Enflasyon nasıl hesaplanıyor?
Abone olTÜFE hesaplanmasında, 410 kalem için aldığı 90 bin 713 fiyat ile ağırlıklar alınıyor. İlginç gelebilir...
Enflasyon özellikle son aylarda eksilere inerken ya da düşük
artarken, bu rakamlara nasıl ulaşıldığı konusuna yanıt olarak,
hesaplama yöntemi ilginç ayrıntıları içeriyor. DİE, TÜFE'nin
hesaplanmasında, ekmekten benzine, otomobilden doğalgaza, peynirden
süte kadar 410 ana maddeyi kullanıyor. DİE'nin Toptan Eşya Fiyat
Endeksi (TEFE), üretilen ürünün niteliği ve alıcısına bakılmaksızın
''yurtiçi satışa konu'' olan maddeleri kapsama alırken, TÜFE
sadece, hane halkları tarafından tüketilen mal ve hizmetleri
kapsıyor. TÜFE nasıl hesaplanıyor? TÜFE'nin hesaplanması için temel
yıl bilgileri (1994) esas alınarak, her ay 410 maddenin fiyatları,
toplam 9 bin 908 işyerinden ve 3 bin 106 haneden derleniyor.
Hesaplamalarda ''ağırlıklı'' fiyat konusu ise önem taşıyor. Bundan
dolaylı söz gelimi temel ihtiyaç maddelerindeki yüksek oranlı
artışlar, endeks içindeki ağırlıklarından dolayı bire bir TÜFE'ye
yansımıyor. Bir başka deyişle hanelerin harcamaları içinde ekmek,
peynir, et ve süt gibi mal ve hizmet fiyatlarında meydana gelen
değişim, ağırlıkları ölçüsünde endeksi etkiliyor. Örnekler Söz
gelimi, ekmeğin Türkiye endeksi içindeki ağırlığı yüzde 3.938
olarak belirlenirken, sadece ekmeğin fiyatı yüzde 100 arttığında ve
tüm maddelerin fiyatı sabit kaldığında, Türkiye endeksi yüzde 3.9
yükseliyor. Temel tüketim maddeleri grubundan benzinin endeks
içindeki ağırlığı ise yüzde 2.243 olarak hesaplanıyor. Söz gelimi
benzin fiyatlarında yapılacak yüzde 50'lik bir indirim, enflasyon
rakamında yüzde 1.1'lik bir düşüşü beraberinde getiriyor. Yaz
döneminde sebze-meyvenin etkisi olumlu Yaz döneminde önem arz eden
meyve sebze fiyatlarındaki düşüş de, enflasyonu olumlu yönde
etkiliyor. Karpuzun endeks içindeki ağırlığı yüzde 0.525 olarak
belirlenirken, yüzde 50'lik fiyat düşüşü enflasyonu 0.26 oranında
düşürüyor. Endeks kapsamındaki temel tüketim maddeleri dışında
konut, kültür, eğitim ve eğlence için yapılan harcamaların da
bulunduğu göz önüne alındığında, temel tüketim maddelerindeki fiyat
artışları tek başına enflasyon göstergesi olmuyor. Bazı maddelerin
enflasyon endeksi içindeki ağırlıkları şöyle: Ekmek 3.938 Otomobil
3.050 Elektrik 2.480 Dana eti 2.334 Benzin 2.243 Peynir 1.247 Tüp
1.125 Süt 1.089 Ayçiçek yağı 1.004 Zeytin 0.758 Karpuz 0.525 Kola
0.425 Sucuk 0.258 Doğalgaz 0.230