Hükümet vergi yükünde sınırı zorluyor

İktidara geldiğinde "ek vergi yok" sözü veren hükümet, tezkerenin Meclis'ten geçmemesi ve ABD'den mali yardım gelmemesi üzerine peşpeşe getirdiği ek vergilerle, bu yıl vergi yükünün yüzde 24'ü aşması bekleniyor. 2003 bütçesini yüzde 6.5'lik faiz dışı fazla hedefine göre oluşturan hükümet, bu kapsamda 86 katrilyon lira vergi hedefliyor. 2003 yılında milli gelirin ise cari fiyatlarla yüzde 30.6 artarak 354.6 katrilyon liraya ulaşacağı tahmin ediliyor. Gelir vergisinde oran artırımı ve ek emlak, ek motorlu taşıtlar vergileriyle birlikte 86 katrilyon liralık toplam vergi geliri hedefi tutarsa, sosyal güvenlik primleri gibi parafiskal gelirler hariç dar anlamdaki vergi yükü bu yıl yüzde 24.2'ye ulaşacak. Böylece vergi yükü son 10 yıllık dönemde yaklaşık olarak ikiye katlanmış olacak. Ancak, savaşın da etkisiyle turizm, taşımacılık ve ihracat sektörleri başta olmak üzere reel kesimde ağırlaşan sorunlar nedeniyle hem milli gelir hem de vergi hedefinde sapma yaşanabileceği belirtiliyor. VERGİ DÜZENLEMELERİ TBMM'ye sunulan vergi yasa tasarısıyla ücretliler dışındaki gelir vergisi mükelleflerinin vergi oranları 5 puan yükseltiliyor. Gelir vergisi mükelleflerinin artan oranlı vergi tarifesi kapsamında belirlenen dilimlere göre ödeyeceği verginin oranı ilk dilimde yüzde 20'den başlayacak ve yüzde 45'e kadar çıkacak. Buna göre beyana tabi gelirlerin 5 milyar liraya kadar olan kısmı yüzde 20; 5-12 milyar arası yüzde 25; 12-24 milyar arası yüzde 30, 24-60 milyar arası yüzde 35; 60-120 milyar lira arası yüzde 40 ve 120 milyar liranın üzeri yüzde 45'ten vergilendirilecek. TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nda kabul edilen tasarıya göre de emlak ve motorlu taşıt sahiplerinden, 2003 yılı vergileri tutarında ek vergi alınacak. Ek motorlu taşıtlar vergisinden sağlanacak 1.1 katrilyon liralık gelirle, servet üzerinden alınan vergilerin bu yıl yüzde 217 artarak 2.3 katrilyon liraya ulaşması hedefleniyor. Ek emlak vergisinden beklenen 700 trilyon lira dolayındaki kaynak doğrudan bütçeye girmeyecek. Söz konusu vergiyi de belediyeler tahsil edecek. Ancak bütçe yasasında belediyelerin bütçe paylarının 1 puan düşürülmesi yoluyla, ek emlak vergisinin dolaylı biçimde bütçeye gelir etkisi yaratması sağlanıyor. VERGİ YÜKÜ İKİYE KATLANDI Türkiye ekonomisinde yapısal sorunların giderek ağırlaştığı son 10 yılda, hükümetlerin özellikle dolaylı vergilere yüklenmesi sonucu, vergi gelirleri milli gelire göre çok daha hızlı bir artış gösterdi. Bunun sonucunda dar anlamda vergi yükü yaklaşık bir kat artarak milli gelirin dörtte biri düzeyine ulaştı. 1993'ten 1995 sonuna kadar yüzde 13.8 düzeyinde seyreden vergi gelirlerinin gayri safi milli hasılaya (GSMH) oranı, sürekli artarak, ekonomik kriz yıl olan 2001'de 22.5'e kadar çıktı. Vergi yükü, 2002 yılında da yüzde 22 düzeyinde oluştu. ASIL ARTIŞ DOLAYLI VERGİLERDEN Vergi gelirlerinin büyük bölümünün yurttaşların mal ve hizmet alımlarında ödediği KDV, ÖTV, özel işlem, özel iletişim gibi dolaylı vergilerden oluşması, vergi yükünü artırıcı bir işlev görüyor. Dolaylı vergilerin toplam vergi tahsilatı içindeki payı 1990'lardan itibaren hızla büyüdü. 1992 yılında yüzde 49.6 olan dolaylı vergi yükü, ilk kez 1993'te yüzde 50'yi aştı. Söz konusu vergilerin pastadaki payı izleyen yıllarda sürekli artarak 2002'de yüzde 66.3'e kadar çıktı. Dolaylı vergilerin payının, getirilen ek servet vergilerine rağmen, bu yıl yüzde 66.9'a ulaşması öngörülüyor. 2003 yılında öngörülen toplam 86 katrilyon liralık vergi gelirinin, 57.5 katrilyonluk bölümü, mal ve hizmetler ile dış ticaretten alınan dolaylı vergi kalemlerinden bekleniyor. Ancak, ekonomideki olumsuzluklar nedeniyle gelir ve servet vergilerinde tahsilatın düşük kalması durumunda dolaylı vergi payının daha yüksek çıkabileceğine işaret ediliyor. Bu yıl dolaylı vergilerde yüzde 45.3 beklenirken, gelir vergisi oranı artırımı ve ek servet vergilerine rağmen toplam doğrudan vergilerde yüzde 41.7 artış hedefleniyor.