Enerjinin son gözdesi 'şeyl'

Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO), Türkiye’de şeyl (organik malzeme yönünden zengin tortulu kayalar) sondajları konusunda ABD’den dev bir enerji şirketiyle el sıkıştı.

Genel Müdürü Mehmet Uysal, söz konusu şirketin ismini şu anda açıklamak istemediklerini belirtirken, yönetim kurulunun onayının ardından, bugünlerde Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız’ın da katılmasını arzu ettikleri bir törenle anlaşmanın imzalanacağını açıkladı.

ABD’de uygulanan ve daha önce erişilemeyen doğal gaz ve petrol kaynaklarına ulaşmayı başarabilen yeni bir yöntem, dünya ülkelerine yayılmaya başladı. Bazı araştırmacılar ve enerji uzmanları tarafından “içinde bulunduğumuz 10 yılın en büyük enerji inovasyonu, bir açılış seremonisi bile yapılmayan muhteşem şey” diye ifade edilen söz konusu yöntem, doğal gaz ve petrol fosil yakıtlarının küresel rezervlerinde muazzam bir artış ve doğal gaz fiyatlarının inmesi umudunu artırıyor.

Dünyada söz sahibi enerji şirketleri şeyl konusunda yeni sahalar bulmak için Asya, Avrupa ve Kuzey Afrika başta olmak üzere araştırmalar yaparken, enerji analistleri şeyl gazın Avrupa’nın Rus doğal gazına bağımlılığını azaltabileceği yorumunda bulunuyorlar.
Analistler, ABD’de son yıllarda görünen yüzde 40’lık artışı göz önünde bulundurarak, şeyl sayesinde birçok ülkedeki petrol ve gaz rezervlerin önümüzdeki 20 yıllık sürede ciddi oranda artabileceği, uluslararası petrol ve gaz piyasasında da önümüzdeki 5 yıl içinde çok farklı koşulların hakim olabileceği belirtiyor.

PETROLÜN ÜRETİLDİĞİ ANA KAYA; ŞEYL

Şeyl konusunda bilgi veren TPAO Genel Müdürü Mehmet Uysal, şeyl’in petrolün üretildiği ana kaya vazifesi gördüğünü belirtirken, şunları kaydetti:
“Kayada petrol türediği zaman (milyonlarca yılı alıyor), onun yüzde 10 kadarlık kısmı ana kayadan atılıyor ve yeraltında emiliyor. Emildiği yerin üstünde geçirimsiz bir madde varsa, bu petrol ve doğal gaz yeraltındaki süngerimsi yapılarda toplanıyor. Bizim şu anda elde ettiğimiz petrol ve doğal gaz bu yüzde 10’luk kısım. Geri kalan yüzde 90 ise o ana kayanın içinde kalıyor ve atılamıyor.
Şimdi ABD yeni bir teknoloji geliştirdi. O ana kayanın içerisine girip o ana kaya boyunca uzun sondajlar yapıyorlar. Kayalar çok yüksek basınç altında kumlarla çatlatılıyor, ki çatlakların içine kum dolsun ve tekrar sıkışmasın diye. Bu şekilde çatlatıldıktan sonra o ana kayanın içindeki gaz veya petrol o çatlatma zonları boyunca vermeye başlıyor. Bu üretim çok ciddi bir potansiyele sahip. ABD 100 yıllık doğal gaz ihtiyacını bu metotla temin etmiş durumda ve şu anda Rusya’dan daha fazla doğal gaz üretiyor bu metotla.”
Şeyl gazların dünyada önemli bir potansiyel olarak gözüktüğünü kaydeden Uysal, Avrupa’da Polonya, Avusturya, Hollanda ve ardından Türkiye’nin önemli potansiyele sahip olduğunun belirtildiğini söyledi.

