İnternet'in kitabı yazıldı
Abone olYeni Şafak’ta bilişim editörlüğü yapan Melih Bayram Dede, Turkiye'de sayilarinin az oldugu Turkce bilisim kitaplarindan birinin de yazari. Kitabının ismi internet..
Kanada'daki bir üniversite "University of New Brunswick"
bünyesinde Türkçe yayın yapan "Altı Üstü Tasarım" adlı web
dergisinde Melih Bayram Dede ile bir röportaj yaptı. Adindan da
anlasilacagi uzere bu kitap "bilginin ve bilgilenme süreçlerinin
yeniden değerlendirilmesini gerekli kılan bir güç olarak ortaya
çıkan internetin geçmişini, bugünün ve işleyişini ele alan bir
kılavuz niteliğinde". Ben Melih Bayram Dede ile kitaplari, gelecek
projeleri ve Turkiye'de ki bilisim teknolojileri konusunda sohbet
ettim. 1- Yeni kitabınız "İnternet" şu an kitapçılarda satılmakta.
Niye böyle bir kitap yazma gereğini duydunuz? Kitabımın amacı,
internet konusunda genel ve temel bilgi sahibi olmak isteyenlere
yol göstermek. Kısaca içerikten bahsedersem, daha iyi
anlaşılacağını düşünüyorum. Kitap, öncelikle internetin ilk ortaya
çıkışından günümüze kadar olan süreci anlatıyor. Buna internetin
tarihçesi demek de mümkün. İnternet, e-posta, FTP gibi temel
kavramların ne olduğu konusunda bilgilerin yanı sıra, internette
karşılaşılabilecek risklere karşı da okuyucuyu bilgilendirmek
istedim. Virüsler, truva atları, hack, siber savaş, nano makineleri
gibi konular da bu nedenle kitabın içinde yer alan konulardan.
Echelon, Gebele, Carnivore gibi bireyler ya da devletlerin
iletişimlerinin takibinde kullanılan "koca kulak"lara da dikkat
çekiyor kitap. Bilgi zehirlenmesi, elektronik yayıncılık, e-kitap,
spam, internet etiği, internet hukuku, e-ticaret gibi konular da
kitapta yer alıyor. 2- Duyduğum kadarıyla yeni bir kitap üzerinde
çalışıyorsunuz. Bu yeni kitap ne gibi konuları kapsayacak ve kimler
okumalı? İkinci kitabım şu an baskı aşamasında. İçeriği hakkında
bir şeyler söyleyebilirim size. Son anda bir değişiklik olmazsa,
kitabın adı "ENTER Komutanım" olacak. Bu ismi seçmemizin nedeni,
kitabın siber savaş, elektronik harp sistemleri ve elektronik
istihbarat konularına odaklanmış oluşu. Hemen yanı başımızda devam
eden Irak Savaşı'nda elektronik sistemler ve bilgisayarların nasıl
kullanıldığı, Irak'lı direnişçilerin interneti yepyeni bir
propaganda silahı olarak kullanışı kitapta yer alan konulardan. Bu
kitabı, kimler okumalı konusuna gelirsek, teknolojinin hayatımızda
hangi kritik alanlarda kullanıldığını görmek isteyen, özellikle de
bireylerin elektronik iletişimlerinin nasıl gözlendiğine şahit
olmak isteyenler diyebilirim. 3- Dünyadaki diğer ülkelere
baktığınızda, Türkiye'de İnternet ve Bilişim Teknolojisi nerede?
Neler yapılmalı? ...zengin ve doğru bilgilerden oluşan içeriğe
sahip web siteleri, toplumun bilgilenmesinde önemli rol
üstleniyorlar.Türkiye'de internet ağları konusunda ciddi bir
altyapı sıkıntısı var. Şu anda Türk Telekom'un dışında bir genel
altyapı şebekesi yok. Tüm bireysel kullanıcılar kadar, abonelerine
internet erişimi satan servis sağlayıcılar da Türk Telekom'a
bağımlı; çünkü herkes direkt ya da endirekt Türk Telekom'un
müşterisi konumunda. Bu da ciddi riskleri beraberinde getiriyor.
Geçtiğimiz yıllarda meydana gelen Cezayir Depremi nedeniyle,
okyanusta bulunan bir fiber kablonun kopması bir ay süreyle
Türkiye'nin dış dünyayla bağlantısını kesmişti. Yine 2004'ün son
ayında meydana gelen 5-6 saatlik internet kesintisi, Türkiye'de
işlerini internete taşıyan kişi ve kurumları mağdur etti. Bu
kesintiyle ilgili de Türk Telekom, net bir açıklama yapmadı. Bir
şeylerin üzerini örtme gayreti görüyorum. Türk Telekom Genel
Müdürlüğü kesintinin ilk saatlerinde sessizliğini sürdürürken,
ilginçtir, Bolu Telekom Müdürü açıklama yapıyordu, "Router
(yönlendirici) arızalanmış!" diye. Ancak ilerleyen günlerde,
Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım, "siber atak" yapıldığını, yani
Türk Telekom ağlarına dışarıdan saldırı olduğunu açıkladı. Sonuçta,
ne Türk Telekom ne de bu kurumun bağlı bulunduğu Ulaştırma
Bakanlığı'nın açıklamaları birbiriyle bağdaşıyor. Son olarak,
olaydan 10 gün geçtikten sonra Türk Telekom, arızanın kaynağını
bulamadık mealinde garip bir açıklama yaptı ve konu kapatıldı.
