Gübre nasıl bomba oluyor?

Tarım sektöründe gübre olarak değerlendirilen, ancak İstanbul'daki bombalı saldırıların ardından ''patlayıcı madde imalinde kullanıldıklarına'' ilişkin haberlerle gündeme gelen ''amonyum sülfat'' ve ''amonyum nitrat'' bileşiklerinin, ısıya tabi tutulduklarında bomba etkisi Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Kimya Bölümü Başkanı Prof. Dr. Necati Beşirli, AA muhabirine yaptığı açıklamada, iki bileşiğin de bozunabilmesi için, yüksek sıcaklığa ihtiyaç duyulduğunu söyledi. Isıya tabi tutulan amonyum nitratın gaz olarak parçalandığını, 200-300 derece sıcaklıkta parçalanarak azot monoksit ve diazot monoksit buharına dönüştüğünü, bileşiğin çok yüksek sıcaklıkta azot ve oksijen gazına parçalandığını anlatan Beşirli, büyük bir patlamayı sağlamak için bileşikle birlikte dinamit, barut ya da akaryakıt karışımı kullanılması gerektiğini belirtti. Beşirli, inşaat ya da yol yapımı gibi çalışmalarda kayaları parçalamak için üzerinde amonyum nitrat lokumu olan dinamitlerin kullanıldığını kaydederek, şöyle konuştu: ''Amonyum nitrat küçük ısıda bile hacminin en az yüz katına ulaşıyor ve parçalanıyor. 200-300 derece sıcaklık bile parçalanma için yeterli olur. Bileşen benzin gibi akaryakıt karışımlarıyla tutuşturulduğunda ya da dinamitle patlatıldığında, bu sıcaklık elde edilir. Örneğin bir kilogram ağırlığındaki amonyum nitrat 300 derece sıcaklığa tabi tutulduğunda genleşerek bu ağırlığın bin katı hacme, 1500 atmosferlik basınca kavuşuyor. Yani en az 300-400 metrekarelik alanda bomba etkisi yapıyor. Bu madde bazı yerleri zayıflatılmış çelik demir kaplar içinde ısıtılırsa, parça etkisi daha büyük olur. Varil içine konulan amonyum nitrat parçalandığından etki alanı meydana getiremezsiniz.'' Beşirli, amonyum sülfatın da amonyum nitrata benzer özellikleri bulunduğunu, sadece bu maddenin parçalanmasında ''sarı duman'' olarak görülen kükürtdioksit gazının ortaya çıktığını kaydetti. Amonyum nitratın ''bomba etkisi yapması'' için amonyum sülfata ihtiyaç olmadığına dikkat çeken Beşirli, ''Amonyum sülfat etkiyi güçlendirmek için kullanılmış olabilir'' dedi. PATLAYICI OLARAK DA ÜRETİLİYOR Türkiye'de bazı firmalar tarafından üretilen, ithalat imkanı da olan amonyum nitratın ''gübre''nin yanı sıra ''patlayıcı'' olarak da imal edildiğini, ancak lokum olarak üretilen patlayıcılarda azot oranının daha fazla olduğunu vurgulayan Beşirli, gübre olarak her yerde satılabilen maddenin patlayıcı olarak satışının ''jandarmanın izni ve gözetiminde olduğunu'' kaydetti. Beşirli, sıkı denetimler nedeniyle patlayıcı amonyum nitrat lokumunu bomba yapımında kullanmanın mümkün olmadığını, yasadışı amaçla kullanılan maddenin gübre olarak alınıp bombaya dönüştürülebileceğini belirterek, şunları söyledi: ''Amonyum nitratı gübre olarak her yerden almak mümkün. Gübreyi alıp bombaya çevirmek de çok basit kimya bilgisiyle mümkün, ama bunu yapan kişi patlayıcı teknolojisini iyi bilmelidir. Zira bombanın etki alanını ancak bu teknolojiyi iyi bilen kişiler hesaplayabilir.''