Halka açık şirketler yabancıların

Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği'nin (TSPAKB) aylık bülteninde yer alan raporda, yabancı yatırımcıların İMKB'deki hisse senedi işlemleri inceleniyor. İMKB hisse senetleri piyasasında yabancı yatırımcıların önemli bir payı bulunduğu vurgulanan raporda, şu bulgulara yer verildi: ''2004 yılı Haziran ayı sonu itibarı ile İMKB şirketlerinin halka açık kısmının yüzde 56'sı, yabancı yatırımcıların Takasbank nezdindeki saklama hesaplarında bulunmaktadır. 2003 yılı toplamında yabancı yatırımcıların saklama bakiyelerinin toplamdaki payı yüzde 51 idi. Yabancı yatırımcıların işlem hacmindeki payı ise 2003 yılında yüzde 8,7 iken, 2004 yılının ilk yarısında yüzde 11,9'a çıkmıştır.'' Dolar bazında rakamlara bakıldığında, 1999-2002 döneminde yabancı yatırımcıların portföy büyüklüğü ve işlem hacimlerinin düzenli olarak azaldığının gözlemlendiği belirtilen raporda, 2003 yılında trendin tersine döndüğü, bu yılın ilk yarısında ise saklama bakiyeleri küçük bir artış gösterirken, 6 aylık işlem hacimlerinin 2003 yılı toplamının üzerinde gerçekleştiği kaydedildi. Rapora göre, ilk altı ayda ikincil piyasadaki hisse senedi işlemleriyle sağlanan net yabancı sermaye girişi 478 milyon dolar olarak gerçekleşti. Saklama bakiyelerine bakıldığında, 1999 yılı sonundan bu yana yabancı yatırımcıların portföy değerlerinin 6,3 milyar dolar azaldığı görüldü. Düşüşün iki kaynağı net sermaye çıkışı ve portföy değer azalışı olurken, 1999 sonu ile 2004 yılı Haziran ayı arasındaki 4,5 yıllık dönemde yabancı yatırımcıların ikincil piyasadaki net satışları (sermaye çıkışı) 1,2 milyar dolar olarak belirlendi. Diğer bir deyişle, yabancı portföylerindeki 6,3 milyar dolar azalışın sadece 1,2 milyar doları sermaye çıkışından kaynaklandı. Saklama bakiyelerindeki düşüşün, ağırlıklı olarak piyasanın performansına bağlı olan değer kaybını yansıttığı vurgulandı. YABANCI YATIRIMI İLK 6 AYDA 2003'Ü GEÇTİ 2004 yılının ilk yarısında yabancıların birincil piyasadaki net hisse senedi alışları 652 milyon dolara ulaştı. Bunun 83 milyon doları birincil halka arzlardan, 569 milyon doları ise ikincil halka arzlardan kaynaklandı. Bunun dışında yabancı yatırımcılar İMKB'deki işlemleri ile 478 milyon dolarlık daha hisse senedi aldılar. Böylece, 2004'ün ilk 6 ayında yabancı yatırımlarının toplamı 1,13 milyar dolara ulaşarak, 2003 yılı toplamını geçti. Yabancı yatırımcıların 2003 yılı sonunda 8 milyar 954 milyon dolar olan saklama bakiyesi, Haziran sonunda 9 milyar 74 milyon dolar olarak gerçekleşti. İlave yatırıma rağmen bu seviye, portföy değer kayıplarından kaynaklandı. KRİZ DÖNEMİNDE PORTFÖY YATIRIMLARI ARTTI 1999 sonu ile Haziran 2004 arasındaki dönemde yabancıların kriz ortamına rağmen net 2,3 milyar dolarlık alış yaptıkları görüldü. Buna karşın portföy değer kayıplarının toplamda 8,6 milyar dolara ulaştığı, sonuçta da saklama bakiyelerinin 6,3 milyar dolara düştüğü saptandı. Bu verilerden, yabancı yatırımcıların incelenen dönemde hisse senedi piyasasında kalmaya devam ettikleri, hatta portföy yatırımlarını artırdıkları, buna rağmen piyasanın performansından dolayı saklama bakiyelerinin azaldığı sonucu çıkarıldı. Yapılan incelemede, yabancı yatırımcı işlem hacimleri ile dolar bazında İMKB-100 endeksinin paralellik gösterdiği saptandı. Yabancı yatırımcıların en yüksek işlem hacmine sahip oldukları