ABD’Lİ ŞİRKETLE ORTAKLIK YAPILACAK

Şeyl için arama çalışmasına gerek olmadığını, çünkü TPAO olarak
Türkiye’deki ana kayaları zaten bildiklerini belirten Uysal, önemli olan ana kayanın delinip doğal gaz veya petrole ulaşılması olduğunu kaydetti.
Bu çerçevede ABD’den büyük bir şirketle el sıkışıldığını vurgulayan Uysal, şunları söyledi:
“Önümüzdeki yönetim kurulunda şirketle anlaşılması konusu görüşülecek. Yönetim kurulumuz da kabul ederse önümüzdeki günlerde Sayın Bakanımızın da (Enerji Bakanı Yıldız) katılmasını arzu ettiğimiz bir törenle bu şeyl gaz konusunda ilk ciddi adımı Türkiye ve TPAO olarak atmış olacağız.”

ABD’li şirketle anlaşılması durumunda direk sondajların başlayacağını söyleyen Uysal, “Klasik petrol aramacılığında petrolün toplandığı yeri bulmanız lazım. Bu yöntemde ise doğrudan doğruya ana kayanın içine girip, uzun bir sondaj yapıp kayayı çatlatıyorsunuz ve orada kalmış olan petrol veya doğal gazı alıyorsunuz. Böylece klasik yöntemdeki bütün handikapların tamamı ortadan kalkış oluyor” dedi.
DAHA KOLAY, FAKAT DAHA PAHALI BİR YÖNTEM

Şeyl gaz sondajının klasik petrol ve doğal gaz aramacılığına göre daha kolay, fakat daha pahalı bir yöntem olduğuna da işaret eden TPAO Genel Müdürü, şeyl sondajlarının klasik petrol ve doğal gaz sondajlarını ikiye katlayacağını söyledi.
Uysal, “Ama ikiye katlasa bile şu anda petrol ve doğal gaz fiyatları ve enerjide ithalat bağımlılığımız düşünüldüğü zaman bu yatırımlar yine de karlı yatırımlar oluyor. O bakımdan TPAO olarak bu konuyla ciddi olarak ilgileniyoruz” dedi.

ŞEYL NEDİR?

Şeyl, dünyanın birçok noktasında bulunan, organik malzeme yönünden zengin tortulu bir kaya. Şeyl’in doğal gaz kaynağı olarak kullanımı 10 yıl öncesine kadar çok kısıtlıydı, fakat ABD şirketleri kayayı kırmak için yeni teknikler geliştirdi ve yatay olarak sondajlara başladı.
Şimdiye kadar çok az sondaj yapıldığı için dünya çapında ne kadar şeyl gaz çıkacağı konusunda tam olarak bir tahmin yapılamasa da ABD’de şu anki kullanım hızıyla 211 yıllık doğal gaz tüketiminin şeyl ile karşılanacağı, iyimser kesimler ise bunun 690 yıla kadar çıkabileceğini belirtiyor.
Avrupa’daki şeyl gazı kaynaklarının ise ön tahminleri 11,5 trilyon metre küp olarak yapılıyor.

DEV ŞİRKETLERİN ÇALIŞMALARI

Shell, Exxon Mobil gibi dünyanın birçok büyük şirketleri Türkiye’de dahil şeyl konusunda ciddi araştırma ve çalışmalar yapıyorlar.
ExxonMobil geçtiğimiz aylarda Almanya’daki birkaç kuyuda sondaj çalışmalarına başladı. Devon Enerji, Fransa’da sondaj için Total ile birliktelik kurmaya karar verdi.

ConocoPhillips, Polonya’nın Baltık havzasında 400 bin hektarlık arazide keşif yapabilmek için bir İngiliz firmasıyla anlaşma imzaladığını duyurdu.
Şeyl’le ilgi gösteren bir başka şirket ise Norveçli Statoil Hydro. Büyük Avrupalı şirketler ise sondaj tekniklerini öğrenmek için küçük Amerikan şirketleri ile ortaklıklara girmeye hazırlandıkları belirtiliyor. Şeyl için enerji şirketleri arasındaki işbirliklerinin önümüzdeki dönem daha da artacağı ifade ediliyor.