İlber Hocayla Topkapı Sarayı

Topkapı Sarayı, 350 yıl boyunca dünya tarihine yön veren bir imparatorluğun üç kıtayı yönettiği mekân... Osmanlı Devletinin yönetim ve medeniyet anlayışı bu sarayın duvarlar arasında şekillenmiştir. Tarihin en parlak devirlerinin, hayati kararlarının şahididir Topkapı Sarayı. Bu sade, mütevazı ama güzel saray, sergileneni ve sergilenmeyeni ile on binlerce belge ve paha biçilmez esere de ev sahipliği yapıyor.

Ülkemizin en fazla ziyaretçi alan müzesi Topkapı Sarayı yılda iki milyondan fazla yerli ve yabancı turisti ağırlaması bakımından mühim bir yer işgal ediyor. Yolu İstanbul’a düşen herkesin vazgeçilmez duraklarından biri olan saray hakkında ziyaretçilerin ne kadar bilgi sahibi olduğu, sarayı gezdikten sonra ne kadar istifade ettiği ise meçhul. Bu kadar ziyaretçisi olan bir sarayın çeşitli dillerde yayınlanmış çok çeşitli rehberleri olmasına rağmen çocuklar için hazırlanmış bir rehberi bulunmuyordu.

Topkapı Sarayı Müzesi Başkanı İlber Ortaylı tarafından hazırlanan “İlber Hoca’yla Topkapı Sarayı Gezi Rehberi” ülkemizde çocuklar için hazırlanmış ilk müze rehberi olarak çocuk bayramında piyasaya sunuldu.

Muştu Yayınları tarafından yayımlanan eserin editörlerinden Salih Gülen, Topkapı ile ilgili kitapların ve bu çalışmanın nasıl doğduğunu şu sözlerle anlatıyor:

“Batı Ülkelerinde gerek kentleri gerekse müzeleri tanıtan çok sayıda eser mevcut iken ülkemizde yayınlanan turist rehberlerinde akla ziyan bilgiler mevcut. “Padişahların okuma yazma bilmediğinden, gebe cariyelerin denize atılmasına, süt havuzlarından, harem eğlencelerine kadar onlarca kasıtlı yanlış bu turist rehberlerinde yer buluyor.  Topkapı Sarayı hakkında yazılmış yalan yanlış bir sürü yayın olunca Topkapı ile gerçek bilgileri ihtiva eden kitaplar yayınlamamız gerektiğini düşündük. Topkapı’yı İlber Ortaylı’dan daha iyi kimse bilemezdi, kitap fikrini İlber Ortaylı Hoca’ya açtık, hoca olumlu yaklaştı ancak kendisinin gerek yurt içinde gerek yurt dışındaki çok yoğun programları, İstanbul’da ve Ankara’da verdiği derslerden dolayı uzun zamana yayılmış bir çalışma oldu ve hiçbir zaman ve mekân engeline takılmadan iki yıllık bir çalışma sonucunda hocanın Topkapı ile ilgili ilk kitabı “Mekânlar ve Olaylarıyla Topkapı Sarayı”nı yayınladık.

Bu arada saray hakkında pratik bilgiler veren yine ülkemizde ilk defa denenen bir katlama usulüyle hazırlanmış “Topkapı Sarayı Gezi Haritası”nı da Türkçe dışında sekiz dilde yayınladık. Topkapı Çocuk Rehberi, Topkapı kitaplarımızın üçüncüsünü teşkil ediyor. Batı’da pek çok müzede çocuklar için rehber kitaplar ve müzeleri gezdiren rehberler bulunur.

Hatta öğrencilerin müze ziyaretlerinden azami seviyede faydalanması için ön bilgilendirme yapılır ve çocuk eğitiminde uzman rehberlerce müzeler gezdirilir. Oysa ülkemizde çok kalabalık gruplar halinde Topkapı Sarayı’na gelen öğrenciler, müzeden ayrıldıklarında ne Osmanlı tarihi ne de sarayda yaşanan hayat konusunda yeterli bilgiye sahip oluyor.

