İdil Biret kimdir aslen nereli İdil Biret hayatı ve eserleri

xczcxKültür ve Sanat Büyük Ödülleri Töreni'nde ödül alan isimlerden biri de İdil Biret oldu. Müzik alanında ödüllendirilen İdil Biret’in hayatına dair bilgiler merak konusu oldu. İdil Biret, Paris Ulusal Konservatuarı’nı yüksek piyano, eşlikçilik ve oda müziği dallarında birinci olarak bitirdiğinde on beş yaşındaydı. On altı yaşından itibaren çeşitli dünya sahnelerinde yer almaya başlamıştı. Peki, İdil Biret kimdir?

İdil Biret, 21 Kasım 1941 tarihinde Ankara ‘da dünyaya geldi. Müziğe olan ilgisi iki yaşında başladı. Dört yaşında Bach’ın prelütlerini çalmaya başladı. İlk derslerini Mithat Fenmen’den aldı. 1948 yılında, henüz yedi yaşındayken, Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, Biret’in yurtdışında eğitim görmesi için TBMM’ye bir yasa teklif verdi. Bu öneri üzerine İdil Biret gibi yetenekli çocuklar için “Harika Çocuklar Kanunu” çıkarılarak yurtdışında devlet bursuyla okutulmaları sağlandı. Bu kanun çerçevesinde eğitimi için ailesiyle birlikte Paris’e gönderilen İdil Biret, Paris Ulusal Konservatuarı’nda XX. yüzyılın önemli pedagoglarından Nadia Boulanger ile çalıştı ve sekiz yaşında Paris radyosunda ilk konserini verdi. Fransız piyanist Alfred Cortot’dan dersler aldı. İdil Biret’ten, ömrü boyunca “en değerli öğrencim” olarak söz eden hocası Alman piyanist Wilhelm Kempff, onunla müzikal ilişkisini hayat boyunca sürdürdü. Biret, on bir yaşındayken Kempff ile Mozart’ın “İki Piyano İçin Konçertosu”nu Paris Champs-Elysees Tiyatrosu’nda seslendirdi. Zaman zaman Kempff’in Positano’da verdiği “master class”lara katıldı, Kempff’in 90. yaşı için düzenlenen konserde çaldı.

İdil Biret, Paris Ulusal Konservatuarı’nı yüksek piyano, eşlikçilik ve oda müziği dallarında birinci olarak bitirdiğinde on beş yaşındaydı. On altı yaşından itibaren çeşitli dünya sahnelerinde yer almaya başladı. Amerika Birleşik Devletleri’ndeki ilk konserini yirmi bir yaşında verdi. Bu konserde Rachmaninoff’un “Üçüncü Piyano Konçertosu”nu, Boston Filarmoni Orkestrası ile Erich Leinsdorf yönetiminde çalmıştı. İlk Rusya turnesini piyanist Emil Gilels’in çağrısı üzerine yaptı ve bu ülkede büyük başarı kazandı. Yıllar içinde Rusya’da yüze yakın konser verdi. Biret, beş kıtayı kapsayan konserlerinde Atzmon, Copland, Kempe, Keilberth, Sargent, Monteux, Fournat, Leinsdorf, Pritchard, Scherchen, Rozhdestvensky, Mackerras gibi ünlü şeflerle sahne aldı. Montreal, Berlin, Montpellier, Nohant, Royan, Dubrovnik, Atina, Ankara ve İstanbul festivallerine katıldı. Boston Symphony, Orchestre National de France, Orchestre Suisse Romande, London Symphony, Leningrad Philarmonic, Leipzig Gewandhaus, Dresden Staatcapelle, Tokyo Philarmonic, Sydney Symphony ve Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası eşliğinde dünyanın her yerinde konserler verdi.

Kraliçe Elisabeth (Belçika), Van Cliburn (ABD), Busoni (İtalya), Liszt (Almanya) gibi birçok uluslararası piyano yarışmasında seçici kurul üyeliği yapan İdil Biret’in aldığı ödüller arasında Lili-Boulanger (Boston), Harriet Cohen/Dinu Lipatti (Londra), Polonya hükümetinin Kültür Liyakât ve Fransız hükümetinin Chevalier de I'Ordre National de Merite nişanları da bulunmaktadır. İdil Biret, 1971 yılından Kültür Bakanlığı tarafından Devlet Sanatçısı unvanıyla onurlandırıldı.

