Her kuruma bir beyaz masa

Devlet-vatandaş ilişkileri konusunda, bugüne kadar en çok eleştirilen sıkıntı, bürokrasi oldu. Türkiye Cumhuriyeti tarihinin neredeyse her döneminde vatandaş, devlet kurumlarında derdine çare bulamamaktan yakındı. Problemi en iyi anlatan ‘Bugün git, yarın gel’ sözü bir özdeyiş haline geldi. Devlet kronikleşen bu soruna şimdi köklü bir çözüm bulmak için adım atıyor. Kamu kurum ve kuruluşlarındaki işleyişi değiştirecek devrim niteliğindeki düzenleme sayesinde, yetkililer vatandaşa, özel sektörün müşteriye davrandığı gibi “hizmet sunma” anlayışıyla muamele edecek. Bazı belediyelerde hayata geçirilen ‘beyaz masa’ uygulaması devlet geneline yayılacak. Her kurumda vatandaşın başvurabileceği ve kendisine yol gösterilecek danışma birimleri oluşturulacak. Böylece vergi ve tapu dairelerinde görülen para karşılığı iş takipçiliği ortadan kalkacak. Adalet Bakanlığı’nın hazırladığı Genel İdari Usul Kanunu Tasarısı devlet dairelerinde çalışanların halka karşı nasıl davranmaları gerektiğini açık kurallara bağlıyor. İdare mahkemelerine ilişkin yargılama usulünden farklı olarak ilk defa çıkarılacak olan bu yasadaki hükümlere bütün kamu kurum ve kuruluşları uymak zorunda kalacak. Tasarının gerekçesi de bireyi korumayı, insanların devlete karşı güvenini artırmayı amaçlıyor: “İdareciler otoriter tavırlarını terk ederek ilgililere bilgi vermek, vatandaşı dinlemek, başvuranlara yol göstermek, takdir yetkisini hukuka uygun kullanmak, her işlemde açık bir gerekçe göstermek durumundadır.” Tasarıya göre bütün kamu kurum ve kuruluşları vatandaşa yaptırmak istediği işlem konusunda yol göstererek gerekli her türlü yardımı sağlayacak. Danışma birimleriyle vergi ve tapu dairelerinde yaşandığı gibi birtakım kişilerin para karşılığı iş takip etmesi engellenecek. Her kurum yaptığı işlemlerin hangi aşamalardan geçtiği ve ne kadar sürdüğünü yönetmelikle kurala bağlayacağı için vatandaşın ‘bugün git yarın gel’ çilesi sona erecek. Kurumlarının önünde oluşan kuyruklar bitecek. İdarenin faaliyeti nedeniyle zarar görenler mahkemeye başvurmadan tazminat alabilecek. Vatandaş, bir kurumda kendisiyle ilgili bir işlem yaptırırken görevlinin taraflı davrandığını görürse işlemin başka bir yetkili tarafından yapılmasını isteyebilecek. Kamu görevlilerinin, bireylerin özel hayatına, kişi hak ve hürriyetlerine saygılı davranması yasal hüküm haline getiriliyor. Kişisel bilgileri yetkili olmayan üçüncü kişilere açıklamak yasaklanıyor. Kurumlar faaliyetlerine ilişkin kararları kamuoyuna internet yoluyla açıklayacak. Kamusal kararların toplumdan gizlenmemesi amacıyla yetkili kurulların toplantılarına ilgili herkes katılma talebinde bulunabilecek. Şeffaflık ve katılım sayesinde denetlenecek olan kamu görevlileri gerekçesiz ve keyfi davranışlarının hesabını verecek. Yolsuzluk ve kayırmalar büyük ölçüde önlenecek. Yasada yer alan hükümlere aykırı davrananlar disiplin, hapis ve para cezalarıyla karşı karşıya kalacak. Tasarının genel gerekçesinde bürokrasinin kendini halkın üstünde gören otoriter tavrı eleştirilirken “İdarenin demokratikleşmesi ve güncel deyimiyle şeffaflaşması, idarenin bireyle olan ilişkilerinde gizlilikten açıklığa geçişin sağlanması, bu alanda yürürlüğe konulabilecek genel bir idari usul kanunu ile mümkün olabilecektir.” deniyor. İdari usulün açık kurallara bağlanmasıyla vatandaşların, ne yapacaklarını önceden bilecekleri hale gelecekleri, kendilerini ilgilendiren işlemlere katılabilecekleri, bürokratik olumsuzlukların azalacağı ifade ediliyor. Başvuru yollarına ilişkin yol gösteriliyor Genel İdari Usul Kanunu Tasarısı’nın “İlkeler” başlığını taşıyan 3. maddesinde idarenin, yapacağı işlemlerde; insan haklarına saygılı olma, adalet, kanun önünde eşitlik, hukuki güvenlik ve istikrar, tarafsızlık, iyi yönetim, açıklık ve katılım, ölçülülük, doğru bilgilendirme, usul ekonomisi, kamu yararının gerçekleştirilmesi ilkelerine uymakla ve yargı kararlarının gereklerini yerine getirmekle yükümlü olduğu vurgulanıyor. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin “Bireyin İdari İşlemler Karşısında Korunması” hakkındaki kararı uyarınca tasarıda, idare tarafından dinlenilme hakkı, bilgi kaynaklarından faydalanma, hukuki yardım ve temsil, idari işlemlerin gerekçeli olması, işleme karşı başvuru yollarının gösterilmesine ilişkin kurallara da yer verildi. BU KANUN HAYATI KOLAYLAŞTIRACAK Devlet kurumlarında vatandaşa yol gösteren danışma birimleri oluşturulacak. Para karşılığı iş takipçiliği ortadan kalkacak. Her kurum, yaptığı işlemlerin aşamalarını ve süresini yönetmelikle belirleyeceği için vatandaşın ‘bugün git yarın gel’ çilesi bitecek. İdare yüzünden zarar gören, mahkemeye gitmeden tazminat alabilecek. Vatandaşın, işiyle ilgilenen görevliyi değiştirme hakkı olacak. Kamu kurumları; isim, adres, imza ve başvuru sebebinin yer aldığı her dilekçeye en geç 30 gün içinde cevap vermek zorunda. Husumet, kıskançlık, intikam gibi duygularla ya da ağır ihmalle kurallara uymayan görevli hakkında disiplin işlemi uygulanacak. Devlet daireleri mahkemelerde olduğu gibi yapacakları faaliyetlerin gerekçesini anlaşılabilir şekilde açıklayacak.