Hayati organlar - Beyin

HAYATİ ORGANLARIMIZ BEYNİNİZ KALBİNİZ TESTİSLERİNİZ BU YAZIDA; SAĞLIK SORUNLARI YAŞAMIŞ ÜÇ ADAMIN HİKÂYESİNİ VE HAYATİ ORGANLARINIZIN DAHA UZUN SÜRE, DAHA İYİ ÇALIŞMASI İÇİN YAPABİLECEKLERİNİZİ OKUYACAKSINIZ. UYARIYORUZ; BU YAZILARI KELİME KELİME OKUMADAN, DERGİYİ ELİNİZDEN BIRAKMAYIN! 12 YAŞINDAYKEN, beynimle ilgili, mantık sınırlarını zorlayacak derecede takıntılarım vardı; her bir nöronumun (1) kutsal olduğunu ve onları zararlı dış etkenlerden korumam gerektiğini düşünürdüm. İnanın, karbonmonoksit belası gri hücrelerime zarar vermesin diye, otomobile binmekten bile imtina ederdim. Kimsenin, kafama; vurmasına, dokunmasına veya kafamı okşamasına izin vermezdim. Büyükannem yanağıma bir öpücük kondurmak için geldiğinde bile, uzak durabilmek için akla karayı seçerdim. Daha sonra, bu takıntılarım, başka bir hâl aldı. Zekâmın, mükemmel işleyen bilgisayarlarla yarışacak düzeyde olmasını istedim. Süper bilgisayarlar, birçok veriye ihtiyaç duyardı ve bu açığı kapatmak için, deli gibi ansiklopedi okudum. Keseli sıçanların 13 tane göğüs ucu olduğunu, René Descartes’ın şaşı kadınlara ilgi duyduğunu duymuş muydunuz? Ben, bu bilgileri ön lobumda (2) saklıyorum. GEÇENLERDE, yazdığım bir kitap için, akıl sağlığıyla ilgili bilgi topluyordum. Okuduklarımdan, şöyle bir çıkarım yaptım; beyin, bir kastır. Evet, beyin bir kastır ve kaslara yaptığınız gibi, onu; çalıştırmak, gevşetmek ve beslemek zorundasınızdır. Biliyorum ki, 40’lı yaşlara geldiğimde, beynim de karın bölgem gibi yumuşayıp gevşeyecek. Bir anda, 20’li yaşlardaki beyinler, benim yerimi almak için etrafımı saracak. Eğer yerimi kaptırmak istemiyorsam, art beynimi (3) bir an önce kontrol altına almam gerekiyor. OKUDUĞUM KİTAP; mantık, hafıza ve zekâ oyunlarından oluşan bir reçete sunuyordu. Ben de, bulmacalara dadandım. Bir araştırmaya göre, haftada dört gün bulmaca çözmek, demans veya diğer adıyla bunama ihtimalini %50 azaltıyor. Daha sonra, “Train Your Brain” adlı kitaba dadandım. Kitabın yazarı Dr. Ryuta Kawashima, her gece, basit matematik denklemlerini olabildiğince hızlı çözme egzersizleri öneriyordu. Nedeni açıktı; bu antrenmanlarla, beynin prefrontal korteksine (4); oksijen, kan ve birçok aminoasidin daha çok gitmesini sağlayabiliyordunuz. Bu da; daha çok nöron, daha çok nöronlar arası iletişim ve daha sağlıklı bir beyin anlamına geliyordu. Çözmeye çalıştığım denklemler, gerçekten çok basitti. Ancak altı haftada denklemleri çözme hızımı 15 saniye kadar geliştirince, kendimi iyi hissettim. Erkeksi tarafım, kendini güçlü hissediyordu. FARKLI ÇALIŞMALARI DENEDİM Cebimdeki bozuk paraları, dokunarak tanımaya çalıştım. Kabartma yazıları, görme engelliler için geliştirilen “braille” alfabesiyle okumaya çalıştım. Şiirler ezberledim. Dr. Norman Doidge, “The Brain That Changes Itself” adlı muhteşem kitabında, 19. yüzyılda okullarda uygulanan ezberci metotların işe yarar tarafl arı olduğunu iddia ediyor. Doidge’a göre, sayısız şiir ezberlemek zorunda kalan çocuklar, daha hızlı ve akıcı konuşma yetisi kazanıyordu. Ben de birkaç günümü, şiir ezberlemeye ayırdım. Bu birkaç günün sonunda, kendimi, şiiri rap ritimleriyle okurken buldum. Bulmaca çözmek ve şiir ezberlemek, beyinsel gelişimimize doğrudan etki mi ediyor, yoksa sadece bulmaca çözmede ve şiir ezberlemede mi işimize yarıyor; bunu anlamamız lazım. Fakat şunu söylemeliyim ki, bu egzersizler, bende işe yaradı. Belki de placebo etkisidir (Gerçek bir tedavi yoktur ama ben kendimi inandırıyorumdur.), bilmiyorum. Beynim artık daha zinde. Geçen gün bilgisayarda bir iskambil oyunu oynarken, kâğıtları sayabildiğimi fark ettim. Oyunu yine kaybettim; ama daha önce, galibiyete hiç bu kadar yaklaşmamıştım. SALT