Fetih'in tanığı Kritovulos'un kitabı Türkçe'de

İstanbul'un, Trabzon'un ve Fatih'in pek çok fethine bizzat tanıklık edip, notlar alan tarihçi Kritovulos'un kitabı Heyamola Yayınları'ndan çıktı. Kitabın tanıtımı 21 Mayıs'ta Pera Müzesi'nde gerçekleşecek.

Kritovulos Bizans İmparatorluğu'nun tarihten silinmesiyle yerine Osmanlıların geçişini, bu değişimin baş aktörü olarak gördüğü Fatih Sultan Mehmet'in saltanatı çerçevesinde vermeye çalışır. Yakından tanıdığı ve bizzat taraf olduğu Kuzeydoğu Ege adalarının fethinin tarihinin biricik kaynağıdır. Bizans İmparatorluğu'nun çöküşü sürecinde vassal devletçiklerin kendi aralarındaki çekişmeleri, Osmanlı ile ilişkileri, Venedik-Ceneviz rekabeti gibi konularda başka yerde bulunmayan değerli bilgiler verir. Hem Bizanslı hem de Osmanlı görgü tanıklarından yararlanarak döneminin en kapsamlı ve nesnel tarihini yazar. Özellikle İstanbul'un fethini çağdaşları içinde en güzel anlatan odur. Rumeli Hisarının yapımı, topların dökülmesi, şehri kuşatan orduda komutanların hangi noktalarda mevzilendiği, tarihte kullanılan "ilk havan topu" gibi konularda özgün ve ayrıntılı bilgiler verir.

Kritovulos'un üzerinde çok durduğu başka bir konu da İstanbul'un imar ve iskânıdır. Zaman içinde güçsüzleşen, son kuşatma ve savaşla nüfusunu yitiren, yakılıp yıkılan, yağmalanan şehri imparatorluğunun başkenti yapmak isteyen II. Mehmet enerjisinin büyük kısmını buraya harcar. Şehrin en güzel noktalarına Eski ve Yeni Saray'ı inşa eder, Yedikule'de bir hisar yaptırır, surları tamir eder, camiler, hanlar, hamamlar yaptırır ve ele geçirdiği bölgelerden İstanbul'a zorla nüfus taşır. Genç sultanın bu heyecanını en iyi anlayan Kritovulos'tur ve konuya ilişkin en ayrıntılı bilgileri de o verir.

Kritovulos'un, Sultan II. Mehmed'in saltanatının ilk on yedi yılını anlattığı bu kitabının dünyada sadece tek bir nüshası vardır. Topkapı sarayında GI 3 koduyla muhafaza edilen bu el yazması, uzun yıllar boyunca dikkatlerden kaçtıktan sonra 1870 yılında yayımlandı. İngilizceye ancak 1954'te çevrilen kitabın ilk çevrildiği dillerden biri de Türkçeydi. İzmir mebusu Karolidis Efendi, 1910'da Osmanlıcaya çevirdiği kitabı, üyesi olduğu Tarih-i Osmanî Encümeni'nin dergisinin eki olarak yayımladı.

Kitap, Pavlos ve Aleksandra Kanellopoulos Vakfı'nın katkılarıyla, çift sayılı sayfalarda el yazmasının renkli fotoğrafları, tek sayılı sayfalarda ise Ari Çokona'nın aslından yapılmış özenli Türkçe çevirisi olmak üzere iki dilde yayımlandı.

İlber Ortaylı, kitap hakkında şöyle yazıyor:

Mihail Kritovulos İmrozlu'dur ve son devir Bizans ve Osmanlı'nın İstanbul (Konstantiniyye) döneminin ilk Helen asıllı tarihçisi olup; büyük hükümdarın Helen kültürüne ve tarihine olan yakın ilgisini ve bilgisini ondan öğreniyoruz ve aynı zamanda da fethin bir dönemi kapatıp öbürünü açtığını ama medeniyetlerin bir uzlaşma içinde devamlılık sağladığını bu parlak üslupla şahid oluyoruz. Kritovulos döneminin olaylarını basit bir vakanüvis gibi değil, geriye gidişlerle ortaya koymaktadır. Bu nedenle bizim için dönemin diğer tarihçisi Tursun Bey kadar önemlidir. "Fatih Sultan Mehmed'in Fethine dair tarih" adlı eseri, vazgeçilmez bir kaynaktır.

"İmrozlu Kritovulos Tarihi"nin tanıtımı, Topkapı Sarayı Müzesi Başkanı Prof. Dr. İlber Ortaylı, Boğaziçi Üniversitesi'nden Bizans Tarihi uzmanı Prof. Dr. Nevra Necipoğlu ve kitabın çevirmeni Ari Çokona'nın da katılımıyla 21 Mayıs Pazartesi günü, saat 18.00'de Pera Μüzesi'nde gerçekleştirilecek.