Erdoğan'ın yetkisi yok mu? 116. madde nedir?

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın hükümetin kurulması için öngörülen 45 günlük süreyi 'esnetemeyeceğini' açıklaması ve Başbakan Ahmet Davutoğlu için "CHP AKP'nin ilkelerine uymayacaksa intihar edecek hâli yok" mesajı sonrasında, gözler 'erken seçim'e çevrildi. 

Erdoğan, Genelkurmay Başkanlığı'ndan emekli olmaya hazırlanan Necdet Özel'e devlet şeref madalyası verilmesine ilişkin törenin ardından gazetecilerin soruları yanıtlarken, Anayasa'nın 116. maddesinde, düzenlenen, hükümet kurulamaması durumunda cumhurbaşkanına erken seçim kararı alma yetkisine gönderme yaparak "45 günü esnetme yetkim yok. Takvimi nasıl kullanacağım bana kalsın" demişti. Peki TBMM Başkanlık Divanı'nın oluşmasından sonra geçecek 45 günün sonunda güvenoyu alabilecek bir hükümet kurulamamışsa, Cumhurbaşkanı Erdoğan erken seçim kararı almak zorunda mı?

116. MADDE NE DİYOR?

T24'ten Doğan Akın, anayasanın, bu yetkiyi düzenleyen 116. maddesinde, emredici bir hüküm yerine "verebilir" ifadesiyle takdirî bir hüküm öngördüğünü; 116. madde'nin ;"... Türkiye Büyük Millet Meclisinde Başkanlık Divanı seçiminden sonra (...) kırkbeş gün içinde Bakanlar Kurulunun kurulamaması hallerinde de Cumhurbaşkanı Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanına danışarak seçimlerin yenilenmesine karar verebilir" hükmünü taşıdığını belirterek, 116. maddenin gerekçesinde de, cumhurbaşkanının erken seçim kararı konusunda "verebilir" ifadesinin vurgulandığını söyledi.

Akın, bu hükümler ışığında, Anayasa'daki "45 gün"ün, cumhurbaşkanının hükümet kurulamaması durumunda erken seçim kararı alması yetkisini "başlatan" süre olduğu; bir başka deyişle, cumhurbaşkanının erken seçim kararı alma yetkisinin, TBMM Başkanlık Divanı'nın oluşumundan 45 gün sonra başladığını, Ancak bu 45 günün ardından ne zaman erken seçim kararı alacağını cumhurbaşkanının takdirine bağlı olduğunu yazdı.

ANAYASA PROFESÖRÜ KABOĞLU: 45 GÜNLÜK SÜRE BAŞLANGIÇTIR 

Akın, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Anayasa Kürsüsü Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. İbrahim Kaboğlu'nun konuyla ilgili "45 günlük süre başlangıçtır" sözlerini şöyle aktardı:

"DEMOKLES'İN KILICI GİBİDİR"

"45 günlük süre partilerin üzerinde Damokles'in kılıcı gibidir. Partilere, 'Eğer uzlaşamazsanız Cumhurbaşkanı seçim kararı alabilir' mesajını içerir. 1961 Anayasası'nda var olan 18 aylık süre, bu yetkinin kullanımı açısından 45 güne çekildi. Buradaki amaç, istikrar adına hükümetin kısa sürede kurulması, ülkenin uzun süre hükümetsiz kalmamasıydı.

"Sonuç olarak, Anayasa'ya göre, somut gelişmeler varken veya olabilecekken Cumhurbaşkanı '3 gün daha beklemem' diyemez. Müzakereler ilerlemişse, somut alternatif olabilecekse, parlamenter sisteme uygun olarak beklemelidir. Zaten 116. madde, söylediğiniz gibi hem 'verebilir' diyerek, hem de 'Meclis Başkanı'na danışarak' ifadesini kullanarak, başka seçenekler öngörmüştür. Meclis Başkanı'na danışma, kâğıt üzerinde sözü edilen bir hüküm değildir. Zira, hem hükümet Meclis'in içinden çıkacaktır, hem de erken seçim kararı alınması durumunda kurulacak seçim hükümetinde Meclis Başkanı'nın fonksiyonu olacaktır. 45 günlük süre, Cumhurbaşkanı'nın erken seçim yetkisi için başlangıçtır."

CUMHURBAŞKANI İSTEDİĞİ ZAMAN ERKEN SEÇİM KARARI ALABİLİR Mİ?

Anayasa'nın bu hükümlerinden hareket ederek, Cumhurbaşkanının, hükümet kurulamamasına ve kurulacağı yolunda somut bir gelişme olmamasına rağmen "istediği zaman" erken seçim kararı alabileceği anlamına gelmiyor. 

İŞTE O TARTIŞMALI 116. MADDE

Anayasa'nın Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinin Cumhurbaşkanınca yenilenmesi başlığını taşıyan 116. maddesi şöyle:

Bakanlar Kurulunun, 110 uncu maddede belirtilen güvenoyunu alamaması ve 99 uncu veya 111 inci maddeler uyarınca güvensizlik oyuyla düşürülmesi hallerinde; kırkbeş gün içinde yeni Bakanlar Kurulu kurulamadığı veya kurulduğu halde güvenoyu alamadığı takdirde Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanına danışarak, seçimlerin yenilenmesine karar verebilir.
Başbakanın güvensizlik oyu ile düşürülmeden istifa etmesi üzerine kırkbeş gün içinde veya yeni seçilen Türkiye Büyük Millet Meclisinde Başkanlık Divanı seçiminden sonra yine kırkbeş gün içinde Bakanlar Kurulunun kurulamaması hallerinde de Cumhurbaşkanı Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanına danışarak seçimlerin yenilenmesine karar verebilir.

Yenilenme kararı Resmî Gazetede yayımlanır ve seçime gidilir.