EGZERSİZ YAPMANIN DA yetmeyeceğini söyleyebilirim; beyninizi esnetmeyi de öğrenmeniz lazım. Nöroloji uzmanlarının altını çizdiği bir nokta var; beynimizde, rutinler yaratmamamız gerekiyor. Eğer bir benzetme yaparsak, beynimiz karlı bir dağa benziyor. Bir yolda ne kadar ilerlerseniz, orası o kadar belirginleşiyor ve hep aynı yoldan yürüyorsunuz. Düşünce yolları da aynı şekilde işliyor. Rutin bir düşünme tarzı, sizi hep aynı yola sokuyor. Beyin hücreleri, yeni yollar yaratmayı bırakıyor ve bu durum, sizi daha az yaratıcı kılıyor. “Keep Your Brain Alive: 83 Neurobic Exercises” adlı kitapta, beyni esnetmeye yarayan birçok egzersiz vardı ve ben, onları uyguladım. Mesela; dişlerimi sol elimle fırçaladım (Manyakça!). Evden işe gelirken, farklı bir yol izledim (Daha manyakça!). Önce tatlıyı, sonra tuzluyu yedim (Beni gözetim altına alın!). Bu denemelerin, beni daha zeki kıldığını ya da dendrit sayımı arttırdığını söyleyemem; ancak, daha az robotik ve daha fazla “aklı başında” bir hâl aldığım kesin. BİR TARAFTAN DA, beynin beslenmeye ihtiyacı var. Beslenmek derken, her ne kadar balık yemenin beyne faydalı olduğunu belirtsem de, gerçek anlamıyla beslenmekten bahsetmiyorum. Sözünü ettiğim şey, beynimin sindirmesine izin verdiğim bilgiler. Okuduğum ve izlediğim şeyler konusunda, artık daha dikkatliyim. Örneğin; fazlasıyla evhamlı bir babayım ve çocukların başına gelebilecek kazalarla ilgili, hafızamda, bu konuya ilişkin sağlıksız derecede büyük bir yer ayırdım. Eğer bacağını elektrikli testereye kaptırmış bir çocukla ilgili bir habere rastlarsam; dakikalarca o haberi okurum, Google’da konuya ilişkin bir araştırma yaparım, olayı hafızamda canlandırırım, o haberi bir anda hayatıma sokarım. Fakat bu tavır, daha önce bahsettiğim rutin yollarımı derinleştirmekten ve takıntılı bir şekilde, dünyanın ne kadar tehlikeli bir yer olduğuna dair inancımı güçlendirmekten başka bir şeye yaramaz. Rutin yolları öldürmek için, Dr. Norman Doidge’ın “beyin kilidi” dediği bir yol var. Bu tür bilgileri yok sayın ve rutin yollarınızı yok edin. BEYNİNİZİ KORUMAK İÇİN Gün boyunca yapabileceğiniz birçok şey var. Spor salonuna koşa koşa gidip de ağırlıklara sarılanları, şimdi daha iyi anlıyorum. Beynimi geliştirdiği için değil ama beynimin sınırlarını bana gösterdiği için bu egzersizleri sevmeye başladım. Beynimin, tıpkı diğer organlarım gibi; kötü alışkanlıkları olabileceğini, yorulabileceğini ve hatta diyete girebileceğini gördüm. Kafamın içindeki parçayı hiçbir zaman mükemmel bir hâle getiremeyeceğimi biliyorum; aynen asla göz alıcı triseps’lerimin olmayacağını bildiğim gibi... DÖRT ADIMDA DAHA SAĞLIKLI BEYİN BOL BOL BALIK YİYİN Eğer balık yiyemiyorsanız, DHA (Docosaheksaeonik Asit) adı verilen bir çeşit Omega 3 asidini içeren haplardan kullanın. Araştırmalara göre, günde 900 ila 1.200 mg DHA alanların hafızası gelişiyor; beyni, aynı anda birden fazla işlemi yapabiliyor. YEDİKLERİNİZİN İÇERİĞİNİ BİLİN Eğer trans yağlar veya doymuş yağlar gibi zararlı içeriğe sahip besinleri tüketirseniz, beyin hücrelerinizi en kötü şekilde inşa edersiniz ve bu yüzden beyniniz, işlem yaparken yavaşlar. Ancak, tekli veya çoklu doymamış yağ içeren besinleri; örneğin zeytinyağı, kanola yağı, fındık gibi besin öğelerini seçerseniz, beyin fonksiyonlarınızda artış olacaktır. YENİ BİR DİL ÖĞRENİN Eğer dil öğrenemiyorsanız, şiir ezberleyin veya bulmaca çözün. Zekâ egzersizleri sonucunda, kendinizle mücadele ederek, beyin hücrelerinin aralarındaki bağlantıları güçlendirebilirsiniz. GEVŞEYİN Andrew Newberg, “How God Changes Your Brain” adlı kitabında; her gün 20 dakika meditasyon yapmanın, beynin yapısını güçlendirdiğini belirtiyor. Meditasyon; anahtar bölgelere müdahale ederek, daha