Altyapıdan sonra ikinci önemli sorun eğitim. Türkiye'de bilgisayar
ve internet kullanmayı bilmeyen çok büyük bir kitle var. Her şeyden
önce devlet kademelerinde çok önemli mevkileri işgal edenlerin bile
bilgisayar kullanma alışkanlığı yok. TBMM tarafından kendilerine
e-posta hesabı açılan milletvekillerinin çoğu bu adresleri
kullanmıyor. Önemli bir bölümünün e-postalarına da danışmanları
bakıyor, hatta gerekirse onların yerine cevap veriyor. Danışmanlar
ilgileneceğini düşündükleri e-postaların ise çıktılarını alarak
sayın vekile veriyor. Bilgisayar ekranından kendi e-postalarını
okuma alışkanlığı edinmeyenlerin yönettiği bir ülkede işimiz
oldukça zor. Şimdi yeni yeni ilköğretimden başlayarak bilgisayar
müfredata girdi, öğrencilere yeterli düzeyde olmasa da eğitim
verilmeye çalışılıyor. Ancak okullarda yeteri kadar bilgisayar yok.
Bilgisayar bilmeyen, kullanmayan öğretmenlerin sayısı
azımsanmayacak kadar çok. Milli Eğitim Bakanlığı, öğretmenlere
bilgisayar eğitimi verilmesi ve kredili bilgisayar temin edilmesi
için çalışmalar yürütüyor. Umarım bunlardan olumlu sonuç alınır. 4-
Charles Goldfarb'ın yazılı dünyada başlattığı ve Tim
Berners-Lee'nin İnternet'e taşıdığı "Anlamsallık", "Herkese ve Her
Cihaza Ulaşılabilirlik" ve "Kolaylık"' vizyonlarında bugün İnternet
nerede? Bildiğiniz gibi 1969’da IBM şirketinden Charles Goldfarb,
GML (Generalized Markup Language) dilini tasarladı. Ardından
1980’de SGML (Standard Generalized Markup Language) ortaya çıktı.
1991 yılında Tim Berners-Lee, bugün kullandığımız HTML standardını
geliştirdi. Bu süreçte, 1998’de ise W3C (World Wide Web Consortium)
tarafından XML (Extensible Markup Language) standardı oluştu.
İnternet teknolojileri, şu anda XML'e odaklanmış durumda. XML,
verilerin çeşitli platformlardan ulaşılabilecek şekilde
düzenlenmesi için geliştirilmiş ortak bir standart. Web
tasarımcılarını, kişisel bilgisayarlar için ayrı, cep telefonları
için ayrı ya da cep bilgisayarları için ayrı sayfa hazırlama
zahmetinden kurtarıyor. Ama yine de fiili olarak XML kullanımının
yeterince yaygınlaşmadığını düşünüyorum. İnternet teknolojilerinin
daha başındayız. Gündemde yine Tim Berners-Lee tarafından
geliştirilen "Semantik (anlambilim) Web" var. Burada amaç,
bilgileri bağlamlarına göre tasnif ederek kolay erişim sağlamak.
Gelişmeleri heyecanla bekliyoruz. 5- Yazdığınız son yazıda devlet
kuruluşlarının (Türkiye'nin Sesi web sitesi Tasarruf Genelgesi
kurbanı), şirket/kurum web sitelerinin varlığına ve gücüne ne kadar
önem verdiğini(?) anlatmışsınız. Sizce web sitelerinin toplumsal ve
kişisel ne gibi bir önemi var? Aslında bu soru, Türkiye'nin
internet teknolojilerinde nerede olduğuyla da ilgili. Genelde
internet kullanım alışkanlığı yerleşmediğinden, şirket ya da
kurumlar da web sitelerine gerekli özeni göstermiyorlar. Söz
ettiğiniz gibi, Türkiye'nin Sesi Radyosu'nun web sitesi bile
tasarruf genelgesiyle kapatılabiliyor. Oysa Amerika'nın Sesi ve
İngiliz BBC 43 dilde internetten yayınlarını sürdürüyor. Hatta daha
düne kadar, Doğu bloğu ülkelerinden olan ve "düşman" bildiğimiz "az
gelişmiş" (!) Bulgaristan Radyosu bile geniş bir içeriğe sahip
Türkçe haber portalına sahip. Türkiye'de internet alt yapısı kadar,
içeriğin de gelişmesi gerekiyor. Türkiye'de (birkaç istisna
dışında) anlı şanlı gazete ve televizyonlarımız bile hâlâ Türkçe
dışında dille yayın yapmıyor. İçeriğin gelişmesinde, internet
reklâmcılığının gelişmesi de büyük rol oynuyor. İnternete verilen
reklâmlar arttıkça, içerik de artacaktır. Çünkü zengin ve doğru
bilgilerden oluşan içeriğe sahip web siteleri, toplumun
bilgilenmesinde önemli rol üstleniyorlar. İnternette sağlıklı ve
doğru bilgilerden oluşan içeriğin artması için, kurumsallaşmış
yapıların bu işe girmesi gerekiyor. Hali hazırda, kendilerine
"haber portalı" diyen, ancak işlerin günlük gazete sitelerinden her
sabah haber aşırıp sitelerine yapıştırmak olan birçok site
görüyoruz. Oysa "internet gazeteciliği" yapmaksa amaç, bu siteler
kendileri haber, yorum ve röportajlar yapmalıdır. Bu haliyle
taşıyıcı hizmetten başka bir şey yaptıklarını söyleyemem.