Futbol nereden nereye geldi

Temeli 1848 yılında İngiltere'de Cambridge Üniversitesi'nde atılan ve bu dönemde ilkel, kaba bir nitelik taşıyan futbol oyun kuralları, 1863 yılında futbol ile rugby oyununun birbirinden ayrılmasıyla ilk kez oluşturuldu. O dönemde, ''İki takım her atılan golden sonra kaleleri değişir'', ''Bir oyuncu topun önüne geçtiği anda oyun dışı kalır ve mümkün olduğunca çabuk topun arkasına geçmelidir'', ''Rakip kaleye doğru top ile koşan bir oyuncunun rakipleri şarj yapma, çekme, çelmeleme ve topu alabilmek için mücadele edebilme hakkına sahiptir'' gibi günümüzde kullanılmayan kurallara tabii olan futbol, yıllar içinde kurallarda yapılan değişikliklerle daha çekici hale getirildi

AA muhabirinin Merkez Hakem Kurulu (MHK) Üyesi ve Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Beden Eğitimi Bölümü Öğretim Üyesi Lale Orta tarafından yapılan ''Futbol oyun kurallarının tarihsel gelişimi'' adlı araştırma ile çeşitli kaynaklardan derlediği bilgilere göre, futbol, kuralları, ekonomisi, kültürü, ulusal ve uluslararası kupaları, görsel ve estetik zevki, mücadelesi, transferleri ve heyecanıyla yıllardır on binlerce insanı statlara, milyarlarca insanı radyo ve televizyon başına toplamayı başarıyor. Oyun kurallarının kolay anlaşılabilir ve yorumlanabilir olmasından da dolayı toplumların ilgi odağı olan, kitleleri peşinden sürükleyen ve çağa damgasını vuran futbolun kurallarının temeli 1848 yılında İngiltere'de Cambridge Üniversitesi'nde atıldı.
143 YIL ÖNCEKİ FUTBOL OYUN KURALLARI

O dönemde, ilkel ve kaba bir nitelik taşıyan futbol, 1863 yılında futbol ile rugby oyununun birbirinden ayrılmasıyla birlikte ilk oyun kurallarına sahip oldu. Buna göre futbola şekil veren, ancak günümüzde kullanılmayan kurallardan bazıları şöyle belirlendi: -İki takım her atılan golden sonra kaleleri değişir -Bir oyuncu topun önüne geçtiği anda oyun dışı kalır ve mümkün olduğunca çabuk topun arkasına geçmelidir. Eğer top kendi takımından bir oyuncu tarafından pas olarak atılmışsa, rakip takımdan biri ya da kendi takımından topun gerisinde herhangi bir takım arkadaşı dokunana kadar topa dokunamaz.

Bir gol ancak top kale direkleri arasından hangi yükseklikten olursa olsun, taçtan atılmadığı, taşınmadığı takdirde yapılacaktır. -Rakip kaleye doğru top ile koşan bir oyuncunun rakipleri şarj yapma, çekme, çelmeleme ve topu alabilmek için mücadele edebilme hakkına sahiptirler. Fakat hiçbir oyuncu aynı anda hem çekilip hem de çelmelenemez. -Bir oyuncu, ancak doğru bir şekilde topu yakalarsa veya ilk vuruşta top kendisine gelirse, başka birine pas verebilir ya da vurabilir. -Hiçbir oyuncu koruyucu tabakalar, demir plakalarla botlarını takviye edemez.

YILLAR İÇİNDE KURALLARDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER

Yıllar içinde oyun kurallarında yapılan değişikliklerle daha çekici hale getirilen futbolda, 1865-1866 yıllarında ofsayt kuralı getirilirken, aynı yıl kalelerin yüksekliği de yeniden düzenlenerek 5 metre (günümüzde 2.44 metre) yüksekliğindeki kale direkleri 1.80 metreye indirildi. 1870 yılında hava toplarının elle tutulması kuralı kaldırılırken, 1871 yılında ilk kez kalecilerden bahsedildi ve topu elle tutma hakkı sadece kalecilere verildi. 1872 yılında topun ölçüleri belirlenirken, bundan bir yıl sonra da korner kuralı, 2 yıl sonra da kalelerin devreler itibariyle değiştirilmesi kuralı kabul edildi. 1881 yılında ilk kez hakemin varlığından söz edildiği futbol kurallarında, 1883 yılında taç atışları el ile yapılmaya başlanmasının ardından 1884 yılından itibaren hakemlerin karşılaşmalarda kayıtsız şartsız tek yetkili olmaları kararlaştırıldı.

