Gürcistan'ın gözden uzak tutulan engellileri

Gürcistan eski Sovyet cumhuriyetleri arasında devlet yetimhanelerinden vazgeçerek koruyucu aile uygulamasına geçen ilk yönetim olmuştu. Ama bu ülkede engelli çocuklar dışlanmaya devam ediyor ve bütün bu çocukları, toplumdan soyutlanmış bir hayat bekliyor.

"Vano" adını verdiğimiz genç, 18 yaşında. Yatağında, tıpkı ana rahmindeki gibi büzüşmüş, yatıyor. Çok zayıf, vücudu 10 yaşındaki bir çocuğunki gibi.

Hayatta olduğunu gösteren tek işaret dişlerini gıcırdatması.

Vano'nun baş ucunda oturan, Washington merkezli Disability Rights International (Uluslararası Engelli Hakları) kuruluşundan Eric Mathews, "Hayatı, işte bu. Yaptığı tek şey bu. Beş yıldır, yıkanmanın dışında yataktan çıkmamış. Bu yatak, onun yuvası gibi." diyor.

Vano, beyin felci geçirmiş. Gürcistan'ın başkenti Tiflis'in dışında, Kojori Engelli Çocuklar Enstitüsü'nde yaşayan 22 çocuktan biri.

BM Çocuk Fonu Unicef'in yardımıyla, Gürcistan, çocuklara yönelik köklü bir refom programı başlattı ve tüm devlet yetimhanelerini kapatarak bu kurumlarda barındırılan çocukları yeni evlere yerleştirdi.

Başlatılan kampanyayla binlerce çocuk biyolojik anne babalarıyla yeniden bir araya getirildi veya koruyucu ailelerin yanına ya da ufak çaplı bakımevlerine nakledildi.

EveryChild Georgia adlı vakıftan Andro Dadiani, hükümetin Sovyetler dönemindeki, ambar tarzı kurumlardan kurtulmaya kararlı olduğunu söylüyor.

Resmi rakamlara göre, 2005 yılında faaliyet halindeki 49 yetimhaneden bugüne, sadece 3 kurum kaldı. Bunlar arasında Vano'nun yaşadığı Kojori de bulunuyor.

'Geride Bırakılanlar'

Uluslararası Engelli Hakları kuruluşu, "Geride Bırakılanlar" başlıklı raporunda, Gürcistan hükümetini, engelli çocukları, çocuk bakımı reformunun dışında tutmak ve Gürcü Ortodoks Kilisesi'nce yönetilen yetimhanelerin durumunu görmezden gelmekle suçluyor.

Raporda, bilinmeyen sayıda çocuğun Kilise bünyesinde barındırıldığı ve tacize açık oldukları kaydediliyor.

Gürcistan hükümetiyse, engelli çocukların ihmal edildiği savlarını reddediyor.

Çalışma, Sağlık ve Sosyal İşler Bakanlığı'na bağlı Sosyal Hizmetler Dairesi başkan yardımcısı Mamuka Machivariani, "Reforma başladığımızda, elimizde çok fazla sayıda çocuk bulunduğu için, tüm alanlarda birden işe girişemedik. O yüzden önce sağlıklı çocuklarla başladık çalışmalarımıza. Engelli çocuklara yeni evler bulunması, reform sürecinin ikinci aşaması." diyor.

Sosyal Hizmetler Dairesi'ne göre devlet kurumlarında hala 104 engelli çocuk bulunuyor. 127 çocuk ise, koruyucu ailelerin yanına verildi.

Kilise kurumları

Ancak Uluslararası Engelli Hakları kuruluşu'ndan Eric Matthews, hükümetin böylesi sayılardan söz etmesinin yanıltıcı olduğunu söylüyor; "Engelli çocukların çoğu, kurumlardan alınıp koruyucu ailelere verilmedi. Engelli çocukların bazıları öldü, bazıları yetişkinlerin bulunduğu yerlere nakledildi. Diğerleri de kiliselerin yönettiği ve hükümetin hiçbir denetime sahip olmadığı kurumlara taşındı." dedi.

Ülkede kaç kilise kurumu olduğunu bilmediğini söyleyen Sosyal Hizmetler Dairesi başkan yardımcısı Machivariani de, "bu kurumlar kontrolümüzde değil. Kendilerine göre çocuk bakımı siyasetleri var. Bu kurumların faaliyetlerini inceleyebilmenin yollarını araştırıyoruz." şeklinde konuşuyor.

EveryChild Georgia vakfından Andro Dadiani, hükümetin kiliseyle işbirliği yapmasına ve yetimhaneler yerine, iki ufak çaplı bakımevi kurulmasına mali destek sağlamasına rağmen, hala Ortodoks Kilisesi'nden hesap sormaya yanaşmadığını belirtiyor.

Dadiani,"Bu ülkede kilise en çok güvenilen kurumdur. Siyasi bakımdan da, eğer kiliseye karşı hareket ederseniz, pek çok oy kaybedersiniz. Devlet bu kurumların varlığını ve yasaların ihlal edildiğini bilse de, hükümet hiçbir şey yapmıyor. Ben bu tür kilise yönetimindeki kurumlara girdim. Bakımlı yerler buraları, çocuklar iyi giydiriliyor, iyi eğitim alıyor. Bu kurumlarda yanlış işler yapılıyor demiyorum, ama benim başlıca kaygım, bu kurumların ambar tarzı olması, 200 kadar çocuğun bir arada tutulması. İşte, bu durumdan kurtulmaya çalışıyoruz bu ülkede." diyor.

Yakınlarda 18 yaşını dolduran Vano da, yakında, engelli yetişkinlerin barındığı bir kuruma nakledilecek. Tiflis'ten 40 km. uzaklıktaki bu bakımevinde 69 yetişkin yaşıyor.

Eric Mathews, "Engelli çocuklar 18 yaşına kadar bir kutuda kilitli tutuluyor. 18 yaşına basınca da, yetişkinlerin kilitli kutusuna aktarılıyor." diyor.