Hipertansiyon depresyon yaratıyor
Abone olİnme, kalp yetmezliği, hassas dokularda kanamalara neden olan hipertansiyon aynı zamanda kişide stres, depresyonun da nedeni.
Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de yüksek tansiyon hastalığı
çok yaygın. Elinde poşetlerle hipertansiyon ilaçları taşıyanlara
sık rastlarız. Çevresine uyum problemlerine neden olan, öfke
patlamalarına neden olan, insanı kalp kıran kişiler haline getiren
hipertansiyonun psikiyatrik nedenleri ve eşlik eden hastalıkları
Memory Center Nöropsikiyatri Merkezi`nden Konsültasyon Liyezon
Psikiyatrisi Uzmanı Prof. Dr. Kemal Arıkan değerlendirdi...
Tansiyon nedir?
Tansiyon kan akımının damar cidarına yaptığı basınca verilen
isimdir.
Küçük ve büyük tansiyon neyi göstermektedir?
Büyük tansiyon sitolik kan basıncını ifade eder. Sistol kalbin
atımına verilen isimdir. Küçük tansiyon diyastolik kan basıncına
verilen isimdir. Diyasyol kalbin emme eylemine verilen
isimdir.
Küçük ve büyük tansiyonların riskleri nelerdir?
Hipertansiyon birçok risk içerir. İnme bunlardan birisidir.
Ayrıca kalp yetmezliği, retina da vb hassas dokularda kanamalar ve
ödem birer risk örnekleridir.
Hiper olması neye bağlıdır?
Kan basıncı birkaç ölçüm ortalamasında 140/90 mmHg ve üstünde
olursa hipertansiyon tanısı konmaktadır.
Gün içinde en çok kullanılan kelimeler olmasını nasıl
açıklıyorsunuz?
Öfkenin içe atılması hipertansiyon için gerçekten bir risk
faktörüdür. İnsanlar bir şeye öfkelendiklerinde tansiyonum fırladı
diyerek belki de bu gerçeğe temas etmektedir.
Hipertansiyonun diyeti de hiper mi olmalı?
Hipertansiyon hastalarının tuzdan ve kolesterol içeren
gıdalardan uzak durması gerekir. Bu duruma hiper-diyet denmesi hiç
aklıma gelmezdi sevgili Uğur ama kulağa hiç de kötü gelmiyor
doğrusu.
Tansiyonu yüksek olan her hastanın birde psikiyatrik taramadan
geçmesini gerekli görür müsünüz?
Hipertansiyon stres ilişkisi önemli bir saptamadır. Ta 1930`lu
yıllardan beri bilinmektedir. Stres yanı sıra depresyon da
hipertansiyonun vazgeçilmez komponentlerinden birisidir. Gerçi
klasik literatürde her tansiyon hastasının psikiyatrik denetimden
geçmesinin gerektiğine dair her hangi bir ifadeye rastlamazsınız
ama günümüzde o boyutun da ele alınmasında hasta açısından
gerçekten yararları olsa gerekir. En azından sigara bağımlılığına,
diyet, egzersiz ve antihipertansif tedaye uyum ve yine
antihipertansif tedavinin psikiyatrik komplikasyonlarını denetim
altına alınmasını sağlamakta psikiyatrist görüşüne başvurmak çok
yerinde olur kansındayım.
Tansiyonu yüksek olan bir millet miyiz? En ufak tartışmalarda
bile neden hemen tansiyonumuz yükselir?
Ülkemizde öyle bir araştırma var mı bilmiyorum. Ama
Amerika Birleşik Devletlerinde yapılan araştırmalara bakılırsa
hipertansiyonun sosyal boyutu olduğu anlaşılıyor. Dar gelirli kenar
mahallede yaşayan insanlarda hipertansiyona daha çok rastlanıyor.
Eh, bizim ülkemizde de dar gelirli olup kenar mahallede
yaşayanların oranı hiç de küçümsenecek boyutta değil o halde
insanımızın tansiyonu yüksektir öngörüsü hiç de iddialı olmaz
kanısındayım.
Hipertansiyon hastalarının kişilik değerlendirmelerinde nelere
rastlıyorsunuz?
Bilinen en önemli özellik öfkenin içe atılmasıdır.
Hipertansiyonlu kişiler ailede zor kişiler haline gelmekte
midir? Geçimsizlikleri olur mu?
İfade ettiğim gibi hipertansiyonu olanlar aslında oldukça
öfkeli insanlardır. Sosyal ilişki kurmakta veya ilişkileri yumuşak
bir zeminde götürmekte ne yazık ki pek mahir olmayabilirler. O
nedenle de geçimsizlik sık rastlanan bir durum olabilir.
Sinir stres durumları yüksek yani?
Hem de oldukça yüksektir.
`Bu adam eskiden böyle değildi, çok değişti` şeklindeki
cümleler hakikati anlatıyor mu?
Gerçekten de hipertansiyon kognitif değişikliklere yol
açabiliyor. Malum kognitif süreçler kişiliğin önemli bir parçasını
oluşturmaktadır. İnsanların plan yapma, planı gerçekleştirme ve
sona erdirme eylemleri hep kognitif özelliklerin sergilendiği
hallerdir. Bu noktada bir sorun olması halinde kişi engellere
tahammül edemeyebilir. Sinirlenip ve öfkelenebilir. Eski
kişiliğinden farklı ise o zaman gerçekten durum dikkati
çekebilir.
Seksi öldürdüğünden çok yakınılan bir hastalık sanırım?
Kontrol altına alınmamış bir hipertansyion olgusunda hem kadın
hem de erkekte ciddi cinsel işlev bozuklukları ortaya
çıkmaktadır.
