İpler Rusyanın elinde

Türkiye'nin ilk nükleer santralı için yapılan ihaleden sonra, tek teklif sahibi Rusların sahip olduğu teknoloji tartışma konusu oldu. Rusların ikinci nesil teknolojiye sahip olmasına rağmen, Batılı teknolojilere göre geride kaldığı belirtilirken enerjide arz çeşitliliğinin de riske girebileceğine dikkat çekildi.

Nükleer santral ihalesinin Rus Atomstroyexport-Inter RAO ile Ciner Grubu'na ait Park Teknik'ten oluşan konsorsiyuma verilmesi durumunda, Türkiye'nin doğalgazda Rusya'ya olan bağımlılığı uranyum kaynağına olan bağımlılık ile artabilecek. Çünkü Rusların öngördüğü teknoloji sadece Rusya tarafından zenginleştirilmiş uranyum ile çalışıyor.

URANYUMDA BAĞIMLILIK

Edinilen bilgiye göre Rus Atomstroyexport VVER-1000 denilen ikinci nesil basınçlı su teknolojisine sahip olduğu belirtilerek Rusların teknolojisinin en büyük özelliğinin ise yakıt bağımlılığı yaratması olduğu kaydedildi. Bu nükleer teknolojiyi edinen ülkelerin santraldan elektrik üretimi için sadece Rusya'dan uranyum temin edebileceği belirtilerek santralların Rusya tarafından zenginleştirilmiş uranyum ile çalıştığı ifade edildi. Bu nedenle doğalgazdan sonra Rusya'ya uranyum konusunda da bağımlı kalınabileceği belirtilerek bunun bir risk unsuru olduğu vurgulandı. Rus teknolojisine sahip olunup Batı'dan uranyum temin edilemeyeceği ifade edilerek bunun değerlendirmelerde önemli bir yer tutabileceği kaydedildi.

Türkiye Atom Enerjisi Kurumu'nun (TAEK) teknoloji ölçütlerine göre yapacağı değerlendirmenin olumsuz olması ya da fiyat teklifinin yüksek bulunması gibi durumlarda ise bu yarışma sürecinin iptal edilebileceği kaydedildi. Yarışma sürecinin iptali durumunda, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı yine aynı model ile yeni bir yarışma süreci başlatmak isterse 5710 sayılı nükleer santralların kurulmasına yönelik yasa ile ilgili yönetmeliklerde bazı değişikliklere gidilmesi gerekeceği kaydedildi. Yasada, nükleer santralın kamu tarafından yapılması seçeneğinin de bulunduğu belirtilerek bunun seçilmesi durumunda ise yeni bir yasal düzenlemeye gerek kalmayacağı kaydedildi.

HAZIRLIKLAR YETİŞMEDİ

Nükleer santral için şartname alan 13 yatırımcıdan 12'sinin teklif sunmamış olmasının en büyük nedeninin ise 24 Eylül tarihine gerekli hazırlıkları yetiştirememelerinden kaynaklandığı belirtildi. Şartnamede eskalasyon şartı getirilmesi, alım garantisi süresinin uzatılması, Hazine garantisi ve yarışma tarihinin ötelenmesi gibi istekleri bakanlık tarafından kabul edilmeyen bu yatırımcıların, özellikle finansman konusunda sıkıntı yaşadıkları kaydedildi. Yarışmaya katılmak isteyenlerin teknoloji sahibi, işletme deneyimi olan ve finansman açısından güçlü şirketlerden oluşan konsorsiyumlar oluşturması gerekiyordu. Birçok yatırımcının bu şartları sağlamak için verilen süreyi de yetersiz bulduğu ifade edildi.

RUSYA'DA 31 REAKTÖR FAAL

Rusya'nın nükleer enerji şirketi Atomstroyexport (ASE) 1998 yılında kuruldu. Çek Cumhuriyeti, Slovak Cumhuriyeti, Finlandiya, Macaristan, Almanya, Bulgaristan, Romanya, Polonya, Libya, Mısır ve Çin'de de faaliyette bulunan ASE, 7 yeni nükleer santral inşaatı için de anlaşma imzaladı. Rusya'da 31 adet reaktör faal halde bulunurken nükleer enerjinin Rusya'nın elektrik üretimindeki payı ise yüzde 16 düzeyinde. Rusya 2020 yılına kadar elektriğinin yüzde 23'ü, 2030 yılına kadar da yüzde 30'unu nükleer enerjiden karşılamayı hedefliyor. Rusya'da hâlâ 4.790 MW kurulu gücünde 6 reaktör inşa halinde bulunurken, 28.800 MW kurulu gücünde 28 ayrı reaktör için de plan yapıldı.

NEZAKETEN TEŞEKKÜR MEKTUBU

Nükleer santral ihalesinde 1 firma teklif, 5 firma teşekkür mektubu verirken şartname alan 7 firmadan hiçbir şekilde ses seda çıkmamıştı. Peki 5 firmanın teşekkür mektubu vermesi ne anlama geliyor? Teşekkür mektubu verilmesi, ihale komisyonuna bir mesaj verme amacı mı taşıyor? Yıllardır kamunun düzenlediği yapım işleri ihalelerine giren bir işadamı, teşekkür mektuplarının "nezaket amaçlı" verildiğini söyledi. Hukuksal olarak mektupların bir karşılığı bulunmadığını belirten işadamı, "Bazı mektuplarda katılmama gerekçeleri de dile getirilir. Bazı firmalar ise teşekkür mektubuna da gereksinim duymaz" diye konuştu.

PARK ENERJİ'YE GÖRE SÜRE SIKINTISI YOK

Park Enerji Grup Başkanlığı, "Dünyanın yaşadığı finans krizi içinde AtomStroyExport ve Inter Rao gibi bir konsorsiyumu oluşturarak nükleer santral yarışmasına teklif vermekten dolayı firmamız, hem kendi, hem de ülkemiz adına gurur duymaktadır" dedi. Ciner Grubu şirketlerinden Park Enerji Grup Başkanlığı'ndan yapılan açıklamada söz konusu ihale ile ilgili yerli ve yabancı bazı gruplar tarafından, "süre kısa, belirsizlik var" gibi yakınmaların 40 yıldan bu yana nükleer enerji yatırımını gündemde tutan Türkiye'nin yapmış olduğu ihale için pek gerçekçi olmadığı kaydedildi. Açıklamada, söz konusu ihale ilgili kurumların onayı ile yürürlüğe girdiğinde konsorsiyumun hemen yatırıma başlayacağı belirtiltilen açıklamada, ihalede belirlenen sürelerde yatırımı tamamlayarak Türkiye'nin elektrik üretimine önemli katkı sağlanacağı kaydedildi.