Gıdada şeker krizi! Sanayiciler isyanda Tatlı üretimleri durma noktasında

Şeker piyasasında, kamu-özel sektör yapısı nedeniyle oluşan ikili fiyat yapısının, hammadde teminindeki sıkıntıları artırması, gıda sanayicisinin tepkisine yol açtı. Son dönemde hem kamudan, hem de yüksek fiyat nedeniyle özel sektörden şeker temininde sıkıntılar yaşandığını öne süren gıda sanayicileri, hem iç piyasada hem de ihracat üretimlerinde alarm zilleri çalındığını söyledi.

Dünya gazetesine konuşan gıda piyasası temsilcilerinin anlattığına göre sıkıntı şöyle: Devlete bağlı Türkşeker, çuvalı 265 TL’den satış yapıyor. Ancak iddia edilene göre, sınırlı tonajda ürünü 15-20 güne varan bekleme süresi sonunda teslim ediyor. Şeker temini için rotayı özel sektör şeker fabrikalarına kıran gıda üreticileri ise, bu kez bu fabrikalarda 340 TL’lik çuval fiyatıyla karşılaşıyor. Arada yüzde 30 fark bulunuyor. Üretim maliyetini artırmamak için yüksek fiyatlı ürünü almak istemeyen gıda üreticileri, devlete sesleniyor: ‘Ya Türkşeker bize ihtiyacımız kadar olan şekeri zamanında versin, ya da özel sektörün alıp başını giden fiyatlarına ‘dur’ deyip fiyatı sabitleyin.’

Kopuz: Regülasyon şart!

Konuyla ilgili DÜNYA’ya açıklamalarda bulunan Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyonu (TGDF) ve Şekerli Mamül Sanayicileri Derneği (ŞEMAD) Başkanı Şemsi Kopuz, “Sanayici şekeri almakta zorluk çekiyor. Türkşeker fabrikasına ismini yazdırıyorsun. 15-20 gün sıra var. Çuvalı 265 lira. Sanayici bu kadar süre nasıl beklesin? Üretim yapacak, ihracat yapacak, ona göre yabancı müşteriye ihracatla ilgili taahhütlerimiz var. Bu kez, rotayı özellere çeviriyoruz, onlar da ya mal vermiyor ya da verdikleri fiyat, çuvalda 340 TL. Yani yüzde 30 fark var” dedi.

Bu farkın, günün sonunda tüketiciye yansıyacağına işaret eden Kopuz, “Burada regülasyon yapılması lazım. Sanayi rantçılara itiliyor. Sanayicinin hammaddesinde, tedarik zincirinde gerek ihracat gerekse iç pazarda tehlike alarmları çalıyor, kırılmalar yaşanıyor” açıklamasını yaptı.

‘İhracat tehlikeye atılıyor’

Şemsi Kopuz, yüzde 30 daha pahalıya satmalarına rağmen, bazı özel sektör şeker firmalarının mal dahi vermediğini, sanayiciyi devletten alıma yönlendirdiğini öne sürerek şunları anlattı: “Şimdi burada değişik bir durum daha var. Sanayici devletten alıma yönlendiriliyor ama devletin stoklarında ürün biterse, bu kez tam karaborsa olur. O zaman yüzde 50’ye varan zamlarla bile karşılaşabiliriz. Dolayısıyla, tamam, ülkede serbest piyasa ortamı var ama fiyat farkı bu kadar olmamalı. Devletin durumu regüle etmesi şart. Fiyatta belirsizlik olmayacak. Bunu kontrol edeceksin. Bu ana hammadde, Türkiye’de üretilen bir hammadde. Bunu yapmadığın zaman piyasa rantçılara kalıyor.”

Şekerdeki sıkıntılı durumu Türkşeker yönetimiyle de görüştüklerini, ancak herhangi bir düzenlemenin yapılmadığını açıklayan Kopuz, sanayicinin ihracat amaçlı şekeri de (C Şeker), uzun zamandır ne devlet, ne de özel sektör şeker fabrikalarından temin edemediğini öne sürdü. Kopuz, “Helva üreticileri arıyor, ihracat sözü vermişler, ama ne devletten ne de özel sektörden ihracat kayıtlı şekeri alamadıklarını söylüyorlar. İhracatçının belli taahhütleri var. Yıllardır kazandığımız pazarlar var. İhracat da tehlikeye giriyor” şeklinde konuştu.