ay 5,8 milyar dolar ile Ocak 2000 olurken, en düşük işlem hacmi ise aylık 251 milyon dolar ile Nisan 1997'de gerçekleşti. Toplam İMKB hisse senedi işlem hacmi içindeki paylarına bakıldığında, yabancı yatırımcıların en yüksek işlem hacmi payına yüzde 14,6 ile Ağustos 1999'da ulaştığı görüldü. En düşük hacim payı ise yüzde 4,9 ile Mart 1997'de gerçekleşti. Diğer bir deyişle, yabancı yatırımcıların İMKB'nin aylık işlem hacmi içindeki payı yüzde 5 ile yüzde 15 arasında oldu. 2004 yılının ilk yarısında, yabancı yatırımcılar 3 ay net alıcı, 3 ay da net satıcı konumunda oldu. 2003 yılında ise yabancı yatırımcılar 2 ay hariç olmak üzere alış yönünde hareket etmişlerdi. Yabancı yatırımcıların oransal olarak en yüksek getiri sağladıkları ay, aylık yüzde 71 getiri ile Aralık 1999 oldu, portföy değeri bir ayda 6,4 milyar dolar arttı. En yüksek oransal kayıp ise Ağustos 1998'de yüzde 41 olarak gerçekleşti. Portföy değerleri bir ayda 2,7 milyar dolar azaldı. YERLİNİN KAYBI DAHA DÜŞÜK KALDI Verilere göre, 1999-2003 dönemindeki beş yıl boyunca, yerli yatırımcılar düzenli olarak yabancı yatırımcıların üzerinde getiri sağladı veya kayıpları göreli olarak daha düşük kaldı. Ancak, 2004 yılının ilk yarısında yerli yatırımcıların kaybı yabancılarınkinden biraz daha yüksek oldu. 2004 yılının ilk altı ayında yabancı yatırımcılar portföylerini ortalama 190 günde bir değiştirdiler. 2003 yılında ise ortalama elde tutma süresi 213 gün idi. Diğer bir deyişle, yabancı yatırımcıların ortalama yatırım vadesi 7 aydan 6 ay civarına geriledi. 2001 yılından itibaren yabancı yatırımcıların ortalama yatırım vadelerinin kısaldığı görüldü. TSPAKB Bültenindeki raporda, yabancı yatırımcı işlemlerinin piyasada yakından takip edildiğine, yatırımcıların kendi yatırım kararlarını alırken yabancıların davranışlarını da dikkate alabildiklerine işaret edildi. Raporda, yabancı yatırımcı işlemlerini takip etmenin rasyonel olup olmadığı analiz edilerek, şu görüşlere yer verildi: ''Yabancı yatırımcıların alım-satım kararları ile endeks getirisi arasındaki neden-sonuç ilişkisi iç içe geçmiş durumdadır. Yabancı yatırımcılar endeksin yükseleceği öngörüsüyle alışa geçmekte, alımlarıyla da endeksi yükseltebilmektedirler. Endeks zaten yükselecekken yabancı alımlarının mı denk geldiği, yoksa yabancı alımları olduğu için mi endeksin yükseldiği açık değildir. En azından, ilişkinin yönü konusunda net bir sonuca varmak, bu çalışmanın kapsamı dışındadır. Bununla beraber, yabancı yatırımcıların işlemleri konusunda bilgi sahibi olmak piyasanın yönü konusundaki öngörüleri kuvvetlendirebilmektedir.'' Yabancı yatırımcıların son 5 yılda düzenli olarak yerli yatırımcılardan daha düşük getiriler elde ettiklerine işaret edilen raporda, ''Dolayısıyla, getirilere bakarak yabancı yatırımcıları takip etmenin rasyonel bir davranış olmadığı söylenebilir. Öte yandan, yapılan analizde de yabancı yatırımcıların piyasanın yönü konusundaki tahminlerinin yüzde 50'den daha yüksek bir tutarlılığa sahip olduğu da görülmektedir. Dolayısıyla, yabancı işlemlerini takip etmek öngörülerin tutarlılığını artırabilmektedir'' denildi. Tahminlerin isabeti ile elde edilen getirinin her zaman uyumlu olmayabildiği örneklerle açıklanan raporda, ''Yabancı yatırımcılarn davranışları piyasamızda yakından takip ediliyor, ama aslında yerlileri takip etmek gerekiyor'' görüşüne de yer verildi