Bu da ayrıca psikiyatrik desteği gerekli kılmaktadır
herhalde?
Elbette.
Stres burada da itici güç müdür?
Noktürnal penil tümesans (NPT) dediğimiz bir feneomen vardır.
REM uykusu sırasında ortaya çıkan penis ereksiyonuna verilen
isimdir. NPT negatifliğine hipertansiyonda sık rastlanmaktadır. O
halde hadise stresten çok organik bir etyolojiye dayanmaktadır.
Daha çok damarsal…
Hipertansiyon hastalarında panik bozukluğa geçiş olmakta
mıdır?
Panik bozukluk ile kardiyovasküler hastalıklar arasında yakın
ilişki vardır. Ama hipertansiyondan panik bozukluğa geçiş
tanımlayan her hangi bir bilgiye sahip değilim.
Düşen işlevsellik depresif durumların habercisi sayılabilir
mi?
Evet. Depresyonla hipertansiyon, mekanizmaları açısından
birçok yakınlıklar göstermektedir. Eğer işlevsellik bozulursa diğer
depresyon bulgularına bakmakta elbette yarar olacaktır.
Başka hangi psikiyatrik hastalıklar eşlik ediyor?
Depresyon, demans, panik bozukluk, belirli kişilik
bozuklukları, cinsel işlev bozuklukları ana hastalık gruplarını
teşkil etmektedir.
`Dünya Hipertansiyon Günü` gibi günlerinin olması neyi ifade
ediyor?
Olayın önemini ifade ediyor. Mortalite ve morbidite yönünden
ele alınırsa hipertansiyon toplum sağlığını tehdit eden en ciddi
hastalıklar arasında yer almaktadır.
Dünyada bir milyondan fazla olduğu söyleniyor? Neden bu kadar
yaygın?
Biyo-psiko-sosyal birçok gerekçesi vardır. Beslenme
koşullarının bozukluğu, sedanter (hareketsiz) hayat, sigara, alkol
vb madde bağımlılıkları, yoksulluk vb stres faktörleri ilk aklıma
gelenler bunlar…
Hipertansiyon hastaları neleri istismar ederler? Örneğin
sigara ve alkol gibi…
İfade ettiğiniz gibi, başta sigara olmak üzere alkol vb
maddeler ile hipertansiyon arasında yakın ilişki olduğu bilinen bir
gerçektir.
Hoşgörü azlıkları sinirli oluşlarıyla mı ilgili?
Öfkeden desek daha doğru olur kanısındayım.
Üzülmeleri hiç istenmez. Bunun mekanizmazı nedir?
Stres toleransları düşüktür. Sempatik sistemin kolay deşarj
olması ile ilgilidir.
İç hastalıkları ile birlikte mi izlenmelidir?
Evet.
Uyum zorlukları yaşarlar mı hocam?
Kısıtlamış yaşam biçimleri nedeniyle sosyal ve psikolojik
açıdan uyum güçlükleri vardır.
Genetiğin bilinen etkisi ne kadardır?
Hipertansiyon bir semptomdur. Yüzde 90-95 sebebi
bilinmemektedir. Ama örneğin böbrek hastalıklarına Cushing`e vs
hastalıklara eşlik etme olasılığı daima akılda tutulmalıdır. Zira o
koşullarda tedavi stratejisi tamamen değişmektedir. Yani sebebi
bilinmiyor ya da genetik deyip geçmemek gerekiyor.
Hipertansiyon hastaları duygularını dışa vurma ve anlatma
zorlukları yaşarlar mı?
Yukarda da ifade ettiğim gibi özellikle öfkelerini normal
yolunda ifade etmekte güçlük çekmektedirler.
Ameliyatlar ya da müdahaleler öncesi tansiyon yükselmesi
heyecan ile mi kaygı ile mi bağlantılıdır?
Beyaz önlük tansiyonu olarak da bilinen hadisenin sebebi
bilinmiyor. Kişi her şey yolundayken doktor ofisine geldiğinde
tansiyonu çıkabiliyor. Daha çok stresle ilgili olduğu kanısı
hakim.
Baş ağrısına da yol açar mı?
Baş ağrısına da yol açar mı?
Elbette hipertansiyon baş ağrısının önemli sebeplerinden
birisidir.
Uyku bozuklukları ile ilişkisi var mıdır? Ya da nasıl bir
ilişkisi vardır?
Uyku ritm bozukluğu bu hastalarda sıklıkla rastlanan bir
tablodur.
Yetişkin yaşlarda fazla görülmesinin sebebi nedir?
Yaşla birlikte damar kompliansı bozulmaktadır. Ayrıca
ateroskleroz vb patolojik süreçler daha da yaygınlaşmaktadır.
Tedavisinde neler yapıyorsunuz?
Önce etyolojisi araştırılır. Damarsal, böbrekle ilgili,
endokrin bir patolojinin bulgusu olup olmadığı vs analiz edilir.
Eğer böyle bir durum varsa sebebe yönelik girişimde bulunulur.
Yoksa antihipertanstif ilaçlarla tedavi edilir. Eşlik eden bir
depresyon vb psikiyatrik tablo varsa gereken girişimde bulunulur.
Yalnız o noktada seçilecek ilacın tansiyon krizine yol açar
nitelikte olmamasına özel itina gösterilir.
İlaç dışı tedavi imkanları da var mı yardımcı unsur
olarak?
İlaç dışı tekniklerden meditasyon, biofeedback ve relaksasyon
tekniklerinin su götürmez yararları vardır.
Uğur İlyas Canbolat
Uğur İlyas Canbolat