Gece yarısı sürprız değişiklik

Adalet ve İçişleri bakanlıklarından kritik değişiklikler... 2005’ten beri yürürlükte olan yönetmelikte yapılan değişikliğe göre adli kolluk sorumlusunu illerde valiler, ilçelerde ise kaymakamlar görevlendirecek

İstanbul merkezli rüşvet ve yolsuzluk operasyonun İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı, İstanbul Emniyet Müdürlüğü ve İçişleri Bakanlığı’nın haberi olmaksızın yapıldığı iddiaları üzerine harekete geçen Adalet ve İçişleri bakanlıkları, 2005’ten bu yana yürürlükte olan Adli Kolluk Yönetmeliği’nde kritik değişiklikler yaptı... Emniyet, Maliye ve TRT’deki atama rüzgârının hemen ardından yapılması dikkati çeken değişikliğe göre, adli kolluk sorumlusunu, illerde valiler, ilçelerde kaymakamlar görevlendirecek.

Soruşturmalarda en üst dereceli kolluk amirleri de illerde emniyet müdürleri ve il jandarma komutanları olacak. Soruşturmalarda en üst dereceli kolluk amirleri tarafından valilere ve kaymakamlara bilgi verilecek. Cumhuriyet başsavcısı, il emniyet müdürleri ve il jandarma komutanının bilgisi olmadan hiçbir operasyon yapılamayacak. Savcılar, telefon dinlemelerinin yapılmasına izin veren katalog suçlar uyarınca yürüttükleri soruşturmaların tüm aşamalarını yazılı olarak başsavcılara bildirecek. Başsavcının ‘görüldü’ yazılarının dosyalara girmesi zorunlu olacak. En üst dereceli kolluk amirleri de, katalog suçlardan yapılan soruşturmalarda telefon dinlemelerini gerçekleştiren adli kolluk görevlilerini gerektiğinde denetleyebilecek. Yasada olmayan ‘denetim’ mekanizmasının yönetmeliğe konulması da tartışma yarattı. Yönetmeliğin değiştirilmesi, önceki haline göre başsavcı ya da emniyet müdürünün işlemlerden haberdar edilmemesinin suç olup olmadığı sorusunun da gündeme gelmesine yol açtı.

Tanım değiştirildi
Adli Kolluk Yönetmeliği’nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, Resmi Gazete’nin dünkü sayısında yayımlanarak yürürlüğe girdi.

Yönetmelik değişikliğinde, yönetmelik hükümlerinden İçişleri Bakanı ile Adalet Bakanı’nın sorumlu olduğu vurgulandı. Yönetmelik değişikliğinde, “adli kolluk sorumlusu” tanımı değiştirildi. Eski yönetmelikte adli kolluk sorumlusu, İçişleri Bakanlığı’na bağlı Jandarma Genel Komutanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü ve Sahil Güvenlik Komutanlığı ile Gümrük Müsteşarlığı tarafından atamalarındaki usule göre görevli adli kolluğun komutanı/amiri olarak ifade edilirken, yeni yönetmelikte adli kolluk sorumlusu, “Mahallin en büyük mülki idare amiri tarafından görevlendirilen adli kolluğun komutanını, amirini veya sorumlusunu” olarak değiştirildi. Değişiklikle, adli kolluk sorumlusunun, illerde valiler, ilçelerde kaymakamlar tarafından görevlendirilmesine olanak tanındı.

Eski yönetmelikte olmayan, yeni yönetmelikte ‘adli kolluk sorumlusu’ tanımının yapıldığı maddenin altına ‘en üst kolluk amiri’ tanımı eklendi. Buna göre en üst kolluk amiri, Emniyet Genel Müdürlüğü’nde; il emniyet müdürü, ilçe emniyet müdürü veya amiri, Jandarma Genel Komutanlığı’nda il jandarma komutanı, ilçe ve merkez ilçe jandarma komutanı, Sahil Güvenlik Komutanlığı’nda; birlik komutanı, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nda; gümrük muhafaza kaçakçılık ve istihbarat müdürü oldu.

Valilerin haberi olacak
Yönetmeliğe eklenen bir madde ile en üst kolluk amirlerinin, adli olayları, suç işlenmesini önlemek, kamu düzen ve güvenini korumak ve bu konuda gerekli tedbirleri almakla görevli olan illerde valiler, ilçelerde kaymakamlara derhal bildirme yükümlülüğü getirildi. Maddeyle, ‘en üst kolluk amiri’ olan il emniyet müdürleri, ilçe emniyet müdürü veya amirleri ile il jandarma komutanları, ilçe ve merkez ilçe jandarma komutanları, birlik komutanları, gümrük muhafaza kaçakçılık ve istihbarat müdürlerinin, vali veya kaymakamlara adli olayları derhal bildirme hakkı getirildi. Böylelikle, vali ve kaymakamların da yürütülen bir soruşturmada kimlerin gözaltına alınacağı, yakalanacağı, aranacağı gibi işlemlerden haberi olması sağlanmış oldu.