anlayışlı olmamızı sağlıyor. Böylece, stresle baş etmek de kolaylaşıyor. GEVŞEYİN Andrew Newberg, “How God Changes Your Brain” adlı kitabında; her gün 20 dakika meditasyon yapmanın, beynin yapısını güçlendirdiğini belirtiyor. Meditasyon; anahtar bölgelere müdahale ederek, daha anlayışlı olmamızı sağlıyor. Böylece, stresle baş etmek de kolaylaşıyor. KONTROL ZAMANI Doktorunuza kan vereceğiniz bir dahaki seferde, beyin sağlığına ilişkin aşağıdaki göstergeleri de incelemesini söyleyin: HOMOSİSTEİN SEVİYESİ Homosistein fazlası, beyni yavaşlatır ve Azheimer hastalığı riskini arttırır. SERUM LİPİD PEROKSİT (SLP) Bu değerin ölçülmesi, vücudunuzdaki antioksidanların ne kadar verimli çalıştığını ortaya koyması açısından önemlidir. Antioksidanlar, beyin sağlığı için kritik görevlere sahiptir ve ne kadar kötü çalışırlarsa, beyniniz o kadar tehdit altındadır. BEYİN DEDİĞİN NEYE BENZER? Dr. David Perlmutter, detaylı bir beyin haritası çiziyor. 1 | HİPOKAMPUS Şekil olarak denizatına benzediği için adını, Yunanca’daki “hippocampus” kelimesinden almış bu bölüm, bir nevi hafıza istasyonu. Hafızamızda depoladığımız bilgiler, burada tutulmuyor; ancak bilgilerin nereye gideceğini, nerede depolanacağını ve onları aradığımızda tekrar nasıl bulabileceğimizi, hipokampus belirliyor. Heyecan verici noktalardan biri de şu; araştırmalara göre, hipokampus’daki nöronların, yaşamımız boyunca kendisini yenileyebildiklerini biliyoruz. Ben tıp fakültesine giderken, beyin hücrelerinin yenilenmesini düşünmek bir hayaldi. Ancak şimdi, yapılan araştırmalar sonucunda, hipokampus’da “nörogenesi (nöroyaratılış)” kavramının mümkün olduğunu görüyoruz. Bu sayede, beynimizi koruyabileceğimizi ve hatta geliştirebileceğimizi söyleyebiliriz. 2 | AMİGDALA Yunanca’da “badem” anlamına gelen amigdala, tahmin edebileceğiniz gibi; adını, şeklinden alıyor. Yemek yeme, çiftleşme, korkma, saldırma gibi ilkel dürtülerimiz buradan yönetilir. Amigdala’da; kökleşmiş, daha önceden programlanmış ve bizim kontrolümüz dışında tepkiler oluşabilir. Biri sizi kızdırırsa; saldırırsınız. Veya bazen saldırmazsınız; çünkü olayları analiz eden ve ölçüp biçen prefrontal korteks’ten izin çıkmayabilir. 3 | PREFRONTAL KORTEKS Beynin bu bölümü, daha karmaşık olayları ve hareketleri değerlendirmemizi ve sonuçlarına göre tavır almamızı sağlar. Amigdala’dan gelen elektrik mesajlar, prefrontal kortekste değerlendirmeye alınır ve güdüye uyulup uyulmayacağına karar verilir. Beynin bu bölümü, insanoğlunun gelişimindeki en önemli noktalardan biridir. 4 | ANTERIOR CINGULATE KIVRIMLARI Amigdala ve prefrontal korteksi birbirine bağlayan bu yapıyı, meditasyon yaparak geliştirmek mümkün. Böylece, davranışlarınızı kontrol etmeyi kolaylaştırabilirsiniz. 5 | HİPOTALAMUS Salgı bezlerinin koordinasyonunu sağlayan hipotalamus, hipofiz vasıtasıyla diğer salgı bezlerine bilgi göndererek; acıktığımızı, susadığımızı, yorulduğumuzu, strese girdiğimizi, üşüdüğümüzü hissetmemizi sağlar. 6 | HİPOFİZ “Salgı bezlerinin yöneticisi” olarak adlandırabileceğimiz hipofiz; tiroid, erbezleri, böbreküstü bezleri gibi elemanların, hormonları ve kimyasalları salgılamasını sağlar. İrice bir bezelye tanesi büyüklüğündedir. 7 | BEYİNCİK Vücudun dengesinden sorumlu olan beyincik, inanılmaz derecede karmaşık kas hareketlerini yönetmenin altından başarıyla kalkabilir. Parmaklarınızı hareket ettirmeyi düşünün; hareketin düşüncesi, prefrontal korteksten başlayacaktır. Sinirsel ağlar vasıtasıyla önce frontal kortekse gelen bilgi, oradan beyinciğe geçecektir. Omuriliğin taşıdığı bilgi, en sonunda parmağınızı oynatmanızı sağlayacaktır. Tabii bütün bu işlemler anlık olarak gelişmektedir.

Internet Haber Mobil Uygulama

Hayati organlar - Beyin