İnternet kimin ipliğini pazara çıkarıyor?

İnternetin, herkesin ipliğini pazara çıkaran bir teknoloji olduğu kanaati pekişti, Wikileaks'in son yayınlarıyla birlikte. Bazılarına göre AK Parti'nin, bazılarına göreyse diplomasisini dedikodular üzerine bina eden ABD'nin ipliğiydi pazara çıkan. Peki gerçekte ne olmuştu?

Bu sorunun yanıtı sosyolog-yazar Nazife Şişman'ın Zaman Gazetesi için kaleme aldığı bugünkü analizinde saklı.

Şişman yazısına kuşatıcı bir tespitle başladı:

Hiçbir bilginin gizli kapılar ardında kalamayacağına, kimsenin iktidarını buna güvenerek kurmaması gerektiğine vurgu yapıldı. Amerika'nın iktidarı mıydı zayıflayan, yoksa CIA'in bilgi servis ederek yaptığı manipülasyonların, internet teknolojisi kullanılarak yapılan bir güncellemesi miydi karşımızdaki? "Net" için net bir cevabımız yoktu.

Başbakan eteklerdeki taşların dökülmesini beklemekten yanaydı; ama taşlar malumat yığını olarak üzerimize yıkıldı. Daha bilmem kaç bin belge bekliyordu üzerimize boca edilmek üzere. Peki, demokrasiye giden yolları döşeyen aynı taşlar değil miydi bunlar? Dünya vatandaşları, daha doğrusu "netdaş"lar olarak bilgiye erişimimizin sınırsızlığı, özgürlüğümüzün garantisi değil miydi? Bizi demokrasi ve barışa götürecek özgürlüğün? 

"Bilgi otoyulu"nda kazalar

Şişman dünya devlerinin internet üzerinden yaptığı mücadeleyi şöyle özetledi:

İnternet yaygınlık kazanmaya başladığında bilgiye çok hızlı bir şekilde ulaşılabilecek bir otoyola benzetilmişti. Kimsenin bu otoyolda gidenlerin hızını kesmesi mümkün görünmüyordu. Fakat devletler başta olmak üzere pek çok kurumun bu bilgi akışına engel olabileceği, bu bilgileri bir iktidar aracı olarak kullanabileceği ortaya çıktı.

Mesela ABD internetten istihbarat topluyor, e-mailleri terör ve ABD düşmanlığını tespit edeceği birtakım anahtar kelimeler üzerinden robotlar aracılığıyla ya da manuel olarak tarıyor. Çin, Google'a erişim üzerinde büyük siyasal çatışmalar yaşıyor, izinsiz internet bağlantısı kuranları korsan ya da hain olarak niteliyor. AB düzenlemeleri, grupları kontrol edebilmek için sosyal paylaşım sitelerini satın almaya izin veriyor. Güvenlik güçleri, Tweeter üzerinden örgütlendiği iddia edilen İran'daki "yeşil devrim" protestolarına katılanların paylaşılan fotoğrafları üzerinden tespit yapıyor.

Büyük şirketler acımasız rekabetlerine net üzerinde yeni formlar kazandırıyorlar. Sadece iyi bilgi dolaşmıyor, sadece beyaz balinaları kurtarma amaçlı uluslararası dayanışmalar oluşmuyor, silah ve uyuşturucu tacirleri de insan tacirleri de ağ üzerinden yeni yollar buluyor. Yani karşımızda olan tarihi bir kader ya da teknolojik bir zorunluluk değil. İnsanlığın eskiden beri yaşadığı çatışmalar şimdi bu yeni zeminde cereyan ediyor.

Manuel Castells "iletişimi yeni internet toplumunun kamusal mekânı" olarak tanımlıyor. Evet haklı, yirminci yüzyılda ulus devletlerin çizdiği sınırlar içinde yaşayan ve insan hakları, sendikal haklar gibi düzenlemeleri bu zemin üzerinden talep eden vatandaşlar, artık küresel bir dünyada adeta "netdaş"lara dönüşmüş durumda.