Güneş çarpmasına ne iyi gelir? Belirtileri ve nedenlerine dikkat!

Yaz aylarının doğal sonucu olarak ortaya çıkan aşırı sıcaklara fazla maruz kalmak, özellikle güneş altında uzun süre kalmak vücudun ısısını ayarlayan mekanizmaların bozulmasına neden oluyor. Bu duruma bağlı olarak ortaya çıkan klinik tabloya da güneş çarpması deniyor. Güneş çarpması şikayetlerinin artmasıyla hava sıcaklıklarının ani olarak yükselmesi arasında doğrudan bir bağ olduğu görülüyor.Kendisini yüksek ateş, bulantı ve kas krampı gibi belirtilerle gösterebilen bu tabloda vakit kaybedilmeden gerekli tedbirlerin alınması gerekir Uz. Dr. Özlem Kaplan ve Uz. Dr. Mustafa Ertuğrul, yaz aylarında sıklıkla karşılaşılan güneş çarpması hakkında bilgi verdi.

GÜNEŞ ÇARPMASI NEDİR NASIL OLUŞUR?
Güneş çarpması özellikle öğle vakti, güneş ışınlarının dik geldiği zamanlarda oluşmaktadır. Aşırı sıcak havalarda, beden ısısını ayarlayan mekanizmanın bozulmasıyla gelişen güneş çarpması, daha çok çocuklarda görülse de hemen hemen tüm yaş grupları için tehlikelidir. Rüzgarsız günlerde güneş çarpması riskinin arttığı da unutulmamalıdır. Uzun süre yüksek sıcağa maruz kalmak ve vücudun normal sıcaklığına dönebilmek için yeterince sıvı kaybedememesi güneş çarpmasını da beraberinde getirmektedir. Vücut sıcaklığı organları tahrip edecek derecede çok yüksek seviyelere ulaşabilir. Özellikle 40 derecenin üzerindeki sıcaklıklarda ortaya çıkangüneşçarpması, çocuk ve yaşlılarda daha düşük sıcaklıklarda da görülebilir.GÜNEŞ ÇARPMASI NEDENLERİ: Güneş çarpmasının en büyük nedeni çok yüksek sıcaklıklara maruz kalmaktır. Hem tatil amaçlı deniz kıyısında geçirilen vakitler hem de normalin üzerinde sıcaklık seviyesine sahip ortamlarda çalışmak güneş çarpmasının en büyük nedenlerinden biridir. Bunun yanı sıra nemli hava da soğutma mekanizmasını azaltarak güneş çarpmasına sebep olabilir. Yüksek sıcaklıklarda fazla alkol tüketmek, kalın giyinmek ve aşırı besin tüketmek de güneş çarpmasını tetikleyebilir.

Sıcak havada insan vücudu kan akışını deri yüzeyine doğru artırır. Terleme ve soluk verme ile kendisini fazla ısıdan kurtarır. Terleme ve soluk almanın tam olarak gerçekleşemediği durumlarda sıcak bitkinliği ve güneş çarpması da kaçınılmaz hale gelir. Sodyum ve klor kaybı ile birlikte güneş çarpması belirtileri de görülmeye başlar.GÜNEŞ ÇARPMASI BELİRTİLERİ: Güneş çarpmasının en yaygın belirtileri; baş ağrısı, bulantı, kusma, yüksek ateş, terleyememe, sinir sistemi bozuklukları (sersemlik, yürümede bozukluk vs…), ruhsal durum bozuklukları ve bilinç kaybıdır. Havale, solunumda düzensizlik ve 41 derece üzerinde ateşle birlikte deride kızarıklık da varsa “sıcak koması” görülme ihtimali yükselmektedir. İleri safhalarda oldukça tehlikeli olabilen güneş çarpmalarında, ciddi oranda yaşam kaybı riski olduğu da unutulmamalıdır. Öte yandan, güneş çarpması sonrası iyileşen kişilerin dahi sinir sistemlerinde kalıcı hasarlar oluşabilmektedir. Bu nedenle ilk belirtide tanı konulması ve kişi bilincini yitirmeden gerekli müdahaleye başlanması gerekmektedir.

Sıcak çarpmasında görülen en belirgin belirtiler ise şöyledir;

-Yüksek ateş,

-Kuru –sıcak-ağrılı cilt,

-Şiddetli baş ağrısı,

-Bulantı,

-Kusma ve baş dönmesi,

-Kas krampları,

-Çarpıntı

-Uykuya eğilim,
şuur bulanıklığı ve komaya kadar varabilen ciddi klinik tablolar görülebilir.GÜNEŞ ÇARPMASINA NE İYİ GELİR?
Güneş çarpmasına maruz kalan kişi hemen serin olan bir yere alınarak üzerinde sıkı giysiler varsa gevşetilir ve kusma riskine karşı yan yatırılır. Vücut ısısını düşürmeye yönelik başına göğsüne ve koltukaltlarına soğuk su ile ıslatılmış bez koyulabilir veya soğutucularla soğutmaya çalışmak gerekir. Kan dolaşımını başa doğru yönlendirmek kişinin için ayaklarını yükseltmek, kol ve bacaklara masaj yapmak, duş aldırmak da gerekebilir.  Kişinin bilinci açıksa sıvı alımının sağlanması, bilinç kapalı ise kesinlikle içmesi için sıvı verilmemesi takip ve tedavi amaçlı en yakın sağlık kuruluşuna ulaştırılması gerekir. 

Güneş çarpması durumunda bunları yapmayın!

-Hastanın bilinci yerinde değilse su içirilmemelidir.

-Alkol koklatılmamalıdır.

-Katı yiyecekler çok tehlikeli sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle kesinlikle verilmemelidir.

GÜNEŞ ÇARPMASI TEDAVİSİ: Güneş çarpmasında tablo kötüye gidiyorsa tuz ve elektrolit seviyelerini belirlemek için kan testleri kullanılır. Kan testi sonucuna göre de hastaya sıvı terapisi uygulanabilir. Güneş çarpması sonrasında oluşabilecek komplikasyonlar nedeniyle böbrek yetmezliği gibi durumlara karşı hasta birkaç hafta takip edilir. Sıvı ve tuz dengesi ile sıcaklık değişimleri gözlem altında tutulur.

GÜNEŞ ÇARPMASINDAN KORUNMA YOLLARI: Güneş ve yüksek sıcaklığın zararlı etkilerinden vücudumuzu korumak için;

-Mecbur kalmadıkça güneşin yoğun olduğu saatlerde dışarıya çıkılmamalı,

-Terletmeyen ince, açık renkli ve bol giysiler tercih edilmeli,

-Mutlaka güneş gözlüğü, şapka ve şemsiye gibi güneş ışığından koruyacak aksesuarlar kullanılmalı,

-Güneşe çıkmadan yarım saat önce güneş koruyucu kremler sürülmeli

-Günde en az 2,5-3 lt sıvı tüketilmeli (ayran soda su vb.)

-Sindirimi kolay hafif yiyecekler tercih edilmeli

-Fırsat buldukça ılık duş alınmalı

-Uzun ve ağır egzersizlerden kaçınılmalıdır.