Erken uyarı uyuyunca felaket oldu!

Rize'de 12 kişinin hayatını kaybettiği heyelan felaketi sonrası, 2 yıl önce kurulan erken uyarı sisteminin çalışmadığı öne sürüldü. 70 kişilik bir uzman ekip tarafından, 2008'de 13 noktaya kurulan sistem için Rize Valisi, "Sistem çalışıyor, uyarı yapıldı" derken, belediye başkanları, "Bize heyelan uyarısı gelmedi" açıklamasını yaptı.

Sabah gazetesinin haberine göre,  İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ), Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK), Rize Valiliği, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü ve Meteoroloji Genel Müdürlüğü 2006'da, Türkiye'nin en fazla yağış alan, arazi ve toprak yoğunluğu açısından en riskli bölge olan Rize'ye "Afet Erken Uyarı Sistemi" kurmak için bir çalışma başlattı.

13 NOKTAYA İSTASYON KURULDU

Çalışmada 40 akademisyen ve 30 mühendis görev aldı. Bu kapsamda kent merkeziyle birlikte 11 ilçeyi içine alan 3 bin 920 kilometrekarelik arazi tarandı. En fazla yağış alan bölgeler, topraktaki nem ve yağmur yağdığındaki doygunluk miktarı, sıcaklık değerleri, heyelan riski taşıyan yerler belirlendi. Bu alanlarda yeraltı radarları kullanılarak sismik araştırma yapıldı, alınan örnekler üzerinde analizler gerçekleştirildi. Geçmişe dönük yaşanan bütün doğal afetler de çalışmaya dahil edildi. Kentin, 3 boyutlu jeolojik, jeoformolojik ve meteorolojik haritaları çıkartıldı. Yüzde 76'sı heyelan riski taşıyan Rize'nin 13 ayrı noktasına deniz seviyesinden 500 metre yüksekliğe istasyonlar konuldu, toprak altlarına sensörler yerleştirildi. 5 milyon dolar bütçeli projenin finansmanını TÜBİTAK karşıladı.

'ÇALIŞIYOR AMA ÇALIŞTIRILMIYOR'

Dönemin Rize Valisi Kasım Esen tarafından Afet Koordinasyon Merkezi'nde hizmete sokulan sistem, iddiaya göre bir yıl çalıştıktan sonra kapatıldı. Buradaki 4 personel özel idare çalışanı olduğu için asıl görev yerlerine çekildi. Sistem çalışmayınca yaşanabilecek olası doğal afetlerden de hem devlet hem vatandaş 'bihaber' kaldı. Çünkü istasyonlardan biri, son felaketin yaşandığı Gündoğdu beldesinin yakınındaki Çayeli ilçesindeydi, toprak altında sensörler mevcuttu. Sistem çalışsa, belki de geçen hafta yaşanan felaketteki can kayıpları olmayacaktı.

Sistemi kuran dönemin valisi Kasım Esen, kendisinden sonra sistemin çalıştırılmadığını belirterek, sistemin ölümlerin önüne geçilmesi için yapıldığını söyledi. Esen, "Sistem, Rize'de nereye ne kadar yağış düşeceğini hesap ediyor, toprağın nem miktarını ve hareketlerini ölçüyor. Öncesinden de haber veriyor zaten. Eğer o sistem çalışsaydı önceden tedbir alınır, o kadar can kaybı da yaşanmazdı. Sistem çalışıyor ama çalıştırılmıyor" diye iddia etti. Felaketin yaşandığı Gündoğdu Belediye Başkanı Süleyman Yıldız da, "Bize beldede heyelan olacağına dair uyarı yapılmadı" açıklamasında bulundu.

VALİ : BİZ UYARI YAPTIK

Sistemin çalıştığını öne süren Rize Valisi Seyfullah Hacımüftüoğlu ise "Sadece yağış uyarısı geldi, heyelan değil" eleştirileri için, "Bu büyüklükte bir afet beklemiyorduk. 100'ün üzerinde uyarı geldi. Bu konuda kendi metotlarımızı kullanıyoruz" karşılığını verdi. "sistemin beyni konumundaki Afet Koordinasyon Merkezi'nin bulunduğu İsmail Kahraman Kültür Merkezi'nin kapılarının kilitli olması da dikkat çekti. Öte yandan Devlet Bakanı Hayati Yazıcı, sel ve heyelan sonucu 12 kişinin öldüğü Rize'nin merkeze bağlı Gündoğdu beldesinde incelemelerde bulundu, yetkililerden çalışmalar hakkında bilgi aldı.

'Çalışır halde teslim ettik'

İTÜ Rektörü Prof. Dr. Muhammet Şahin: "Sistem çalışır biçimde valiliğe teslim edildi. Sistemin amacı, Rize genelini temsil edecek şekilde otomatik meteoroloji istasyonları kurmaktı. Bu ve diğer hedeflerin tümü gerçekleştirildi. Bu proje afeti önlemeden çok uyarı niteliğindedir."

'Cihazlar çalışmıyordu'

Meteoroloji Bölge Müdürü Erol Aydın: "Birkaç ay öncesinde sistemin devredilmesi için Rize Valiliği ile yazışmalar yaptık. Rize'ye giderek cihazların tespitini yaptık. Hiçbiri çalışır durumda değildi. Sistem var ama faaliyette değil. Belki bize devredecekleri için çalıştırmıyor olabilirler."

'Valilikten istedik, verilmedi'

Rize Belediye Başkanı Halil Bakırcı: "Sistemi bir süre önce valilikten istedik. Belediyede yerini bile hazırladım. Ama Vali Bey vermedi. Vermediği gibi sistem çalışmıyor da. Rize'de sadece yağışın olacağı uyarısı yapıldı. Heyelan riskiyle ilgili herhangi bir uyarı olmadı. Olsaydı sonuç bu mu olurdu?"