Enerjide büyük zarar

Sayıştay'ın sunuşunda, "yap-işlet-devret ve yap-işlet modeliyle yapılan santrallerin yarattığı kamu zararının 2.2 milyar dolar" olduğu belirtildi.

Komisyon, Sayıştay Başkanlığı'nın 18 Mart 2004'te TBMM'ye sunulan enerji santrallerine ilişkin raporunu görüşmek üzere toplandı.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Hilmi Güler ile Sayıştay Başkanı Mehmet Damar'ın da katıldığı basına kapalı toplantıda, Sayıştay uzman denetçisi sunuş yaptı.

Alınan bilgiye göre, sunuşta, enerji sektöründe yap-işlet-devret (YİD) ve yap-işlet (Yİ) modeliyle yapılan enerji santrallerinin kamu zararının, yaklaşık 2 milyar 200 milyon dolar olduğu belirtildi.

Santraller kurulurken taahhüt edilen yabancı sermayenin getirilmediği ifade edilen sunuşta, yapılan denetimlerde santrallerin yatırım maliyetlerinin, fizibilitede belirtilen yatırım maliyetinin 3'te 1'i oranında olduğu vurgulandı. Devletin 3 cente üretim yaptığı santrallerin yavaşlatılarak, bu santrallere 12 cent üzerinden alım garantisi verildiği kaydedildi.

Sunuşta, santralleri işleten şirketlerle imzalanan sözleşmelere gizlilik şartı konularak, devlet aleyhine olan maddelerin gizlenmeye çalışıldığı ifade edildi.

Devleti en çok zarara uğratan santralın Gebze Dilovası'ndaki doğalgaz çevrim santrali olduğu; santralin yatırım maliyetinin 202 milyon dolar olarak gösterilmesine rağmen, tesisin 70 milyon dolara yapıldığı; 160 milyon dolar dış kredi kullanıldığı söylenmesine rağmen sadece 18 milyon dolar dış kredi kullanıldığının tespit edildiği kaydedildi.

Şirketin, işletme sırasında 300 milyon dolar kredi aldığı, bu krediyi santrale aktarmış gibi göstererek diğer şirketlerine transfer ettiği; devletten de kredinin faizini almaya devam ettiği ifade edildi.

Şirketten 2.2 centten alınması gereken elektriğin, 6.7 centten alınarak, devletin sadece bu şirket tarafından 2002 yılı sonu itibariyle 872 milyon dolar zarara uğratıldığı ifade edildi.

Toplantıda komisyona bilgi veren Bakan Güler, Sayıştay'ın, YİD modeliyle yapılan 18 santralin devlete bugüne kadarki zararının yaklaşık 2.2 milyar dolar olduğu görüşüne katıldığını söyledi.

Yüksek fiyattan anlaşma imzalanan şirketlerle anlaşmaya çalıştıklarını, ancak şirketlerin elinde "kapı gibi" sözleşmeleri olduğunu gördüklerini anlatan Güler, "Devlet büyük zarar görmüş. Bizim dönemimizde ise bu zarar küçüldü" dedi.

Bakan Güler, tahkime gitme yollarını araştırdıklarını, bunun için Maliye Bakanlığı hukukçularına "Hangi yolla tahkime gidebiliriz" diye başvurduklarını ve bunun cevabını beklediklerini söyledi. Güler, devletin zararını azaltmak için çalıştıklarını belirtti.

Bakan Güler, CHP'li milletvekillerinin, "Bu santraller karlarını gizlediler. Buradan vergi kaybı doğmadı mı?" sorusu üzerine, "Bir çoğu vergi affından yararlandı. Vergi zararını geri almak için hukuk yollarına başvursak bile pek çok dosya zaman aşımına giriyor" dedi.

Toplantıda, CHP'li üyeler Bakan Güler'e, "Enron'un bir enerji santralini almasında eski ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Marc Grossman devreye girdi mi?" diye sordu.

Soruya "evet" yanıtını veren Güler, ihalesi ya da satışı yapılacak santralle ilgilenen ülkelerin büyükelçilerinin de devreye girdiğini söyledi.