Erkeklere de dul maaşı

Sosyal Güvenlik Reformu, sigortalının ölümü sonrasında geride bıraktığı dul ve yetimleri ile ana-babasına bağlanacak aylıkların şartlarında köklü değişiklikler getiriyor.

Halen yürürlükteki uygulamaya göre, SSK'lı vefat ettiğinde 1800 günü varsa veya 1800 günü yoksa bile 5 yıldan fazla sigortalı olup her bir sigortalılık yılı için ortalama 180 gün prim ödenmiş ise geride kalanlarına dul/yetim aylığı bağlanıyor. Bağ-Kur'lunun ise beş yıllık prim ödeme süresi bulunuyorsa yakınlarına dul/yetim aylığı veriliyor. Emekli Sandığı iştirakçisinin vefatının ardından yakınlarına aylık bağlanması için ise 10 yıl ve daha fazla süre sosyal güvencesi şartı aranıyor. 10 yıllık güvencesi olmayan, ancak 5 yıldan fazla süresi bulunanlara ise eşine bakıma muhtaç olması halinde maaş verildiği gibi çocuklarına da eğitim süreleri boyunca aylık bağlanıyor. Yeni yasayla maaş bağlama şartı kolaylaştırıldığı gibi kapsamı da genişletilerek erkekler de dul aylığı kapsamına alınıyor. Yeni düzenleme, "En az beş yıldan beri sigortalı bulunup, toplam olarak 900 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş" olanların geride kalan eş ve çocuklarına dul-yetim aylığı bağlanacak. En önemli yeniliklerden biri de yeni uygulamadan daha önce bu hakkı elde edemeyenlerin de faydalanması. 1 Ocak 2007'den önce vefat eden işçi-memurların aylık alamayan yakınlarına, yeni getirilen sistemle hak ediyorlarsa maaş bağlanacak.

Yeni düzenleme, eşlere ve erkek çocuklara da çeyiz yardımı verilmesini öngörüyor. Şimdiki uygulamaya göre Emekli Sandığı, evlenmeleri sebebiyle dul ve yetim aylığı kesilen eş ve kız çocuklar ile anaya bir defaya mahsus olmak üzere, almakta oldukları dul veya yetim aylıklarının on iki aylık tutarı evlenme ikramiyesi ödüyor. SSK ise sigortalının ölümünden dolayı aylık ve gelir almakta olan hak sahibi kız çocuklarına, evlenmeleri halinde bir defaya mahsus olmak üzere aylık veya gelirlerinin iki yıllık tutarı evlenme yardımı veriyor. Bağ-Kur'lulara ise evlilik durumunda herhangi bir ödeme yapılmıyor. Yeni kanun ile ise ortak bir uygulama olarak, gelir veya aylık almakta iken evlenen eş ve çocuklara bir yıllık gelir veya aylıkları tutarında evlenme yardımı getiriliyor. Emekli Sandığı'ndan oğlu veya kızı üzerinden aylık alan analara verilmekte olan evlilik yardımı kaldırıldı. Ancak, bugüne kadar çeyiz parası denilen evlenme yardımını alamayan Bağ-Kur'luların eşleri ile çocuklarına evlenme yardımı verilmesi kararlaştırıldı. Ayrıca, bugüne kadar sadece kız çocuklarına verilen evlenme yardımından erkek çocukların da faydalanması imkanı getirildi.

Bağ-Kur'dan normal emeklilik

Yeni yasa Bağ-Kur'luların emekliliğinde de köklü değişiklikler getiriyor. Bağ-Kur'lular iki yöntemle emekli olabilecek. Kadınlar 20, erkekler 25 tam yıl prim ödeyerek tam aylık ile emekli olabilecekleri gibi, 15 tam yıl ödeme ile kısmi aylıklı emeklilik hakkı kazanacak. Konuya iki örnekle açıklık getirelim. 20 Nisan 1982 tarihinde Bağ-Kur'a prim ödemeye başlayan Harun Bey'in 1 Haziran 2002 tarihi itibarıyla prim ödeme süresi çıkarma işlemiyle tespit edilebilir. 01.06.2002-20.04.1982=11.01.0020 (20 yıl, 1 ay, 11 gündür.) Buna göre Harun Bey'in 25 yıllık prim ödeme süresini tamamlamasına kalan süre; 30.11.24 (25 yılın açılımı)-11.01.20=19.10.04 (4 yıl, 10 ay, 19 gündür. Bunun tabloda karşılığı 3. sırada olan "3 yıl aydan fazla-5 yıl ve daha az' kısmıdır ve emekli olabileceği yaş 46'dır. Bu esnaf, 25 yıllık prim ödeme şartıyla 46 yaşından önce emekli olamayacaktır.

8 Eylül 1999'da yürürlüğe giren 4447 sayılı kanun gereğince, bu tarih itibarıyla erkekler için 23 ve kadınlar için 18 yıldan fazla süre kesenek/prim ödemiş olan memurlar ise "yaş'a tabi değil. Bunlardan hâlâ çalışanlar varsa diledikleri zaman emekli olabilecek.