‘Özelden şeker alan stokçular, fiyatı daha da yukarı çekiyor’

Seyidoğlu Gıda Genel Müdürü ve aynı zamanda Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamulleri İhracatçıları Birliği Başkan Yardımcısı olan Mehmet Göksu, devlet fabrikalarının şeker satışında azaltmaya gittiğini söyledi.

Devlet fabrikalarında çuval fiyatı 265 TL olan şekerde, kısıtlama yapıldığını öne süren Göksu, “15 günde bir her üreticiye 1 kamyon şeker veriliyor. 1 kamyonda 26 ton şeker var. Özel sektördeki fabrikalar ise 340 TL’ye şeker satıyor. 340 TL’ye şeker alanlar yani toptancılar, stokçuluk yapıp, piyasaya daha yüksek fiyattan satıyorlar” dedi. Günün sonunda üretim yapmak için şeker bulmakta sıkıntı çektiklerini açıklayan Göksu, “İhracat yapacak firmalar dahi şeker bulamıyor. Türkiye’de ihracat kaydıyla alınan C şekeri diye bir kota var. C şekeri de 6 aydır yok. Devlet fabrikası diyor ki, ‘Benden alacaksan, sıraya gireceksin, ödemeni yapacaksın.’ Bazı özel fabrikalar mal dahi vermiyor. Devletten alabilirsek alıyoruz, alamazsak özelden almaya çalışıyoruz. Üretim maliyetlerimiz artıyor. Maliyet hesabı yapamıyoruz” açıklamasını yaptı. Türkşeker’in ‘ürünle ilgili sıkıntı yok’ dediğini hatırlatan Göksu, “O zaman niye mal vermiyorlar. Ürünü üreticiye versinler” şeklinde konuştu. .

‘Ocak ayında bazı bantları durdurabiliriz’

Türkiye’nin önemli şekerleme ve çikolata ihracatçı firmalarından Tayaş Gıda’nın Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Kazım Taycı da, şeker tedarikinde ciddi sıkıntılar yaşadıklarını, böyle giderse ocak ayında bazı bantlarında üretimi durdurma kararı aldıklarını açıkladı. Taycı, şeker piyasasında işlerin iyice karmaşık hale geldiğini belirterek, şunları anlattı:

“Yurt içinde özel sektörün devlet fabrikalarına satmakta olduğu şeker kotasına ‘A kotası’ diyorlar. Güncel bir bilgi de şu: Biz ihracatçıyız, almakta olduğumuz şekeri, şekerlemeye, çikolataya, unlu mamüllere çeviriyoruz, çok daha katma değerli bir hale getirip ihraç ediyoruz. Türkşeker’e diyoruz ki, ‘Bizim böyle ihracat taahhütlerimiz var. Size günler öncesinden parasını gönderdiğimiz bu yüklemeleri hızlandırmanızı rica ediyoruz.’

Bize, ‘Siz zaten ihracatçı değil misiniz? Niye A kotasından şeker alıyorsunuz, siz şekerinizi neden ithal etmiyorsunuz ‘ diyorlar. Şimdi duyumlara göre, şu anda böyle bir hazırlık da varmış. ‘İhracat yapmakta olan firmalar şekerlerini ithal etsinler, yurt içinden şeker almasınlar’ şeklinde. Eğer böyle bir şey de gerçekleşirse ciddi manada sıkıntı olur. Benim aylık 2 bin tonun üzerinde şeker kullanımım var. Yurt dışından şimdi sipariş versem en erken 40 günde gelir. Sektörün toparlanması şart. Bize her gün 5 kamyon şeker lazımken, şu anda hafta bir, 15 günde bir, bir-iki tane kamyon şeker alabiliyoruz.”

Türkşeker: 1 milyon 150 bin ton üretim var

Türkşeker yönetimi geçen ay Anadolu Ajansı’na yaptığı açıklamada, 2021-2022 üretim döneminde yaklaşık 400 bin ton şeker üretildiğini, bu miktarın kooperatif ve özel sektör fabrikalarının üretimiyle birlikte toplamda 1 milyon 150 bin ton civarında olduğunu bildirmişti. Şirketten yapılan açıklamada, “2020-2021 üretim döneminde birçok fabrikalarında tüm zamanların rekoru kırıldı. Türkşeker aynı zamanda, iç piyasaya yönelik üretim sorumluluğunun üzerinde, 135 bin ton da ihracat amaçlı şeker (C Şeker) üretti. 300 bin ton ihraç amaçlı şekeri de özel sektör şirketleri için üreterek, toplamda tüm şeker sanayinde 435 bin ton ihraç amaçlı şeker üretildi” denilmişti.