Genetik şifreler çözülüyor

Türkiye’nin ilk özel DNA laboratuvarı Antalya’da açıldı. İlk etapta 5OO kan örneğinin incelendiği laboratuvarda genetik şifrelerin çözülmesi hedefleniyor. Pediatrik Hematoloji ve Genetik Uzmanı Prof.Dr. Duran Canatan, merkezlerinde kan hastalıklarına ve kansere karşı kalıtsal risk analizleri yapılacağını söyledi.
Antalya’da ‘Genetik Şifreniz Yaşam Kaliteniz’ sloganıyla Türkiye’nin ilk Özel Genetik Hastalıklar Tanı Merkezi hizmete açıldı. Alanlarında iki uzman Prof. Dr. Duran Canatan ve Prof. Dr. İbrahim Keser, 14 aylık uğraşın sonunda Sağlık Bakanlığı’ndan ruhsat alarak Türkiye’nin ilk kan hastalıkları temelli ve kanser ağırlıklı moleküller genetik laboratuvarını kurdu. İlk etapta 500 kan örneğinin incelendiği merkezde eğitim ve bilgilendirmede yapılıyor. Merkezle artık yurt dışına kan örnekleri moleküller genetik testi için gönderilmeyecek tersine yurt dışından bir çok ülkeden Antalya’ya test için kan örneği gelecek.

TÜRKİYE’DE İLK
Prof. Dr. Duran Canatan, merkezlerinde moleküler genetik alanında DNA dizi analiz laboratuvarı ile genetik hastalıkların klinik tanısı, moleküler genetik yöntemlerle tanı ve genetik danışma hizmetlerinin verileceğini belirtti. Türkiye’de ilk defa böyle bir hizmet verileceğini ifade eden Prof.Dr. Canatan, “Ülkemizde 30’a yakın merkez olmasına rağmen biz tamamen DNA ağırlıklı çalışacağız. DNA şifreleriyle insanların hastalıklarını saptayacağız. Ağırlık olarak klinik ve moleküler genetiği birlikte yürüteceğiz. Çünkü biz klinikte insanların hastalıklarını çok iyi saptarsak, moleküler tarafı da çözüldüğünde tanı koymak kolay olacak” diye konuştu.

TÜRKİYE’NİN KANSERDE
Kan ve kanser hastalıkları noktasında Türkiye’nin referansı olmak için yola çıktıklarını kaydeden Prof. Dr. Canatan,“Diğer tek gen hastalıkları üzerinde de çalışacağız.Kişide hastalıklara eğilim var mı? Ailede kanser, Alzheimer riski, kemik erimesi riski ve diğer hastalıklar üzerinde de çalışmamız olacak. Öncelikle halkımıza ilk etapta 500 testle başlıyoruz. Bunu daha sonra bin ve iki bine çıkaracağız. İnsan vücudunda 25 bin genin hepsini biranda burada çalışmamız çok zor. Ama toplumsal olarak bölgemizin en önemli hastalıkları ile başlayıp, ülke geneli ve komşu ülkeleri ilgilendiren hastalıklarla devam edeceğiz" dedi. Üç öğretim üyesi ve 3 teknik ekiple yola çıktıklarını ifade eden Prof. Dr. Duran Canatan, “Önümüzdeki günlerde daha da genişleyeceğiz. DNA dizi analiziyle bilinmeyen tüm genlerin ortaya çıkarılması için çalışıyoruz. O anlamda Türkiye’de bir ilkiz” şeklinde konuştu.

AKDENİZ BÖLGESİNDE YAYGIN HASTALIK
Akdeniz Bölgesi’nde en yaygın hastalıklardan birinin talasemi olduğunu Prof.Dr. Canatan, “Bin 200’e yakın tipi var. Bunların hepsi DNA analizi ile ortaya koyacağız. Akdeniz ateşi, alyuvarlar hastalıkları konusunda da bölgemizde ağırlıklı çalışacağız. 20 senedir yaptığımız çalışmalarla Antalya’da talasemi yüzde 95 çözüldü. DNA düzeyinde yapacağımız testlerle hasta çocuk doğumlarını da yüzde yüz sıfırlamayı hedefliyoruz” diye konuştu.

GENETİK HASTALIKLARIN YAPISI
Tıbbi Biyoloji ve Genetik Uzmanı Prof. Dr. İbrahim Keser ise temel hedeflerinin moleküler genetik temelli bütün hastalıkların tanısını koymak olduğunu söyledi. Bir insanın genetik yapısının yarısını anneden yarısını babadan aldığını aktaran Prof. Dr. İbrahim Keser, “O zaman genetik hastalıklar kuşaktan kuşağa aktarılan hastalıklar olarak karşımıza çıkıyor. Kendisinde ve ailesinde tanı konmuş herhangi bir hastalık,(kan hastalıkları, kanser,sık görülen hastalıklar)olan taşıyıcılarımıza yardımcı olmak amacıyla moleküler testler uygulayarak, aynı zamanda klinik tanının da birlikte konulmasıyla yüzde yüze yakın bir tanı koyacağız. Böylelikle hekimlerimizin tedavilerine kolaylık sağlıyoruz. Genetik hastalıklar tedavisi olmayan hastalıklar gibi ifade edilmektedir. Biz bunu değiştiriyoruz. Erken dönemde genetik testlerinizi yaptırdığınızda sonra ortaya çıkacak genetik hastalıkları önlemiş olursunuz” ifadelerini kullandı.

MERKEZDEKİ HİZMETLER
Gebelikte anne kanından bebekteki Down sendromu riskinin belirlenmesi (Girişimsel olmayan Doğum Öncesi Tanı Yöntemi),Talasemi ve diğer kalıtsal kan hastalıklarının doğum öncesi testi,kemik iliği nakli sonrası kimerizm analizi, babalık testi, bebek sahibi olmak isteyen çiftlerde kısırlık nedenlerinin araştırılması, kanser hastalıkları, Kalp hastalıkları, damar tıkanıklığı, Alzheimer hastalığı, kas hastalıkları, şeker hastalığı, kemik erimesi hastalığı ve obezlik gibi diğer birçok metabolik hastalıklarda yatkınlık ve öngörü testleri yapılacak. Zeka geriliğine neden olan genetik temelin tespit edilmesi ve mikrobiyolojik hastalıkların moleküler tanısı da gerçekleşiyor. En sık görülen kanser türleri akciğer, kolon, meme kanseri ve kemik iliği hastalıkları, demir eksikliği ve fazlalığı b12 eksikliği gibi hastalıklarda da risk analizlerinin yapıldığı merkezde amaç aile öyküsünün alınması ve önlemlerin sağlanması olarak öne çıkıyor.
(İHA)