Başsavcının haberi olacak
Adli kolluğun görev ve yetkilerini düzenleyen 6. maddesine, adli kolluk görevini yürütenlerin, bir suça ilişkin ihbar veya şikâyetleri, el koydukları olayları, yakalanan kişiler ile uygulanan tedbirleri derhal cumhuriyet başsavcılığına ve en üst dereceli kolluk amirine bildirme zorunluluğu getirildi. İllerde il emniyet müdürleri ve cumhuriyet başsavcılarının, cumhuriyet savcılarınca yürütülen soruşturmalardaki her türlü yakalama işleminden haberi olması sağlanacak.

Emniyet gerekirse denetim yapabilecek
Yönetmelikte, bir üstteki değişikliğin hemen altına, “En üst dereceli kolluk amiri, adli kolluk hizmetlerinin etkin ve verimli bir şekilde yürütülmesi amacıyla adli kolluk görevlileri üzerinde gözetim, denetim, planlama ve gerektiğinde diğer idari tedbirleri almaya ve iş bölümünü yapmaya yetkilidir” şeklinde madde eklendi. Bu maddeyle, en üst dereceli kolluk amirlerine (il emniyet müdürleri, il jandarma komutanları gibi), telefon dinlemelerin yapılmasına izin veren katalog suçlardan yürütülen soruşturmalarda adli kolluk görevini üstlenenler üzerinde gerektiğinde gözetim, denetim ve diğer idari tedbirleri alma yetkisi tanındı.

Hukukçulara göre yasa değişikliği şart
Yönetmelikle, adli kolluk, vali, kaymakam, başsavcılar, il emniyet müdürleri, il jandarma komutanlarına bağlanırken, Ceza Muhakemesi Kanunu’nda (CMK) ise adli kolluğun, Cumhuriyet savcılarının emrinde olduğu belirtiliyor. CMK’nın 164. maddesinde, “Soruşturma işlemleri, cumhuriyet savcısının talimatları doğrultusunda adli kolluğa yaptırılır. Adli kolluk görevlileri, cumhuriyet savcısının emirlerini yerine getirir. Adli kolluk, diğer hizmetlerde, üstlerinin emrindedir” deniliyor. Hukukçular, yasada, adli kolluğa talimat verme yetkisinin Cumhuriyet savcılarına verilmesine karşın yönetmelikle bu yetkinin cumhuriyet savcılarının elinden alınamayacağını, bu nedenle bir yasa değişikliğinin şart olduğunu söylüyor.

‘Habersiz’ işlem olmayacak
Eski yönetmelikte adli kolluk sorumlularına veya adli kolluk görevi yapan diğer birim amirlerine cumhuriyet savcılarının emir ve talimat verme yetkisi, yeni yönetmelikte, “Cumhuriyet başsavcılığı” olarak değiştirildi. Bu değişiklik ile cumhuriyet savcılarının adli kolluk sorumlusuna emir ve talimat verme yetkisi kaldırılıp tüm emir ve talimatların Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından verilmesi getirildi. Değişiklikle, Cumhuriyet savcıları soruşturmalarda hiçbir şekilde başsavcılara haber vermeden gözaltı, yakalama, arama gibi işlemleri yapamayacak. Tüm işlemlerden başsavcıların da haberi olacak.

Dinlemelere başsavcı ayarı
Yönetmelikteki yapılan bir başka değişiklikle, iletişimin tespitine yönelik CMK’nın 135. maddesinin 6. maddesinde sayılan suçlarla (katalog suçlar) ilgili yapılan soruşturmaların aşamaları hakkında Cumhuriyet savcısının doğrudan veya bağlı olduğu Cumhuriyet başsavcı vekili aracılığıyla Cumhuriyet başsavcısına yazılı olarak bilgi verme zorunluluğu getirildi. Değişikliğe göre bu bildirimin başsavcılar tarafından ‘görüldü’ şerhinden sonra soruşturma dosyasında muhafaza edilmesi şartı da getirildi. Düzenlemeyle her türlü gelişmeden, başsavcıların da haberi olması sağlanacak.