ta
Gücün Paylaşımı" başlıklı 50 sayfalık raporda Phillips, "30 Ocak
seçimleri ülkenin tarihinde bir dönem noktasıydı, ancak demokrasi
sadece oy kullanmak değil. Demokrasi, siyasi gücün kurumlar ve
yasalar aracılığıyla paylaşımı ve bu yolla sorumluluk sahibi bir
yönetimin garantisidir" diyor. Merkeziyetin azaltılması Amerikan
yönetimine geçmişte danışmanlık da yapmış olan Phillips, Irak'ın
orta ve güney bölgelerinde, nüfusu genelde Şii olan 9 bölgeden, 2
ya da 3 federal eyalet kurulabileceğini, ülkenin orta ve batı
kesimlerindeki Sünni ağırlıklı 4 bölgenin de bir eyalet altında
toplanabileceğini belirtiyor. David Phillips, Irak'ın
kuzeybatısındaki Kürt ağırlıklı üç bölgenin tek bir federal eyalet
haline getirilmesini, başkent Bağdat'ın da ayrı bir eyalet olmasını
öneriyor. Amerikalı akademisyen, 'merkeziyetin azaltılması' ilkesi
uyarınca Irak federal devleti ve bölge yetkililerinin yerel
geleneklere uygun yasalar çıkarabilmesi gerektiğini savunuyor.
Phillips'in raporu Arapça'ya çevrilerek kısa süre içinde Irak
hükümeti ve meclisine de gönderilecek. Eyaletler bölme riski
Irak'ın federal eyaletlere bölünmesi daha önce de önerilmiş, ancak
etnik ve mezhepsel ayrılık yaratma tehlikesi, ayrıca ülkenin büyük
petrol zenginliğinin nasıl paylaşılacağı konusunda soru işaretleri
doğurmuştu. Irak, dünyanın en zengin üçüncü petrol rezervlerine
sahip bulunuyor ancak üretim ülkenin güney ucu ile Araplar, Kürtler
ve Türkmenler tarafından sahip çıkılan kuzeydeki Kerkük şehri
çevresine odaklanıyor. Ülkenin orta bölgelerinde ise doğal petrol
kaynakları bulunmuyor. Iraklı liderler, geçmişte bu tür federal
yapı önerilerine, önceliklerinin bir hükümet kurmak ve istikrar
sağlamak olduğunu söyleyerek kayıtsız kalmıştı. Diğer yandan Arap
ülkelerinin liderleri de Irak'ın kuzeyinde 10 yıldan fazla zamandır
özerkliğin tadını çıkaran Kürtler'e, sahip olduklarından daha fazla
bağımsızlık verme taraftarı değil. Petrol gelirlerinin paylaşımı
Amerikalı akademisyen David Phillips, ulusal hükümetin petrol
gelirlerinin bir bölümüne sahip olmasını, ancak geri kalan gelirin
bölgeler arasında nüfus oranına göre paylaştırılmasını öneriyor.
Phillips ayrıca ulusal hükümetin dışişleri, dış ticaret, sınır
kontrolü, gümrük ve vergilendirme, mali politika, para basımı,
büyük altyapı çalışmaları ve ordu konularında sorumluluğu elinde
bulundurmasını savunuyor. Raporda bunun gerçekleşebilmesi için
Iraklı halk gruplarının zorlu bir seçimle karşı karşıya
bulunduğunu; Arap Şiiler'in Şeriat hukuku taleplerinden
vazgeçmeleri, Arap Sünniler'in artık Irak kurumları üzerinde baskın
güç olmadıklarını kabul etmeleri, Iraklı Kürtler'in bağımsızlık ve
Kerkük'ün tek hakimi olma hayallerinden vazgeçmeleri, Türkmen ve
Asurilerin de Araplar ve Kürtler'in çoğunlukta olduğu federal
eyaletlerde yaşadıklarını kabul etmeleri gerektiği belirtiliyor.
Kaynak : Deutsche Welle