İdil Biret’in bugüne kadar çıkardığı plak ve CD’lerin sayısı 100’e yakındır. 1960’lar ile 1970’lerde Atlantik ve Finnadar için yaptığı kayıtlar romantik repertuardan çağdaş bestecilere uzanan bir yelpazededir. Sanatçı 1980’lerde plak tarihinde ilk kez Beethoven senfonilerinin Liszt tarafından yapılan uyarlamalarının tamamını seslendirmişti. Daha sonra Frederic Chopin’in bütün piyano eserleri, Johannes Brahms’ın bütün solo piyano eserleri ile konçertoları, Sergei Rachmaninoff’un bütün piyano eserleri Biret tarafından kayda alındı. Bu çalışmaları pek çok eleştirmenin hayranlığı ile karşılanmış ve sanatçının “çağımızın en önde gelen piyano ustalarından biri” olarak nitelenmesine yol açmıştır. 1995 yılında, Chopin’in bütün eserleri dizisi Varşova’da yapılan “Chopin Plakları Büyük Ödülü” yarışmasında jüri özel ödülünü aldı. Aynı yıl kaydettiği Fransız besteci Pierre Boulez’in üç sonatını içeren CD Paris’te yılın “Altın Diyapozon” ödülünü aldı ve “Le Monde” gazetesi tarafından 1995 yılının en iyi plakları arasına gösterildi. Biret, 1997 yılında, 100. Ölüm Yıl Dönümü nedeniyle Brahms’ın tüm solo piyano eserlerini beş konserlik bir dizide seslendirdi. Ayrıca 2002 yılında Ligeti’nin etüdlerini kayda aldı. Biret, dünyanın en geniş repertuarlı piyanisti unvanını taşımaktadır. Onun Stravinsky’nin “Ateş Kuşu” süiti uyarlaması, hocası Kempff’in uyarlamalarını çaldığı plaklar da önemli kayıtlardandır. Biret, 2007 yılında Chopin yorumları nedeniyle Polonya Cumhurbaşkanı tarafından Üstün Hizmet Nişanı ile onurlandırılmıştı. Daha önce tamamını plak haline getirdiği ve konserlerde seslendirdiği Beethoven senfonilerinin Liszt uyarlamaları dizisine 2000’lerde bestecinin tüm konçerto ve sonatlarını kayda alarak devam etti. Aralık 2008 ayında beş kıtada piyasaya çıkan “Beethoven Edisyonu”, bestecinin konçerto, sonat ve senfonilerinin ilk toplu sunumu olmaktadır. Bu dizinin tümü sanatçıya ait bir etiketle çıkmıştır...

Fransız yazar Xardel’in Biret’in hayatını ve görüşlerini anlatan “İdil Biret-Une pianiste Turque en France” (Fransa’da Bir Türk Piyanist İdil Biret) kitabı 2006 yılında Fransa’da yayınlandı. Bu kitap 2007 yılında “Dünya Sahnelerinde Bir Türk Piyanisti: İdil Biret” adıyla Türkçe olarak da yayınlandı. İdil Biret’in de yer aldığı “Piyanistler” adlı ve birçok piyanistle yapılan söyleşilerin yer aldığı kitapta yazar Dominique Xardel, yalnızca İdil Biret’i anlatan yeni kitabında sanatçının hayatı ve kariyerinin yanı sıra birçok değişik konudaki düşüncelerini de yer vermektedir. Kitap 2007 yılında Stacatto-Verlag tarafından Almanya’da “Idil Biret: Eine Türkischen Pianistin auf den Bühnen der Welt” adıyla yayınlandı. Sanatçı hakkında ayrıca Üner Birkan’ın yazdığı “Piyanodaki Harika” adlı bir kitap bulunmaktadır.

Dünyanın en ünlü piyano sanatçılarından biri sayılan İdil Biret; 1957 Paris Konservatuarı Bitirme Birinciliği, 1954 -1964 Lily Boulanger Memorial (ABD Boston), 1961 Harriet Cohen - Dinu Lipatti Altın Madalyası (Londra), Adelaide Ristori Nişanı (İtalya), Chevalier de l’Ordre du Mérite (Fransa), 1971 Devlet Sanatçısı (Türkiye), 1974 Kültür Liyakat Nişanı (Polonya), 1988 Boğaziçi Üniversitesi Onursal Doktora (Türkiye), Anadolu Üniversitesi Onursal Doktora (Türkiye), 1995 Uludağ Üniversitesi Onursal Doktora (Türkiye), 1995 Grand Prix du Disque Chopin (Varşova), 1995 Altın Diyapazon (Fransa), 1996 Sevda-Cenap And Müzik Vakfı Onur Ödülü Altın Madalyası (Türkiye), 2003 Orta Doğu Teknik Üniversitesi Onursal Doktora (Türkiye), 2007 Chopin Üstün Hizmet Madalyası (Polonya), 35. Uluslararası İstanbul Müzik Festivali’ Onur Ödülü (2007) sahibidir.