Öğretmenlerin ilköğretim çağındaki çocuklara saray hakkında bilgi vereceği esere duyulan ihtiyaç ortada olunca İlber Ortaylı Hoca’ya bu hususu anlattık. Çok olumlu yaklaştı, çok iyi olacağını söyledi ve eser bu şekilde doğmuş oldu.”

Topkapı Sarayı’nı gezen ilköğretim öğrencileri seviyesinde hazırlanan eserde Topkapı Sarayı hakkında genel bilgilerle başlayarak sarayı gezen çocukların ilgisini çekecek yirmi bir mekân tespit edilmiş ve bu mekânların özellikleri, saray hayatında kullanılışı, hangi padişah tarafından yapıldığı, ilginç özelliklerine yer verilmiş.

İlber Ortaylı’nın cümleleri çocukların anlayacağı cümle yapılarına dönüştürülmüş tarihî kavramlar küçük izahlarla zenginleştirilmiş. Yazı fontlarında ve fotoğraflamalar da aynı hassasiyet korunmuş.

Mekânların fotoğrafları üzerine tarihte o mekânın kullanılışını gösteren Murat Bingöl’ün karikatürleri esere apayrı bir renk katmış, Kubbealtı’nda divan toplantısı yapan vezirleri, Şehzade Mektebi’nde ders alan şehzadeleri, mermer tahtında IV. Murad’ı görmek mümkün. İlber Ortaylı’nın elinde kitapla çizilmiş sevimli karikatürleri de hocanın neşesini yansıtıyor. Topkapı Sarayı Çocuk Rehberi’ne İlber Ortaylı Hoca’nın toplumda tarihi sevdirme yolunda yıllardır gösterdiği çabanın bir diğer meyvesi olarak da bakılabilir.

Eserde Topkapı Sarayı’ndan hareketle Osmanlı tarihine de bir bakış söz konusu, bir Enderunlunun bir şehzadenin bir padişahın sarayda günün nasıl geçtiği karikatürlerle çocukların beğenisine sunuluyor. İlber Ortaylı’nın Topkapı Sarayı Gezi Rehberi, mühim bir boşluğu dolduracak ve benzer eserlerin hazırlanması için zemin oluşturacaktır.

Gezi Rehberi ile ilgili görüşlerini açıklayan Muştu Yayınları Yayın Yönetmeni Osman Kaplan “Ülkemiz insanından daha çok yabancıların saraya alaka duyduklarını söylemek hiç de abartılı değildir. Bu arada ülkemiz insanının, özellikle de gençlerin her tarihimize olan ilgilerinin her geçen gün arttığını söylemeliyiz. Bunu saraya geziye gelen ziyaretçi sayısına bakarak söylüyoruz. Oysa herhangi bir ön hazırlık yapmadan veya iyi bir rehber eşliğinde yeteri kadar zaman ayırmadan yapılacak gezinin öğrencilere katkısı oldukça sınırlıdır. Mimari, mekân ve eserler ancak burada yaşanan olaylarla bir anlam taşır. Tam burada gezi rehberleri ön plana çıkar. Her türlü duygusallıktan uzak, tarih biliminin kıstasları dikkate alınarak hazırlanacak eserler çok önemlidir. Kaynak Yayınları’ndan çıkan “Mekânları ve Olayları ile Topkapı Sarayı” gibi değerli eserler vardır. Ancak çocuklar ve gençler için bir gezi rehberinin olmaması bu konuda önemli bir eksiklikti.” Diyerek eserin öneminden bahsediyor.

Mekânlar, çocuklar için kafa karıştırıcı ayrıntılara girilmeden kısa ve anlaşılır cümleler bilinen ifadelerle anlatılmış. Kitapta saraya ve Osmanlı Tarihi’ne dair ilginç detaylar “Bunları Biliyor muydunuz” başlığı altında işlenmiş. Gezi esnasında rehberlik edecek sarayın krokisi de unutulmamış krokide yine çocuklar düşünülerek, sarayda alışveriş yapılabilecek, dinlenilecek yerler ve tuvaletler gösterilmiş, çocukların saray gezisini kolaylıkla yapabilmesi için pratik bilgiler verildiği gibi İlber Ortaylı’nın çok hassas olduğu sarayın korunması konusunda da uyarılar ilave edilmiş.