Hatasız Kul Olmaz

Ekşisözlük’te, ‘yapılmış en aptalca dalgınlık’ diye bir başlık var. “Yolda atarım” diye yanına aldığı çöple işe giden, “CM” oynarken başarısız bir antrenörü takımın başına geçiren, günlerce üzerinde uğraştığı tezini kaydetmeden silen ve bunları dalgınlığa, aptallığa artık her ne derseniz ona veren yazarların insanda hem sempati hem empati uyandırdığı girdiler, “Ben yaptım, sen yapma!” dese de nasihat ‘vereni’ rahatlatıyor ve hayat anlatılanlardan değil, tecrübelerden öğrenilmeye devam ediyor.

Tarihi de sizin bizim gibi insanların yaptığını düşünürsek, kişisel hayatlarımızda olduğu gibi, orada da bir dizi ‘hatalı karar’ alındığını, üstelik bu hataların işe çöple gitmekten daha sıkıntılı sonuçlar doğurduğunu görürüz. Bizim hatalarımızı en fazla bir kaç kişi biliyorken, bütün bir insanlık tarihini, hiç olmadı bir toplumun tarihini etkileyecek kararlar verenlerin hataları yıllarca konuşuluyor hatta kitaplara konu oluyor. İşte Amerikalı yazar Stephen Weir’in yazdığı adlı kitap da, Antik Mısır’dan New York’a, Rusya’dan Troya’ya uzanan bir tarih ve coğrafyada tarihin en kötü kararlarını aktarıyor okura.

Hepsi Havva’nın yüzünden
Kuşkusuz, insanlık tarihinin ilk ‘en kötü kararı’ Adem’le Havva’nın oturup şu yasak elmayı yemesiydi. Yazar, “Hepsi Havva’nın yüzünden,” diyerek inanışı mizahi bir dille aktarsa da bu hatalı karar analizinin fazlasıyla cinsiyetçi ve mistik olduğunun da altını çiziyor. Böylesi bir kitap için bazı ilkelerin belirlenmesi gerektiğini söyleyen yazar, suçu katıksız aptallığa atmanın doğru olmadığına inandığı için bu kötü kararların kaynağını ‘yedi ölümcül günah’a merhamet, umut, inanç gibi bir kaç ekleme yaparak, insani zaaflara bağlamış. Yani elma yeme meselesi açgözlülük, hırs, inanç, şehvet ve kıskançlık kaynaklıymış.

Weil kötü karar veren kişileri sadece aptal olarak niteleyemeyeceğini bir de şu sebeple desteklemiş: Böyle önemli kararlar veren kişiler, önemli konumlarda olan kişilermiş, o konuma gelebilmek için gösterdikleri yetiler onların aptal olmadıklarını gösteriyormuş. Önemli konumlarda olup da düpedüz aptalca kararlar veren epeyce insan görmüş biri olarak yazara katılmadığımı söylemeliyim. Zekâ ve yetenek dışında pek çok başka faktörün etkisiyle önemli yerlere gelmiş ve aptalca kararlar vermiş insanlar da var. Mesela Irak ve Afganistan savaşını başlatan ABD Başkanı ya da gencecik çocukların asılmasını onaylayan darbeci paşa... Aslında saymakla bitmeyecek uzun bir liste.

Biz en iyisi Weil’in kitabından tarihin en kötü kararlarının minik bir çetelesini tutalım:

Truvalı Helen’in kaçırılma hikâyesi: Kayıp bir eşi dünyanın öbür ucuna kadar takip etmek, Truva kentinin yıkılmasına ve Yunan topraklarının 20 yıl boyunca kaderine terk edilmesine sebep oldu. MÖ 1190-1180

Kleopatra’nın erkeklere düşkünlüğü: Zevk-ü sefa kaynaklı ihmallerden biri. M... 69-30 yıllarında Kleopatra’nın Markus Antonyus’la olan ilişkisi Ptolemaik Mısır ve Roma İmparatorluklarının yıkılmasına sebep oldu.

Neron’un Roma’yı yakması: Yeni sarayına yer açmak isteyen İmparator Neron tüm şehri yakıp kül etti. Yıl: 64

Stalin’in kibri: Mutlak güç sahiplerinin en güçlü oldukları dönemde yaşadıkları paranoyaya Stalin de yakalandı. 1936- 1938 yılları arasında milyonlarca Rus’un yanı sıra ordunun en seçkin kadrolarını da yok etti.

AIDS: Kimliği belirsiz bilim insanlarının, 1957-1960 yıllarında büyük çaplı bir çocuk felci aşısı projesinde, aşı maddelerinin hazırlanışına gerekli özeni göstermemesi sonucu AIDS’in insan ırkına geçmesi. Günah tembelliğin boynuna...

Çernobil: Kuşkusuz en büyük çevre felaketlerinden biriydi Çernobil. Birebir tanıyıp sevdiğimiz insanlar da oldu Çernobildeki patlama yüzünden kaybettiğimiz. Nükleer santralde gerçekleştirilen deney prosedürünün baştan sona kötü yönetilmesi çok büyük çaplı bir nükleer erimeyle sonuçlandı. 100 bin civarında insan tioid kanseri nedeniyle ağır ağır öldü. Yıl: 1986

2000 sendromu: 2000 yılı nedeniyle yaşanan küresel panik yüz milyarlarca dolar paranın çöpe atılmasına sebep oldu. Bir de harcanan emek ve stres var.
(Elif Türkölmez)