Enerji savaşı kızışıyor

İngiltere'nin en büyük enerji şirketi Centrica'nın Rus Gazprom'a satılması gündeme gelince İngiliz Sanayi Bakanı Johnson, "Bu sektör çok önemli gerekirse yasa değişikliğine gideriz" dedi.

Temmuz 2005'te ilk olarak Fransız Danone şirketinin ABD'li Pepsi Co. tarafından alınmasının engellenmesiyle başlayan ekonomide ulusalcılık eğilimi Avrupa genelinde hızla yayılıyor. Geçtiğimiz aylarda Avrupa Birliği'ne (AB) üye ülkelerin kendi enerji sektörlerini yabancılara kaptırmamak için şirket satışlarını siyasi seviyede engellemesiyle tırmanan ulusalcılık akımı sonunda AB'nin ekonomik olarak en liberal ülkesi olarak bilinen İngiltere'ye de sıçradı. Edinilen bilgilere göre İngiltere Hükümeti bu yıl içerisinde şirket alımlarına yönelik yasasını yeniden düzenleyecek. 2003 yılında yürürlüğe giren mevcut yasaya göre İngiliz Hükümeti'nin şirket alımlarına müdahalesi yasaklanmıştı. Ancak özellikle Avrupa enerji sektöründe yaşanan şirket birleşmeleri ve Rus enerji devi Gazprom'un, İngiltere'nin en büyük enerji şirketi Centrica'yı alacağına yönelik spekülasyonlar İngilizleri harekete geçirdi.

Türkiye'de durum ne?
Türkiye'de doğalgaz ithalatının BOTAŞ'ın tekelinden çıkması için atılan en önemli adımlardan biri kontrat devri ihaleleri oldu. Ancak, BOTAŞ'ın gaz alım kontratlarının elinden çıkması için Türkiye'de ihale yapmak yetmiyor. Gazı satan ülkeninde onay vermesi gerekiyor. Kontrat devrinde ilk ihale, sadece Rusya'dan Batı Hattı üzerinden ithal edilen ve Turusgaz olarak bilinen gazın kontratının lotlar halinde devredilmesi şeklinde gerçekleşti. İhalede birbirinden farklı sayıda lotlara dört firma teklif verdi. Önümüzdeki günlerde BOTAŞ Yönetim Kurulu'nun ihaleye onay vermesi beklense bile, bu onay ile sonuçlanmış olmayacak. Onay alan firmanın Rusya'ya giderek BOTAŞ'a gaz satan Gazprom ile masaya oturup, kontratı müzakere etmesi gerekiyor. Bu noktada keyfiyet Gazprom'un elinde. Gazprom istemezse firma ile anlaşma yapmayarak kontrat devrini imkansız hale getirebilir. BOTAŞ'ın İran'dan aldığı gaz ile Nijerya ve Cezayir'den ithal ettiği sıvılaştırılmış doğalgazın kontratlarının devrinde de aynı durum söz konusu.

BİRİ hariç tamamı devletin elinde bulunan elektrik dağıtım bölgelerinin özelleştirilmesinde yapılan düzenlemeler, teklif vermeyi düşünen yeri firmaları yabancı firmalarla ortaklık kurmaya mecbur bırakıyor. Hazırlanan ihale şartnamesi taslağında bir bölgeye talip olan şirketin, daha önce o bölgeye benzer ekonomik yapıda bir başka bölgede dağıtımcılık yapmış olması şartı aranıyor. Türkiye'de yerli firmalar arasında bu şarta sadece Kayseri Elektrik Dağıtım uyuyor. Bu durumda yabancı ortak alınması gerekiyor. Taslakta ayrıca dağıtım bölgesine talip olan şirketin, bölgeyi halen işleten kamu şirketi kadar özsermayeye sahip olma hükmü bulunuyor. Özelleştirme İdaresi Başkanlığı, teklif verecek firmaları başta bu iki kriter olmak üzere çeşitli kriterlere göre puanlayarak sürece dahil edecek. Mevcut taslak çerçevesinde yabancı ortaklıklara gidilmeden bir Türk firmasının elektrik dağıtım özelleştirilmesine teklif vermesi imkansızlaşıyor.

Mahmut Sancak
Sabah