ZAMAN İÇİNDE DEĞİŞEN KURALLAR

Zaman içinde futbol oyun kurallarında yapılan ve futbolu daha çekici hale getiren kurallardan bazıları ise şöyle oldu: -1891 yılında penaltı vuruşu getirildi ve kale ağlarından bahsedildi. -1905 yılında penaltı atışları sırasında kalecilerin kale çizgisi üzerinde durması kuralı eklenirken, bu kural 1929 yılında 'kaleci, penaltı vuruşu yapılana kadar çizgi üzerinde durmalıdır' şeklinde değiştirildi. -1912 yılından itibaren kalecilerin topu elleriyle oynamaları yalnızca ceza alanı içi ile sınırlandırıldı.

1925 yılında ofsayt kuralında değişiklik yapılarak 3 oyuncu şartı 2'ye indirildi. -1937/1938 yıllarında oyun kuralları, önceki kurallar esas alınarak maddeler haline getirildi ve daha kolay anlaşılması için yeniden yazıldı. -1976 yılında ilk defa sarı ve kırmızı kartlar kullanılmaya başlanıldı. Bu yıllardan sonra da birçok kural değişikliğine daha uğrayan futbolda, 1990 yılında ikinci kez değiştirilerek bugünkü şekline dönüştürülen ofsayt kuralına, 1995 yılında yorumunun genişletilmesiyle aktif-pasif ayrımı getirildi ve hücum futbolunun daha da geliştirilmesi sağlandı.

HAKEMLERİN OTORİTESİ ZAMAN İÇİNDE GENİŞLETİLDİ

Yıllar içinde futbol oyun kurallarında yapılan değişiklikler futbolu daha da çekici hale getirirken, gol sayısını arttırmaya, topun daha çok oyunda kalmasını sağlamaya, zaman çalmayı engellemeye, kasti ve sert oyunu, buna bağlı sakatlanmaları önlemeye yönelik değişiklikler, kurallar içerisinde yapılan en önemli değişiklikler arasında yer aldı. Zaman içinde oyun kurallarının sık değiştirilmesi ile birlikte hakem hatalarının artması, futbolun en önemli unsurunu oluşturan hakemlere gereken önemin verilmediği sonucunu da ortaya çıkardı. Bu noktadan hareketle, 1990 yılından itibaren konu üzerinde çalışarak çeşitli adımlar atan FIFA ve IFAB, ''hakemliğin profesyonelleşmesi'', ''uzmanlaşmış yardımcı hakemlik'', ''hakem eğitiminin önemi'' ve ''dördüncü hakemin resmi olarak kurallarda yer alması'' gibi adımlar attı. 1995 yılında verdikleri kararlar sonucunda oluşacak durumlardan hiçbir koşulda sorumlu tutulamayacakları hükme bağlanan hakemlerin otoritesini korumaya yönelik zamanla yeni kurallar da getirildi.

UEFA'NIN HAKEMLERLE İLGİLİ ALDIĞI SON KARAR

Son olarak bu yıl 29-30 Ağustos tarihinde Nyon kentinde yapılan yaz seminerinde gündemdeki çeşitli hakem olaylarını değerlendiren UEFA Hakem Komitesi, tüm hakemlerden futbolcu itirazlarına karşı daha sıkı önlemler almalarını istedi. Kararda, elini sallayarak kart işareti yaparak, rakip oyuncunun kart görmesi gerektiğini hakeme anlatmaya çalışan futbolculara, hakeme yapılan toplu itirazlarda en az bir futbolcuya ihtar gösterilmesi istenirken, el-kol işaretiyle itiraz etmenin veya hakemin üzerine doğru koşarak gelmenin sarı kartı gerektiren bir ihlal olduğu belirtildi.