Her 10 kişiden 1'inin yakalandığı KOAH nedir tedavisi için ne yapılmalıdır?

Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH), amfizem, kronik bronşit ve refrakter (geri dönüşümsüz) astımı da içeren ilerleyici akciğer hastalıklarını tanımlamak için kullanılan bir şemsiye terimdir. Bu hastalık nefes darlığı ile baş göstermektedir. Çoğu zaman sigara dumanından kaynaklanan tahriş edici gazlara veya partiküllü maddelere uzun süre maruz kalmadan kaynaklanır. KOAH’lı kişiler kalp hastalığı, akciğer kanseri ve çeşitli başka durumlar geliştirme riski altındadırlar.

Amfizem ve kronik bronşit, KOAH’a katkıda bulunan en yaygın iki durumdur. Kronik bronşit, akciğerlerin hava keselerine (alveollerine) ve buradan hava taşıyan bronşiyal tüplerin kaplamasının iltihaplanmasıdır. Günlük öksürük ve mukus (balgam) üretimi ile karakterizedir.

Amfizem, sigara dumanı ve diğer tahriş edici gazlar ve partikül madde hasarına maruz kalmanın sonucu olarak akciğerlerin en küçük hava geçitlerinin (bronşiyoller) sonundaki alveollerin tahrip edildiği bir durumdur.

KOAH BELİRTİLERİ
KOAH belirtileri her kişi için farklı olabilir, ancak yaygın belirtiler şunlardır:
- Efor (yorulma) sonrası artan nefes darlığı
- Sık öksürük (mukuslu ve mukussuz)
- Hırıltı
- Göğüste sıkılık

NEDENLERİ
KOAH gelişimi için tüm dünyada en yaygın görülen risk faktörü sigara dumanıdır. Sigara içenler, içmeyenlere göre, daha fazla solunumsal şikâyetlere, daha fazla solunum fonksiyon kaybına ve daha yüksek KOAH ölüm oranlarına sahiptirler. Diğer tip tütün kullanımı (pipo, nargile vb.) ve çevresel tütün dumanı da KOAH gelişimine katkı yapar.

KOAH gelişiminde genetik risk faktörlerinin rolü henüz çok iyi aydınlatılamamış olmasına rağmen, sağlıkta eşitsizlik, özellikle biyomas (odun, tezek, kök benzeri yakıt) kullanımına ikincil iç ortam hava kirliliği ve tozlu-dumanlı işyerlerinde çalışmanın en önemli çevresel risk faktörleri olduğu bilinmektedir. Son yıllarda önemi giderek vurgulanmaya başlayan fiziksel aktivitede azalma, hareketsizlik de artık bir risk faktörü olarak kabul edilmektedir.

RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR

Tütün dumanına maruz kalma
KOAH için en önemli risk faktörü uzun süreli sigara içmektir. Pipo içenler, puro içenler ve sigara dumanına maruz kalan kişiler risk altında olabilirler. Astım, kronik inflamatuar hava yolu hastalığı ve sigara kullanımı kombinasyonu KOAH riskini daha da artırır.

İş ortamında kimyasal maddelere ve tozlara maruz kalma
İşyerindeki kimyasal buharlara ve tozlara uzun süre maruz kalmak akciğerlerinizi tahriş edebilir. Kömür ve metal işçilerinde, ulaşım sektöründe çalışanlarda, odun işçilerinde, kâğıt imalatında çalışanlarda ve çimento, tahıl ve tekstil işçilerinde KOAH görülme olasılığı daha fazladır. Bu iş alanlarında çalışanlar sigara da içiyorlarsa, hastalığın ortaya çıkma olasılığı çok yükselmektedir.

Yakıttan çıkan dumanlara maruz kalma
Gelişmekte olan ülkelerde, kötü havalandırılan evlerde yemek pişirmek kullanılan yakıtlardan çıkan dumanlara maruz kalan insanlarda, KOAH gelişme riski daha yüksektir.

Yaş
KOAH yıllar içinde yavaş yavaş gelişen bir hastalıktır. Bu nedenle çoğu insanda semptomlar 35-40 yaşlarında ortaya çıkar.

Genetik
Hastaların yaklaşık %1’inde KOAH, akciğerleri korumaya yardımcı olan alfa-1 antitripsin isimli bir enzimin vücutta genetik olarak yetersiz düzeyde olması sonucu gelişir. Bu kişilerde sigara kullanımı KOAH'ın ortaya çıkışını hızlandırır.

KOAH TEDAVİSİ
KOAH, tümüyle ortadan kaldırılamamakla birlikte, önlenebilir ve tedavi edilebilir bir hastalıktır. Tedavi semptomları hafifletebilir, komplikasyonları önleyebilir ve genellikle hastalığın ilerlemesini yavaşlatabilir.

Sigaranın bırakılması KOAH tedavisinin en önemli adımıdır. KOAH'ın kontrolünde en önemli uygulamalar sigaranın bırakılması, ev içi-dış ortam hava kirliliğinin azaltılması ve mesleki tozlar ve kimyasallardan uzak durulmasıdır.

KOAH tedavisinde hangi ilaçlar kullanılır?
KOAH'ın tedavisinde çeşitli ilaçlar kullanılmaktadır. Bu ilaçlardan bazıları düzenli olarak, bazıları ise gerektiğinde kullanılır.

– Nefes açıcı ilaçlar
– İnhalasyon (nefes alma) yoluyla uygulanan kortikosteroidler
– Antibiyotikler
– Oksijen tedavisi

Nefes açıcı ilaçlar
- Bu grupta farklı yollarla (nefes yolu, ağızdan vb) uygulanan çeşitli ilaçlar yer almaktadır.
- Bu ilaçlar, solunum yollarını mümkün olduğunca açık tutmaya, genişletmeye yarar. Böylece nefes darlığı azalır.
- KOAH'da nefes sıkışması olduğunda nefes yoluyla uygulanan ve etkisi hızlı başlayan nefes açıcı ilaç almanız gerekebilir.

İnhalasyon (nefes alma) yoluyla uygulanan kortikosteroidler
- Bu ilaçlar, solunum yollarındaki mikrobik olmayan iltihabı azaltırlar.
- İlaçların nefes yoluyla alınması yan etkilerinin yok denecek kadar azaltılması ve doğrudan akciğerlere etki etmesi açısından özellikle tercih edilir.
- Solunum yoluyla verilen ilaçların etkili olması için doğru şekilde kullanılması gerekir. İlaçlar, hekimin önerdiği şekilde kullanılmalıdır.
- Tedaviye uyum, yani ilaçların her gün düzenli kullanılması da çok önemlidir.
- Hem nefes açıcı hem de inhalasyonla uygulanan kortikosteroidleri bir arada içeren kombine inhaler ilaçlar da bulunmaktadır.

Antibiyotikler
Solunum yolu enfeksiyonları KOAH belirtilerinin alevlenmesine yol açabilir. Antibiyotikler KOAH alevlenmelerinin tedavisine yardımcı olurlar.

Oksijen tedavisi
Orta-ileri derecede KOAH'ı olan hastaların kandaki oksijen düzeyleri düştüğünde oksijen tedavisi almaları gerekebilir.