Şimdiye kadar her sosyal güvenlik kurumu için farklı olan malûllük aylığına hak kazanma şartları eşitleniyor. Şimdiki uygulamada SSK'dan malûlen emekli olabilmek için toplam 1800 gün veya en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup, sigortalılık süresinin her yılı için ortalama 180 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olması şartı aranıyor. Bağ-Kur'lulardan ise en az beş tam yıl sigorta primi ödemiş olması isteniyor. Emekli Sandığı Kanunu'na göre fiilî hizmet müddetleri en az 10 yılı tamamlamış bulunanlara malûllük aylığı veriliyor. Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı'nda malûllük aylığı bağlanabilmesi için farklılık arz eden malûllük aylığı şartı birleştiriliyor. Buna göre, "En az on yıldan beri sigortalı bulunup, toplam olarak 1800 gün veya başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malûl olan sigortalılar için ise en az beş yıldan beri sigortalı bulunup toplam 900 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olması" haline malûllük maaşı bağlanıyor. Ayrıca, üçte iki oranında yani yüzde 67 olarak istenen rapor oranı da yüzde 60'a indirildi. Halen, vefat eden SSK'lının ailesine veya cenazeyi kaldıran kimselere 200,50, Bağ-Kur'lu vefat ederse 167,87, memurun vefatı halinde ise 761,90 YTL para veriliyor. Yeni kanun ile cenaze yardımı parası asgari ücretin üç katı yani 1593 yeni lira oldu.

Yürürlükte olan 3201 sayılı kanun gereğince çalışanlar yurtdışında geçen sürelerini belirli şartlarla günlüğü 3,5 dolardan sosyal güvenlik kurumlarına borçlanarak hizmetlerini artırabiliyor. Yeni kanun ile bu uygulamadan vazgeçilerek, her gün için günlük en az günlük asgari ücretin yüzde 32 oranında ödeme yapılması uygulamasına geçilecek. Ayrıca, 31 Aralık 2006 gününe kadar yapılacak borçlanmalarda ödeme için bir süre yok iken, 5510 sayılı kanun 1 Ocak 2007 günü yürürlüğe girdikten sonra yapılacak borçlanmalarda 3 ay içinde ödeme yapılması esası getirileceğinden, borçlanmaların 31 Aralık 2006'ya kadar yapılması önem arz ediyor. Yarın: Emekli maaşının hesaplanması

Basın mensuplarına ilave prim günü

SSK'lı olarak çalışan ve kamuoyunda bilinen adıyla 212'ye göre (aslı 5453 Sayılı Basın-İş'e göre) çalışanlara şimdiki uygulamaya göre her 360 gün için 90 gün ilave sigortalılık süresi veriliyor. Ancak, Emekli Sandığı Kanunu çerçevesinde basın müşaviri sıfatıyla çalışılması halinde her yıl için 3 ay (90 gün) fiili hizmet zammı süresi tanınıyor. Bu zammı alanlar daha erken emeklilik imkanına kavuşuyor. Emekli Sandığı iştirakçilerine verilen fiili hizmet zammı prim (kesenek) ödeme süresinden de sayılıyor. SSK'lılarda ise prim ödeme gününden sayılmıyor, sadece sigortalılık süresine ilave ediliyor. Yeni kanun ile SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı ayrımı kalmayacağı için tüm basın çalışanlarına, çalıştıkları her yıl için 3 ay fiili hizmet zammı süresi verileceği gibi bu süre prim ödeme gününe de ilave edilecek.

Süt yardımı almak artık daha kolay

Daha önce SSK'lılar için doğumdan sonra verilen 50 YTL'lik süt parası yeni kanun ile SSK'lı, Bağ-Kur'lu ve memur ayrımı yapılmaksızın her doğum için sigortalı kadına veya sigortalı olmayan karısının doğum yapması sebebiyle sigortalı erkeğe verilecek. Çocuğun yaşaması şartıyla doğumdan sonraki altı ay süresince de her ay asgarî ücretin üçte biri tutarında emzirme ödeneği alınabilecek.

Röntgen ışınında çalışanlara eşitlik

Başta hastaneler olmak üzere, işyerlerinde röntgen ışınlarına muhatap kalarak görev yapanlara, çalıştıkları her yıl için 3 ay (90 gün) fiili hizmet zammı süresi verilmektedir. Bu zammı alanlar da daha erken emeklilik hakkına kavuşuyor. Ancak, bugüne kadar sadece memurların faydalandığı bu haktan SSK ve Bağ-Kur'lular faydalanamadı. Yeni yasa ile SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı ayrımı kalmayacağı için tüm röntgen çalışanlarına, görev yaptıkları her yıl için 3 ay fiili hizmet zammı süresi verilecek.

Çalışan emeklinin destek primi arttı

Emekli olduktan sonra çalışan SSK'lılardan, kendisine işverence ödenen ücretin yüzde 30'u kadar sosyal güvenlik destek primi (SGDP) kesiliyor. Aynı kişi Bağ-Kur kapsamına girecek (vergi mükellefi-şirket ortağı gibi) bir iş yapması halinde kendisinden 12"nci Bağ-Kur basamağının yüzde 12'si kadar (şu an 63 YTL kadar) destek primi alınıyor. Yeni düzenleme ile yaşlılık (emekli) aylığı almakta iken yeniden çalışmaya başlayanlardan en az yüzde 33,5 oranında sosyal güvenlik destek primi alınması kararlaştırıldı. Buna göre, destek priminin alt rakamı 178 YTL olacak.

Zaman